Luboń

Luboń – miasto w centralnej części województwa wielkopolskiego, w powiecie poznańskim, położone nad rzeką Wartą, w jej Poznańskim Przełomie. Stosunkowo duża liczba mieszkańców w porównaniu do niewielkiej powierzchni 13,5 km², na której rozciąga się miasto sprawia, że Luboń znajduje się na liście stu najgęściej zaludnionych miast w Polsce. Obecnie działa tu przemysł chemiczny - Luvena, budowlany oraz wiele innych podmiotów gospodarczych; dawniej występował również przemysł spożywczy i metalurgiczny.

Według danych z 31 grudnia 2010 r., miasto liczyło 29 520 mieszkańców.

Miasto utworzono 13 listopada 1954 roku, w wyniku nadania gromadzie Luboń (= Luboń, Żabikowo, Lasek) praw miejskich.

Położenie

Luboń wchodzi w skład aglomeracji poznańskiej, zajmuje obszar 13,5 km². Od północy miasto przylega bezpośrednio do Poznania, a od południa graniczy z Wielkopolskim Parkiem Narodowym. Przez Luboń przebiega autostrada A2, której jeden ze zjazdów (Poznań Dębina) położony jest częściowo na terenie Lubonia, droga wojewódzka nr 430, zapewniająca połączenie z południowymi powiatami Wielkopolski, oraz linia kolejowa Poznań - Wrocław. Blisko granicy miasta przebiega również trasa E-261 (Świecie - Poznań - Wrocław).

W latach 1954–1998 miasto administracyjnie należało do województwa poznańskiego.

Według danych z roku 2002 Luboń ma obszar 13,52 km², w tym:

• użytki rolne: 48%
• użytki leśne: 5%

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 13,51 km². Miasto stanowi 0,71% powierzchni powiatu.

Gospodarka

Charakter gospodarczy Lubonia wynika z jego położenia w aglomeracji poznańskiej: z jednej strony znaczna część ludności dojeżdża do pracy i szkół ponadgimnazjalnych w Poznaniu, z drugiej zaś Luboń stanowi tradycyjny ośrodek wytwórczo-usługowy. Jedynie południowa część miasta (Lasek) zachowała charakter rolniczy - w krajobrazie przeważają pola uprawne, sady i ogrody, które specjalizują się w uprawie roślin ozdobnych.

Od kilku lat Luboń charakteryzuje się dużym wzrostem liczby mieszkańców. Jest to związane z rozwojem budownictwa deweloperskiego oraz z rozpoczęciem zagospodarowywania około stu hektarów terenów przeznaczonych pod nowe centrum miasta. Przyszłe centrum to rozległy obszar w środkowej części Lubonia przeznaczony w planie zagospodarowania przestrzennego pod budownictwo mieszkaniowe jedno- i wielorodzinne, gdzie docelowo zamieszka około 5 000 osób. Powstanie wiele nowych obiektów usługowych, a także nowe tereny rekreacyjno-sportowe. Miasto wykupuje w tym rejonie grunty pod przyszłe ulice i zieleń miejską.

Obecnie działa tu przemysł chemiczny - Luvena, budowlany oraz wiele innych podmiotów gospodarczych; dawniej występował również przemysł spożywczy i metalurgiczny.

Warunki naturalne

W mieście występują następujące wody powierzchniowe:

• Warta
• Strumień Junikowski
• Żabinka
• Kotówka
• Sobieski

• Kocie Doły
• Kocie Dołki

Pochodzenie nazwy

Nazwa Luboń pojawiła się w dokumentach źródłowych już na początku XIV wieku, a od tego czasu można znaleźć jej różne formy, jak na przykład: Lubome (1316), Lubom (1409), Lubonya (1443), Lubon (1508), Luboń (1655), w Luboni (1712). Pierwotnie nazwa miała postać Lubom i Lubomie, występowała więc w formie rodzaju męskiego i rodzaju nijakiego, przy czym postać Lubom kończyła się miękkim m. Lubom czy Lubomie to nazwa dzierżawcza (wskazująca na pierwszego właściciela osady), utworzona od imienia Lubom za pomocą archaicznego przyrostka j-, który zlał się z poprzedzającym m, powodując jego miękkość. Z kolei imię Lubom jest skróconą formą jakiegoś imienia dwuczłonowego (o charakterze życzącym) z pierwszym członem Lubo-, np. Lubogost, Lubomir, Lubomysł itp.

