Wojnowice (powiat nowotomyski)

Wojnowice – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie nowotomyskim, największa wieś gminy Opalenica.

Jest największą wsią w gminie, położoną 5 km. na północny wschód od Opalenicy, przy szosie i linii kolejowej do Poznania. Znajduje się tutaj rolnicza spółdzielnia produkcyjna.

Historia

Udokumentowana historia Wojnowic sięga 1352 roku, kiedy wymieniany jest Sandivogius (Sędziwój) de Woynowicze. Od 1392 roku w dokumentach występuje rycerz pasowany Jodokus(Jost) Suczka de Woynowice. W latach 1415-1611 dobra rycerskie własnością Ostrorogów, 1611-1698 Opalińskich (wojewoda poznański Krzysztof miał tutaj jedną z siedzib, jego żona umiera w Wojnowicach), 1698-1869 Raczyńskich(na początku XVIII wieku mieli w Wojnowicach główną siedzibę,liczne dokumenty dotyczce urodzin, chrzcin, ślubów, pogrzebów), 1869-1912 Potockich z Będlewa, 1913-1932 Mielżyńskich, 1932-1939 Ostrowskich ( Aniela z Mielżyńskich Ostrowska).

Od 10 czewrca 1919 r. stacjonowała w tutejszym majątku, przez kilka miesięcy 1 Eskadra Wielkopolska, licząca 7 samolotów zwiadowczych - jedna z pierwszych jednostek lotnictwa polskiego, utworzonych po powstaniu wielkopolskim.

Właściciele dóbr Wojnowice od XIV wieku

(źródło: *

(źródło: * Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, część III, zeszyt 3)

ok 1352 Sandivogius (Sędziwój) de Woynowicze

ok 1393, 1394 Tomasz Suczka (wspominane jego dzieci) x Krystyna

ok 1392, 1398, 1399, 1407, 1408( a przed 1412) Jodok (Jost) z Wojnowic (Judocus Suczka de Woynowice, rycerz pasowany - strenuus miles, prawdopodobnie potomek Gniewomira Trzebiesławowica) x Dzierżka Jostowa

ok 1411-12 Hanka, ż. Piotra Rudnickiego (prawo dziedziczenia po zmarłym Jost z Wojnowic, prawdopodobnie siostra Barbary)

ok 1411-12 Barbara z Wojnowic, siostra Josta, żona wojewody poznańskiego Sędziwoja Ostroroga (ugoda z Hanką 1412 - prawo do dziedziczenia Wojnowic)

Dzierżawca - ok 1462, 1463, 1469, 1470 Gotard Wojnowski (prawa do części wsi przed 1493)

Dzierżawca - Wawrzyniec Wojnowski, syn Gotarda (prawa do części wsi przed 1493)

ok 1493 Jadwiga córka N. Andrzeja Wilkowskiego (prawa do 1/4 wsi)

ok 1493 N. Dobka, ż. Stef. Gnuszyńskiego, a siostra Wawrzyńca z Woynowic (prawa do 1/5 wsi, po procesie z Ostrorogami prawa przechodzą na Ostrorogów)

Ostrorogowie:

1415-1441 Sędziwój Ostroróg, mąż Barbary z Wojnowic

1441-1477, Stanisław Ostroróg (syn Sędziwoja z Ostroroga, wojewody poznańskiego i Barbary z Wojnowic)

1477-1498 Jan Ostroróg (klan pozn., de Wojnowice) syn Stanisława i Barbary

1498-1540 Poliksena Ostroróg x Przecław Potulicki i Wacław Ostroróg, dzieci Jana

1540-1568 Stanisław Ostroróg syn Wacława x Zofia Tęczyńska

1568-1589 Zofia z Tęczyńskich Ostroróg

1589-1611 Jan Ostroróg

1611 Jerzy hr. Ostroróg z Lwówka

Opalińscy:

1611-1624 Piotr Opaliński syn Jana i Ostrożanki Lwowskiej

1624-1639 Zofia z Kostków Opalińska żona Piotra

1639-1655 Krzysztof Opaliński syn Piotra, wojewoda poznański (o Wojnowicach jako siedzibie wspomina w swoich listach do Łukasza "Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641-1653")

1655-1660 Teresa żona Krzysztofa z Czarnkowskich (zmarła w Wojnowicach)

1660-1667 Jan i Piotr Adam Opalińscy

1667-1695 Jan Karol Opaliński, Syn Krzysztofa

1696-1698 Katarzyna Opalińska (królowa Polski) z matką Zofią Anną z Czarnkowskich

Raczyńscy:

1698-1737 Michał Kazimierz Raczyński (zakupił od Katarzyny Opalińskiej, Wojnowice były główną siedzibą Raczyńskich w tym okresie, 26 VIII 1724 roku w Wojnowicach zmarła Krystyna z Krasuskich Raczyńska, żona Michała Kazimierza, 12.12.1737 Michał Kazimierz umiera w Wojnowicach)

