Nowe Skalmierzyce

Nowe Skalmierzyce (niem. Neu Skalmierschütz) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrowskim, w gminie Nowe Skalmierzyce, w Kaliskiem, na Wysoczyźnie Kaliskiej, w aglomeracji kalisko-ostrowskiej, graniczy z Kaliszem.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kaliskiego.

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 4961 mieszkańców.

Nowe Skalmierzyce są niewielkim ośrodkiem przemysłowym w Kalisko-Ostrowskim Okręgu Przemysłowym. W mieście znajduje się podstrefa Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Historia

Nowe Skalmierzyce powstały w 1815 w wyniku wyodrębnienia administracyjnego przez administrację pruską jednej z kolonii wsi Skalmierzyce (z komorą celną) przy granicy Królestwa Polskiego.

W 1895 we wsi wybudowano graniczną stację linii kolejową z Ostrowa, w 1906 połączonej z Koleją Warszawsko-Kaliską. Przyczyniło się to do gwałtownego rozwoju miejscowości, która nabrała cech miejskich. Wzniesiono tu także monumentalny dworzec kolejowy, na którym w 1913 spotkali się cesarz Wilhelm II i car Mikołaj II. Od 1908 do użycia wprowadzono zgermanizowaną formę nazwy miejscowości - Neu Skalmierschütz.

27 grudnia 1918 wielu polskich mieszkańców Skalmierzyc przystąpiło do Powstania wielkopolskiego. 29 grudnia 1918 siły polskie ostatecznie przejęły kontrolę nad osadą. Formalnie Nowe Skalmierzyce zostały włączone do Polski wraz z większością historycznej Wielkopolski na mocy Traktatu Wersalskiego z 1919 r. W rezultacie miejscowość utraciła graniczną lokalizację, co wpłynęło na spowolnienie tempa życia i rozwoju gospodarczego. W kolejnych latach okresu międzywojennego rozwój ten powoli zaczął się odnawiać.

W 1939 miejscowość została zajęta przez wojska niemieckie, a następnie ponownie wcielona do Rzeszy. Administracja nazistowska stworzyła dla niej nowe nazwy: w l. 1940–43 Neu Skalden, 1943–45 Kalmen. Umieszczono tu hitlerowski obóz przejściowy i obóz pracy dla ludności polskiej (tablica pamiątkowa znajduje się na gimnazjum im. Polskich Noblistów). W 1943 dokonano tam akcji sabotażowej - spalono 40 wagonów z paszą, a w 1944 wykolejono transport wojskowy.

Miejscowość przynależała administracyjnie przed rokiem 1887 do powiatu odolanowskiego, a w latach 1887-1975 i od 1999 do powiatu ostrowskiego.

Nowe Skalmierzyce posiadały prawa osiedla przemysłowego w latach 1956-1962, a prawa miejskie otrzymały w roku 1962.

Nowe Skalmierzyce są jedynym miastem w Polsce nie będącym siedzibą gminy, w której się znajdują (siedzibą gminy Nowe Skalmierzyce jest wieś Skalmierzyce). Do 31 grudnia 2009 drugim miastem tego typu były Siechnice, które jednak w przeciwieństwie do Nowych Skalmierzyc wchodziły w skład gminy o nazwie pochodzącej od nazwy wsi gminnej (w przypadku Nowych Skalmierzyc nazwa gminy pochodzi od nazwy miasta). Nowe Skalmierzyce były siedzibą gminy do 30 grudnia 1999.

Ludzie związani z Nowymi Skalmierzycami

• Jerzy Kazimierz Pietrzak - historyk, senator
• Kazimierz Pussak - działacz kulturalny
• Władysław Boroch - regionalista, społecznik, nauczyciel, współzałożyciel Towarzystwa Miłośników Skalmierzyc
• Berthold Harhausen - pastor ewangelicki w Nowych Skalmierzycach przed I wojną światową.
• Theodor Wotschke - wikariusz parafii ewangelickiej .
• Arthur Rhode - wikariusz parafii ewangelickiej .

Gospodarka

Miasto jest niewielkim, ale perspektywicznym (korzystne położenie między Kaliszem, a Ostrowem) ośrodkiem przemysłowo-handlowym. Działają tu zakłady jak:

• Lazur - spółdzielnia mleczarska produkująca sery.
• COM.40 - produkcja mebli skórzanych i tapicerowanych
• Admat - wytwórnia lodów
• Pupil - produkcja pokarmu dla zwierząt
• Halfen - hale spawalnicze

Podstrefa Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

14 września 2009 oddano do użytku obwodnicę dla drogi krajowej nr 25: Bobolice-Bydgoszcz-Kalisz-Nowe Skalmierzyce-Ostrów-Oleśnica. Obwodnica Nowych Skalmierzyc znacznie przyczyni się do zmniejszenia ruchu i zwiększenia bezpieczeństwa w mieście.

Zabytki

• dworzec kolejowy, monumentalny obiekt z lat 1904-1909, neogotycki, obecnie częściowo niewykorzystany, w części fabryka instrumentów muzycznych, wymaga pilnej restauracji,
• dworzec kolejowy z 1896,
• kościół Najświętszej Marii Panny Nieustającej Pomocy (niem.) Maria-Hilf-Kirche, poewangelicki, neobarokowy, z pocz. XX wieku,
• dawna pastorówka, neobarokowa, z pocz. XX wieku,
• kościół Bożego Ciała z lat 1931-1932, zespół zabytkowych witraży z 1937 roku,
• pomnik Powstańców Wielkopolskich z 1978 roku,
• hotel Sperling, budynek powstały na początku XX wieku, znajduje się na Placu Wolności,
• wieża ciśnień z początku XX wieku,
• Pomnik Lotników upamiętniający katastrofę samolotu Handley Page Halifax, o numerze seryjnym JD154, w nocy 14/15 września 1943 roku.
• Zabudowa miasta pochodząca z przełomu XIX i XX wieku.
• Kamieniczki z końca XIX wieku .

Części miasta

• Śródmieście,
• Osiedle Montex,
• Osiedle Błonie,
• Podkoce, położone po wschodniej stronie linii kolejowej.