Historia

Jak wiadomo miasto Luboń powstało w 1954 roku w wyniku połączenia trzech wsi: Lubonia, Żabikowa i Lasku, których dzieje nie zostały jeszcze opisane. Poniżej zamieszczonych jest kilka podstawowych informacji na temat historii tych wsi.

Luboń

Pierwsza wzmianka o wsi o takiej nazwie pochodzi z 1316 roku. Dotyczy ona Mikołaja z Lubonia, przywołanego przed sąd w charakterze świadka. W okresie 1385-1429 Luboń należy do Pomiana i jego synów, a następnie od 1430 do 1452 do Mikołaja Strosberga, mieszczanina poznańskiego. W 1452 roku Erazm, Grzegorz, Katarzyna i Małgorzata, dzieci zmarłego Mikołaja, sprzedają swe części Lubonia władzom miasta Poznania. Odtąd przez 400 lat dochody z Lubonia zasilają kasę tego miasta. W 1510 roku Luboń liczy 7 kwart roli chłopskiej i 6 kwart roli folwarcznej, 2 młyny i karczmę.
Ze wstępnych badań wynika, że wspomniany folwark mógł istnieć na obszarze ograniczonym z jednej strony ulicami Spadzistą i 3 Maja, a z drugiej doliną Warty i Strumienia Junikowskiego.
W 1709 roku panująca zaraza wyludniła niemal całkowicie wieś. Od 1719 roku osiedlali się w niej rolnicy z frankońskiego Bambergu, nazywani przez poznaniaków bambrami.
Na początku XX wieku wraz z intensywnie rozwijającym się przemysłem nastąpił duży wzrost liczby mieszkańców Lubonia - powstały trzy duże zakłady przemysłowe: krochmalnia i drożdżownia, przekształcone po II wojnie w Wielkopolskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego, a także zakład chemiczny produkujący między innymi nawozy fosforowe - obecnie Luvena (dawniej Zakłady Chemiczne Luboń).

Jak głosi jedna z nich, przed tysiącem lat, na południe od Poznania żył ród Puszczyków - myśliwych i bartników. "Ich wodzem był waleczny Lubom. Jego siostra, urodziwa Sławka, mieszkała w grodzie Mieszka I i była jego pogańską żoną. Po przyjeździe czeskiej Dąbrówki, Sławkę odesłano rodzinie. W ten sposób ród Puszczyków, odsunięty od wpływów po przyjęciu przez Mieszka chrześcijaństwa, zaczął się buntować i zbrojnie wystąpił przeciwko księciu. Doszło do bitwy, w której wojsko Mieszka rozgromiło Luboma i jego rodzinę. Pamięć o Puszczykach i Lubomie przetrwała w nazwach dwóch miejscowości powstałych w okolicy, gdzie stoczono decydującą bitwę."

Żabikowo

W 1283 roku należało do Bartłomieja z Poznania, któremu Przemysł II w zamian dał 4 łany na Winiarach i 5 jatek w Poznaniu. W 1311 roku Łodzic Wojciech z Krosna zastawił je biskupowi poznańskiemu Andrzejowi Zarembie. Ponieważ Wojciech w ciągu trzech lat zobowiązania swojego nie wykonał, Żabikowo pozostało własnością biskupa. W 1508 roku wieś posiadała 12 siedzib chłopskich, młyn i dwie karczmy. W 1564 roku zanotowano dwa stawy, przy każdym młyn o jednym kole korzecznym. W 1796 roku na skutek zarządzonej przez zaborce konfiskaty dóbr kościelnych, Żabikowo stało się własnością Rządu Pruskiego. Wieś liczyła wtedy 10 gospodarstw (2 kmiece, 2 półrolnicze, 6 chałupników) odprawiających pańszczyznę na rzecz dworu w Komornikach. Wykorzystując złoża gliny tworzy się cegielnie: Królewską (początek XIX wieku) oraz Suwalskiego i Fechnera (przełom XIX i XX wieku). Z inicjatywy Augusta Cieszkowskiego utworzono w Żabikowie działającą w latach 1870-77 Wyższą Szkołę Rolniczą. W pierwszych latach XX w., w celu wzmocnienia żywiołu niemieckiego, powstaje popierane przez władze pruskie osiedle z rynkiem (obecnie plac bł. E. Bojanowskiego). We wrześniu 1942 roku zaczęto budowę obozu karno-śledczego, w którym do końca okupacji zginęło kilkuset Polaków.