1737-1764 Wiktor Raczyński (Wojnowice były przez pewien okres również główną siedzibą Raczyńskich)

1764-1787 Kazimierz Raczyński (urodzony w Wojnowicach)

1787-1804 Filip Raczyński

1804-1845 Edward Raczyński

1845-1864 Roger Maurycy Raczyński

1864-1869 Edward Aleksander Raczyński

Potoccy:

1869-1898 Bolesław Eulogiusz Potocki

1898-1911 Bolesław Potocki syn Bolesława

1911-1912 Józef Potocki Syn Bolesława

Mielżyńscy:

1912-1913 Felicja Mielżyńska z Potockich, córka Bolesława Eulogiusza

1913-1932 Karol Mielżyński, syn Macieja i Felicji

1932-1939 Aniela z Mielżyńskich Ostrowska, córka Macieja i Felicji x Zygmunt Ostrowski

Dzierżawcy wsi w XIX i XX wieku: (źródło: *)

Żółtowscy: Kazimierz(?-1801)

Zarządzcy majątku:

? ok. 1849, 1853 r. Adam Matecki

Chrzanowscy: Kazimierz (?-24.2.1864)

Jaraczewski

Aleksander Karnowski

Jan Bąkowski

Józef Wikliński

Wielkość dóbr rycerskich

((źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1893))

W 1580 roku Zofia Ostrorogowa posiadała 11 łanów, 7 zagród, Karczmarz miał 1/4 łana i 40 owiec.

Dwór w Wojnowicach

(źródło: *)

(źródło: Grzegorz Łukomski "Bernard Chrzanowski 1861-1944 Biografia Polaka zachodniokresowego")

(źródło: "Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa")

(źródło: *)

(źródło: Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641-1653" pod redakcją Romana Pollaka, ZN im. Ossolińskich 1957)

W Wojnowicach znajduje się dwór (pot. zwany pałacem) który w obecnej formie powstał w XVIII wieku (prawdopodobnie około 1700 roku, przebudowany około 1776 roku, isniejący na mapie z 1813 roku w formie zblizonej do obecnej, choc dwór istnial juz prawdopodobnie w pierwszej połowie XVII wieku), szachulcowo-murowany, przebudowany częściowo na przełomie XIX i XX wieku. W czasie przebudowy położono między innymi nowe pokrycie dachowe w formie charakterystycznej, unikalnej szachownicy. Zachowany został jeden z dwóch alkierzy, widocznych między innymi na mapie z 1813 roku. Po bokach dworu w półkolu znajdowały się dwie oficyny, (zbudowane prawdopodobnie około 1755 roku) widoczne na mapach z 1813 i 1936 roku, zburzone w czasach PRL (na ich miejscu wybudowano budynki wielorodzinne).

Dwór w Wojnowicach istniał zapewne już w połowie XVII wieku, za czasów Krzysztofa Opalińskiego, który miał w Wojnowicach jedną ze swoich siedzib. W pozycji "Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641-1653" pod redakcją Romana Pollaka, ZN im. Ossolińskich 1957, możemy przeczytać:

"Z Wojnowic, 19 VIII 1641

Wielmożny mnie wielce Mci Panie i kochany Bracie. Właśnie pod przyniesienie listów WMm-o M-o Pana do mnie zajechali mie PP. Starostowie Miedzyrzecki, Inowrocławski i siła inszych gości, zaczym odprawa kozaka musiała być późniejsza, któremu eo nomine nie łaj MmMPan, proszę. (...)

Dat(um) w Wojnowicach, 19 Aug(usti) 1641. WM. mego M-o Pana miłujący i powolny brat i sługa Kr(zysztof) Opaleński Wojewoda Poznański (...)

Data: Wojnowice - wieś leżąca między Opalenicą a Bukiem "

" Z Wojnowic, 19 XI 1643 Wielmożny mnie wielce Mci Panie i kochany Bracie (...) Da(tum) w Wojnowicach, 19 Nove(mbris) 164(3). "

" Z Wojnowic, 12 VII 1646 Wielmożny mnie wielce Mci Panie i kochany Bracie (...) Ita me Deus, śem z Wojnowic i z Włoszakowic P. Pigłowskiemu defalkował 5000 fl., bom musiał mieć respekt na wyciągnienie a taniość przy tym (...) Kr Opaleński Wda Poznań (..) Dat z Wojnowic, 12 Iolii 1646 "

Wojnowice były siedzibą również Michała Kazimierza i Wiktora Raczyńskiego. Dwór w Wojnowicach w tym okresie posiadał kaplicę, w metrykaliach zostało odnotowanych kilka ważnych wydarzeń, które odbyły się w Wojnowicach za czasów Raczyńskich:

26 maja 1724 roku w Wojnowicach odbył się ślub Seweryn Zychlińskiego i Konkordji Raczyńskiej, córki Michała Kazimierza.

