Kostrzyn

Kostrzyn (niem. Kostschin) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kostrzyn. Położone 21 km na wschód od Poznania.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa poznańskiego.

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 8965 mieszkańców.

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 92 i linia kolejowa Berlin – Warszawa (linia kolejowa nr 3).

Historia

Pierwsze źródła pisane wspominają Kostrzyn u schyłku XII wieku, kiedy to miało istnieć tu opole. W 1251 Przemysł I lokował w Kostrzynie miasto na prawie niemieckim. Jest to jedna z najstarszych udokumentowanych lokacji miejskich w Wielkopolsce, wyprzedzająca o 2 lata Poznań. Wytyczono wówczas zręby układu urbanistycznego miasta z rynkiem i ulicami oraz ustanawiono władze miejskie.

Kostrzyn jest również jednym z najwcześniejszych ośrodków parafialnych w archidiecezji poznańskiej datowanym na XII, a może nawet XI wiek. W 1298 roku na prośbę Jolanty, ksieni klasztoru klarysek w Gnieźnie, miasto i wieś Kostrzyn wraz z patronatem kościoła oraz wsiami Libartowem, Strumianami i Siedlcem zostały nadane temuż zakonowi przez króla Władysława Łokietka. Zakon klarysek utrzymał w swoim posiadaniu miasteczko i wsie do końca XVIII wieku. W XVI wieku staraniem klarysek gnieźnieńskich wzniesiono w Kostrzynie obecną murowaną świątynię w stylu późnogotyckim – kościół pod wezwaniem św. app. Piotra i Pawła. W 1602 roku utworzony został dekanat kostrzyński obejmujący 14 parafii.

Na przestrzeni wieków Kostrzyn kilkakrotnie był niszczony przez najazdy wojsk. W 1331 roku miasto zostało spalone przez Krzyżaków. Kostrzyn został poważnie zniszczony w czasie najazdów szwedzkich w 1656 i w 1705 roku, kiedy to między innymi zrujnowane zostały obydwa kościoły. Kolejne wielkie pożary miały miejsce w 1498 roku, 1528 roku, 1580 roku. 16 września 1644 roku miasteczko zostało podpalone przez Andrzeja Przywartego. Spłonęły wówczas ratusz, mielcuch, browar, stodoły i spora część zabudowy Kostrzyna. Miasto nękane bywało również przez zarazy. Podczas jednej z epidemii w 1655 roku zmarło dwustu siedemdziesięciu mieszkańców Kostrzyna. W chwili wkroczenia do miasteczka zaborczych wojsk pruskich u schyłku XVIII wieku Kostrzyn liczył 771 mieszkańców, w mieście były czynne szkoła, poczta, ratusz, dwa gościńce i cztery wiatraki.

20 października 1939, w ramach Operacji Tannenberg, Niemcy rozstrzelali na rynku 27 wytypowanych wcześniej mieszkańców – głównie nauczycieli, a także lokalnych patriotów i przedstawicieli inteligencji. Czynny udział w wytypowaniu mieszkańców mieli przedstawiciele miejscowej mniejszości niemieckiej.

Zabytki i turystyka

• Zabytkiem jest położony na południe od rynku, późnogotycki kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła, trzynawowy, spalony podczas wojen szwedzkich, a odbudowany w 1791 r. staraniem klarysek i mieszczan kostrzyńskich, o czym przypomina XVIII-wieczna tablica pamiątkowa wmurowana w mur świątyni. Resztki zniszczonej wieży rozebrano w 1839 r. Zachowała się również dzwonnica, obecnie odrestaurowana, z przełomu XVIII i XIX wieku z trzema zabytkowymi dzwonami.
• Wartość historyczną ma ciąg domków mieszczańskich zlokalizowanych wzdłuż ulicy Średzkiej, a pochodzących z XVIII wieku (nr 30 i 35) i XIX wieku (nr 2 i 4) oraz dawna szkoła (obecnie Przedszkole miejskie) z 1849 roku, z zabytkowym zegarem.
• Pośrodku Rynku stał dawniej ratusz wzniesiony z drewna i gliny, który spłonął w 1813 r. w trakcie odwrotu wojsk napoleońskich z Rosji. Obecny Rynek zabudowany jest domami piętrowymi przeważnie z przełomu XIX i XX wieku. W Rynku, w otoczeniu secesyjnych kamieniczek, wzniesiono pomnik walki i męczeństwa ku czci kostrzynian zamordowanych przez okupanta niemieckiego w latach 1939-1945. Pomnik odsłonięto w 1968 r.
• Na uwagę zasługuje najstarsza osiemnastowieczna kamienica pod numerem 16, ustawiona szczytem do południowych pierzei.
• Brama Cechowa u wylotu ulicy Kościelnej z godłem miasta i herbem rzemiosł.
• Słup Światowida spełniający rolę drogowskazu, pokazującego drogę na Ostrów Lednicki.
• budynek dawnej poczty dyliżansowej mieszczącej się przy ulicy Poznańskiej
• dworek z początku XIX wieku przy ulicy Kościuszki 33.
• Na cmentarzu parafialnym jest grób powstańca z 1863 r. oraz mogiły powstańców wielkopolskich i pomordowanych w latach okupacji. Stary cmentarz parafialny mieszczący się niegdyś w centrum miasta między obecną Biblioteką miejską im. Kazimiery Iłłakowiczówny a stacją benzynową został zlikwidowany.

Edukacja

W Kostrzynie przy ul. Piasta 1 znajduje się budynek Szkoły Podstawowej im. Ewarysta Estkowskiego. Od roku 1999 w mieście działa również Gimnazjum im. Rady Europy przy ul. Powstańców Wielkopolskich 28a

Wspólnoty religijne

W mieście znajduje się rzymskokatolicka parafia św. Piotra i Pawła (kościół farny) oraz parafia bł. Jolanty. Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą także dwie protestanckie wspólnoty o charakterze ewangelicznym: Kościół Zielonoświątkowy oraz Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa.

Demografia

Ludność Kostrzyna na przestrzeni lat:

Współpraca międzynarodowa

• Pekela (Holandia)

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Kostrzynie Wielkopolskim
• Kostrzyn nad Odrą