Lasek

Wieś olęderska założona w 1756 roku na polach majętności wirowskiej przez Augustyna Działyńskiego i jego żonę Annę z Radomickich Działyńską. Wieś założona na surowym korzeniu liczyła w 1760 roku jedenastu gospodarzy, 1784 r. - dziewiętnastu, a w 1793 - dwudziestu czterech. Do dziś znaczna część Lasku nie utraciła swego rolniczego charakteru.

Parafie lubońskie

Aż do 1928 roku obszar obecnego miasta Lubonia podlegał XIII-wiecznej parafii pw. św. Floriana we Wirach. W 1928 roku zostaje erygowana parafia św. Barbary w Żabikowie, do której należały wsie: Żabikowo, Luboń, Świerczewo oraz wydzielone z parafii komornickiej: Fabianowo i Kotowo. W 1935 roku powstaje parafia pw. św. Jana Bosko, która obejmuje Luboń i część Żabikowa. W 1979 roku poprzez oddzielenie się od Wir, utworzona zostaje parafia św. Maksymiliana Marii Kolbego w Lasku.

Transport

Kolej

Przez Luboń przebiega linia kolejowa Poznań - Wrocław, a także ma tu swój początek linia kolejowa nr 357 Sulechów - Luboń. Dworzec kolejowy znajduje się w północno-wschodniej części miasta, przy ulicy Dworcowej. Przez miasto przejeżdża wiele pociągów różnych relacji, między innymi InterCity: Szczecin - Wrocław czy EuroCity: Szczecin - Budapeszt, jednak bezpośrednio z lubońskiego dworca można dostać się tylko do kilku większych polskich miast (Poznań, Leszno, Wrocław).

Drogi

• autostrada A2 (Południowa Obwodnica Poznania)
• Droga wojewódzka nr 430: Mosina - Poznań

Komunikacja miejska

Miasto Luboń obsługiwane jest przez Przedsiębiorstwo Transportowe Translub, MPK Poznań, ZUK Komorniki, oraz EKO-Rondo Puszczykowo.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2010 r.:

Lubonianie

• Manuela Michalak – finalistka pierwszej polskiej edycji programu Big Brother
• Józef Mager - nauczyciel, polityk, społecznik
• Czesław Owczarek – piłkarz, trener piłkarski
• Krzysztof Piskuła – piłkarz, reprezentant Polski
• Tabb (producent muzyczny) – producent muzyczny, kompozytor
• Jacek Wieczorek (Owal) – polski wykonawca hip-hopowy
• Wiesław Zakrzewski – piłkarz, zawodnik m.in. Lecha Poznań, Olimpii Poznań oraz Bałtyku Gdynia
• Zbigniew Zakrzewski – piłkarz, zawodnik m.in. Lecha Poznań, Warty Poznań, Arki Gdynia, Miedzi Legnica

Architektura

Zabytki

Lista zabytków rejestrowanych znajdujących się w Luboniu:

• szkoła (obecnie Liceum Ogólnokształcące) przy ul. Armii Poznań z początku XX wieku
• zespół zabudowy fabrycznej Zakładów Przemysłu Ziemniaczanego, wybudowany w latach 1904-1908, 1926-1930,
• zespół fabryki chemicznej, obecnie Zakłady Chemiczne LUVENA S.A., wybudowany w latach 1909-1914,
• domy kolonii mieszkalnej dawnej fabryki chemicznej, wybudowane w latach 1909-1914. Zespół obejmuje bloki od 1 do 4 oraz dom przy ul. Armii Poznań 51
• teren obozu hitlerowskiego, obecnie Muzeum - Miejsce Pamięci Narodowej przy ul. Niezłomnych 2
• kościół parafialny pw. św. Barbary wraz z plebanią, wybudowany w latach 1909-1912

Kościół św. Barbary

Budynek powstał w latach 1908-1912 przy ówczesnym Placu Wolności, wzniesiony przez społeczność wyznania ewangelicko-augsburskiego. Po II wojnie światowej przekazano go rzymskokatolickiej parafii św. Barbary. Do tego czasu parafia mieściła się w przyklasztornej kaplicy Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP. W trakcie remontu przeprowadzonego w 1951 roku, w głównym ołtarzu umieszczono obraz przedstawiający św. Barbarę, a sklepienie pokryto malowidłami. Przebudowano również chór, który został pomniejszony. Kościół wpisany jest do rejestru zabytków.

