Łobżenica

Łobżenica (niem. Lobsens) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie pilskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Łobżenica. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. pilskiego.

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 3090 mieszkańców.

Położenie

Łobżenica leży 12 km na północ od Wyrzyska, w Krajnie, na Pojezierzu Krajeńskim, nad rzeką Łobzonką. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 242 Wyrzysk-Więcbork oraz odbudowywana linia kolei wąskotorowej Białośliwie-Witosław.

Historia

Nieopodal Łobżenicy, czasów głęboko pogańskich, sięga swym rodowodem rytualny krąg będący ośrodkiem kultu Swarożyca. Znajdował się on w dębowym gaju (zwanym wówczas „Gajem na górce”, lub prosto: „Górką”) będącym częścią wielkiej Puszczy Krajeńskiej. Tradycja określa istnienie osady już w XII wieku, chociaż pierwsza wzmianka historyczna o Łobżenicy pochodzi z 1398 roku. Przed 1438 rokiem otrzymała prawa miejskie, była miastem prywatnym. W latach 1431 i 1457 Krzyżacy zniszczyli Łobżenicę. Dzięki rozwojowi handlu miasto bogaciło się i rozbudowywało, tak że w XVI wieku stało się największym miastem Krajny. W 1606 roku osiedlili się w Łobżenicy kupcy szkoccy, którzy utworzyli tzw. Nowe Miasto, zwane wówczas Małym Gdańskiem. W latach 1612-1630 istniała w Łobżenicy prywatna mennica, w której bito drobne monety miedziane tzw. Denary Krotoskich, oznaczone herbem Bróg. Później bito w Łobżenicy monety nielegalne, tzw. kwartniki łobżenickie. Pamiątką po mennicy są nazwy ulic w południowej części miasta: Złota, Srebrna, Mennicza. W połowie XVII wieku miasto nabyli Grudzińscy, zwolennicy reformacji, którzy stworzyli w Łobżenicy silny ośrodek protestancki. Ludność trudniła się rolnictwem i sukiennictwem. W XIX wieku, wraz z upadkiem sukiennictwa i pobudowaniem linii kolejowych omijających Łobżenicę, dalszy rozwój miasta uległ zahamowaniu. Po zakończeniu I wojny światowej Łobżenica znalazła się w granicach odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej. 1 września 1939 początek okupacji niemieckiej. Jesienią 1939 miejscowi Niemcy skupieni w tzw. Selbstschutzu zamordowali ok. 200 mieszkańców Łobżenicy i sąsiednich miejscowości. Miasto zostało wyzwolone przez Armię Czerwoną w dniu 27 stycznia 1945.

Gospodarka

Łobżenica jest zapleczem usługowym dla rolniczej okolicy. Znajduje się tu między innymi Chemiczno-Farmaceutyczna Spółdzielnia Pracy „Filofarm”, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Łobżenicy oraz kilka mniejszych podmiotów gospodarczych.

Kultura i edukacja

• Izba Muzealna gromadząca zbiory dotyczące dziejów miasta, sztuki ludowej oraz martyrologii w czasie II wojny światowej
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Tadeusza Kościuszki

Zabytki

• układ przestrzenny Starego Miasta z rynkiem (obecnie pl. Wolności)
• układ przestrzenny Nowego Miasta z rynkiem (obecnie pl. Zwycięstwa)
• kościół Świętej Trójcy z przełomu XV i XVI wieku, gruntownie odbudowany w 1662 roku po spaleniu przez Szwedów, przebudowany w XVIII wieku oraz w latach 1931-1932; zachował kilka elementów architektury późnogotyckiej i barokowej, m.in. gotyckie przypory; wyposażenie wnętrza w części barokowe z XVII wieku:
  • ołtarz główny z 1668 roku
  • cztery ołtarze boczne z końca XVII wieku
  • ambona z XIX wieku
  • obrazy i rzeźby z XVII wieku
  • płyta nagrobna z 1595 roku mieszczan łobżenickich Jana i Jadwigi Jagaczyków
• klasycystyczna plebania z końca XVIII wieku
• eklektyczny kościół poewangelicki św. Szczepana z lat 1910-1911, nakryty pozornym sklepieniem kolebkowym; we wnętrzu:
  • na ścianach i sklepieniu polichromia neobarokowa z okresu budowy
  • ołtarz główny i ambona rokokowe z 1776 roku
• dawny zajazd, szachulcowy, z końca XVIII wieku, obecnie odbudowywany
• wieża ciśnień z początku XX wieku
• zabudowania młyna wodnego
• kilka domów z XVIII i XIX wieku, m.in. szachulcowych:
  • szachulcowy dom przy pl. Wolności 5 z 2. połowy XVIII wieku, z ozdobnymi drzwiami
  • dom przy pl. Wolności 10 z 1. połowy XIX wieku
  • dom przy ul. 1 Maja 1 z przełomu XVIII i XIX wieku
  • szachulcowy dom przy ul. 1 Maja 10 z przełomu XVIII i XIX wieku
• pomniki i miejsca pamięci:
  • pomnik uczestników walk o wolność z lat sześćdziesiątych XX wieku
  • na cmentarzu pomnik i zbiorowa mogiła ofiar hitleryzmu, groby dwóch poległych powstańców wielkopolskich oraz groby żołnierzy Armii Czerwonej