26 sierpnia 1724 roku w Wojnowicach zmarła żona Michała Kazimierza, Krystyna, została pochowana w Woźnikach.

21 stycznia 1726 roku w Wojnowicach odbył się ślub Józefa Piotra Czapskiego z Kazimierą Boną Raczyńską, córką Michała Kazimierza Raczyńskiego.

12 grudnia 1737 roku w Wojnowicach umiera wojewoda poznański, Michał Kazimierz Raczyński, zostaje pochowany w Woźnikach.

2 marca 1739 roku w Wojnowicach odbył się chrzest Kazimierza Jan Nep., syna Wiktora Raczyńskiego i Magdaleny z Działyńskich.

31 lipca 1740 roku w Wojnowicach odbył się chrzest Weroniki Barbary córki Wiktora Raczyńskiego i Magdaleny z Działyńskich.

9 października 1741 roku w Wojnowicach odbył się chrzest Antoniego syna Wiktora Raczyńskiego i Magdaleny z Działyńskich.

17.6.1743 w Wojnowicach umarła Weronika córki Wiktora Raczyńskiego i Magdaleny z Działyńskich.

W 8.7.1743 w dworze odbył się chrzest Marjanny Peronelli z Raczyńskich, córki Wiktora Raczyńskiego i Magdaleny z Działyńskich Raczyńskiej.

W 10.8.1768 w kaplicy dworskiej w Wojnowicach odbył się chrzest dwóch córek Kazimierza Raczyńskiego i Teresy z Moszczyńskich Raczyńskiej, Michaliny (urodzonej 1768 w Wojnowicach) i Magdaleny (urodzonej w 1765 roku w Wojnowicach)

W 1776 roku w metrykaliach (Dakowy Mokre) wspomniano o dworze, za czasów Kazimierza Raczyńskiego, w czasie remontu kościoła w Dakowach: "Flisy także stare z dworu starego Woynowickiego sprowadzone darował i kościołowi Doko posadzkę uczynił"

20 grudnia 1797 roku w dworze Wojnowickim umiera Helena Żółtowska, pochowana w Woźnikach.

W 1799 roku wspomniana jest Justyna Żółtowska z Wojnowic.

7 lutego 1801 roku w dworze Wojnowickim umarł Kazimierz Żółtowski, dzierżawca Wojnowic(chory od 6 lat), pochowany w Woźnikach

14 czerwca 1802 roku w Wojnowicach odbył się ślub Tadeusza Swinarskiego(dzierżawca Sierosławia) i Marcjanny Żółtowskiej

6 lutego 1804 roku wspomniany jest Piotr Żółtowski, dzierżawca Wojnowic, który w Wydzierzewicach bierze ślub z Józefą Woropańską z domu Grudzielską, wdową.

25 maja 1804 roku w Wojnowicach umiera Justyna Żółtowska, pochowana w Woźnikach w wieku 62 lat.

29 listopada 1812 roku w Wojnowicach odbył się chrzest Konstancja Emilii, córki Ignacego Skrzyckiego ekonoma z Wojnowic i Rozalii Engler - był to chrzest nieszlachecki

W Wojnowicach w dworze 27 lipca 1861 roku urodził się między innymi Bernard Chrzanowski, syn dzierżawcy majątku Kazimierza Chrzanowskiego. W książce o Bernardzie Chrzanowskim Grzegorz Łukomski wspomina dwór w Wojnowicach w następujący sposób: "W wojnowickim domu Chrzanowskich częstym gościem był filozof i społecznik August Cieszkowski, mecenas sztuki, działacz społeczny i polityczny Jan Działyński oraz Władysław Niegolewski, ceniony patriota i społecznik, poseł na sejm pruski."

Inne informacje

Naprzeciw dworu znajdują się zabudowania folwarczne z XIX wieku i budynek dawnej gorzelni.

W Wojnowicach przy ul. Poznańskiej, obok przystanku autobusowego znajduje się Lipa Drobnolistna o obwodzie 430cm. Jest ona wpisana jako pomnik przyrody nr 44/545.

Cytaty

((źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1893)) "W 1396 roku Jost z Wojnowic, Wojnowicki prawuje się z Andrzejem na ulicy Wrocławskiej, r. 1398 z Mikołajem sędzią kaliskim. W r. 1399 zapłacił 2 kary, ponieważ nie stanął Januszowi Łagiewnickiemu. Żona jego Jostowa r. 1392 naganiła Janowi Wiłkowskiemu herbu Czasza al. Korczak. Prawije się także z Wacławem z Latalic i Janem z Kuropatnic."

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa poznańskiego.

Zobacz też: Wojnowice

• Info o miejscowości na stronie gminy Opalenica
• Strona parafii św. Brata Alberta w Wojnowicach