Pomnik Siewcy

Pomnik powstały w 1923 roku jest jednym z najstarszych zabytków Lubonia. Dzieło artysty rzeźbiarza Marcina Rożka wpisało się na stałe w krajobraz parku przy ulicy Armii Poznań. Niemal trzymetrowej wysokości pomnik Siewcy, przedstawiający słowiańskiego rolnika siejącego zboże, wykonany jest z brązu i granitu. Pomnik zakupił koncern chemiczny dr Roman May z Lubonia. Marcin Rożek wyrzeźbił także podstawę, na której stanął wizerunek siewcy - jest to sześciometrowy cokół z fontanną przyozdobioną przedstawieniami delfinów. Całość ustawiono w ogrodzie jordanowskim, niedaleko osiedla zamieszkanego przez kadrę techniczną koncernu.

Kościół św. Jana Bosko

Zwiększająca się liczba mieszkańców Lubonia i Żabikowa, wywołała konieczność powstania nowej parafii. W 1931 roku zawiązał się tymczasowy komitet budowy kościoła. Od 1933 roku proboszczem parafii żabikowskiej był ks. Stanisław Streich, który czynnie włączył się w działalność komitetu. Jesienią 1934 roku ksiądz Streich nabył od Uniwersytetu Poznańskiego grunt pod budowę przyszłej świątyni. Architekt Sawicki przygotował projekt budowli, a pracami kierował Franciszek Reszelski. 6 października 1935 roku ks. Stanisław Streich odprawił pierwszą mszę przy bocznej nawie powstającego kościoła pod wezwaniem św. Jana Bosko. W kolejnych latach rozbudowano i wykończono wnętrze kościoła, a w 1939 roku powstała dzwonnica. Przez lata okupacji niemieckiej w murach kościoła magazynowano materiały sanitarne. Po wyzwoleniu, latem 1945 roku rozpoczęto odbudowę spalonej przez hitlerowców i zniszczonej działaniami wojennymi świątyni. W październiku 1946 roku odprawiono w niej, pierwsze po zakończeniu wojny, nabożeństwo. W latach 1976–1981 przeprowadzono przebudowę wnętrza kościoła. Od 2002 roku budynek świątyni prezentuje się w nowej, odmłodzonej szacie, którą zyskał przez otynkowanie ceglanych murów.

XX-wieczna architektura przemysłowa

Wybudowane w latach 1903-1904 fabryki: drożdży i przetwórstwa ziemniaczanego, oraz wybudowana w latach 1911-1912 Fabrika Moritz Milch & Co. Wszystkie zakłady zaprojektowane zostały przez niemieckiego architekta Hansa Poelziga

Edukacja

W roku 2009 w Luboniu funkcjonowało 8 przedszkoli.

• Szkoła Podstawowa nr 1
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. hr. Augusta Cieszkowskiego
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. gen. dyw. Tadeusza Kutrzeby
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. prof. Adama Wodziczki

• Gimnazjum nr 1 im. kardynała Stefana Wyszyńskiego
• Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła II

• Liceum Ogólnokształcące im. ppłk. Zbigniewa Kiedacza

• Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna

Sport

Piłka nożna:

• Luboński FC – IV liga polska, grupa wielkopolska północna
• Stella Luboń – klasa okręgowa, grupa poznańska wschodnia
• UKS Jedynka Luboń – Uczniowski Klub Sportowy, działający przy SP 1

Tenis stołowy:

• Luboński Klub Tenisa Stołowego

Wydarzenia sportowe:

• w 2006 roku na stadionie miejskim w Luboniu odbył się mecz futbolu amerykańskiego pomiędzy zespołami 1. KFA Wielkopolska i The Crew Wrocław, w ramach Polskiej Ligi Futbolu Amerykańskiego. Był to premierowy sezon tych rozgrywek.

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie:

• Rouen
• Bumbeşti-Jiu

Zobacz też

• Wieści Lubońskie - niezależny miesięcznik mieszkańców Lubonia
• gmina Żabikowo
• głaz narzutowy w Luboniu