Pniewy

Pniewy (Pniewy Szamotulskie, niem. Pinne) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie szamotulskim, położone nad Jeziorem Pniewskim. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pniewy. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 7738 mieszkańców.

Położenie

Miasto i Gmina Pniewy leżą w zachodniej części województwa wielkopolskiego w powiecie szamotulskim nad Jeziorem Pniewskim. Położone jest ono na przecięciu ważnych szlaków.

• Droga krajowa nr 92 (Miedzichowo – Łowicz)
• Droga krajowa nr 24 (Rudnica – Pniewy)
• Droga wojewódzka nr 187 (Pniewy – Murowana Goślina)

Drogi lokalne do Brodów, Chrzypska Wielkiego.

Komunikację zapewniają autobusy PKS-u. Stacja kolejowa Pniewy jest obecnie zamknięta, a linia kolejowa nieczynna.

Historia

Pierwsza wzmiankę o Pniewach datuje się na 1256 rok. Właścicielami a zarazem zapewne założycielami Pniew byli Pniewscy herbu Nałęcz. To z ich starania nadano pod koniec XIII wieku miastu prawa miejskie. Pniewy przechodziły z rąk do rąk, stając się własnością najpierw Potulickich (XVI wiek), następnie Ostrorogów (XVII w.), aż w XVIII wieku przejęli miasto rodziny Rydzyńskich, Szołdrskich i Mielżyńskich. Ostatni właściciele miasta pochodzili już z Niemiec. Była to rodzina Massenbach, która przejęła dobra pniewskie w 1834 roku. W XVI wieku Pniewy były już dużym miastem. Posiadały rynek, ratusz, kościół, mury obronne oraz dwie bramy Lwówecką i Poznańską. Działają liczne cechy rzemiosł m.in. sukienniczy, garbarski. Istnieje szkoła, organizowane są targi i jarmarki. Od 1698 roku działa pniewskie Bractwo Strzeleckie.

Wojny szwedzkie spowodowały upadek miasta i jego długotrwałą stagnację, która trwała aż do początku XIX wieku, kiedy to w mieście zaczęła działać poczta dyliżansowa. Nie bez powodu w 1830 roku właśnie w Pniewach wybudowana została tzw. „poczthalternia”, gdzie na wybrukowanym placu konie jadły i były pojone. Niedługo potem nieopodal wybudowano hotel z pokojami noclegowymi dla podróżujących dyliżansem. Od 1875 roku w mieście działało kółko rolnicze. Jedno z pierwszych w Wielkopolsce, pod patronatem Maksymiliana Jackowskiego. Wkrótce otwarty został również Bank Ludowy. Przełomowym rokiem okazał się 1888, kiedy Pniewy otrzymały połączenie kolejowe z Międzychodem i Poznaniem. W 1893 w mieście powstała Ochotnicza Straż Pożarna, a w 1895 spółdzielnia „Rolnik”. Od 1891 praktyczne do dzisiaj działa Polskie Koło Śpiewacze (dziś pod nazwą Koło Śpiewackie „Lira”). W 1905 wśród 2680 mieszkańców miasta było 57% katolików (w większości Polaków), 34% ewangelików (w większości Niemców) i 8% żydów.

20 grudnia 1918 roku Pniewy zostały opanowane przez powstańców wielkopolskich przy czynnym udziale polskiej ludności miasta. Powrót miasta do Polski usankcjonował traktat wersalski z 28 czerwca 1919 r. W roku 1920 w Pniewach (a konkretnie w Lubocześnicy, która jest częścią miasta) Matka Urszula Ledóchowska zakupiła posiadłość, aby utworzyć działającą do dzisiaj Szkołę Gospodarczą dla dziewcząt wraz z Domem Zgromadzenia Sióstr Urszulanek. W 1927 roku w mieście miała miejsce prestiżowa wystawa – Wystawa Przemysłowo-Rolnicza, która w istotny wpływ promowała lokalne rzemiosło i aktywowała lokalnych wytwórców. W czasie II wojny światowej mieszkańcy doznali wielu cierpień ze strony okupanta. Podczas okupacji z miejscowości wysiedlono ponad 200 Polaków i na ich miejsce zasiedlono niemieckich przesiedleńców ze wschodniej Europy. Polakom skonfiskowano ich mienie (obejmujące przedsiębiorstwa, warsztaty oraz sklepy), aresztowano i w końcu zesłano do obozów koncentracyjnych i obozów pracy przymusowej w III Rzeszy. Władze niemieckie wysiedliły także siostry zakonne ze Zgromadzenia Sióstr Urszulanek SJK w Pniewach, zajmując należące do nich nieruchomości.

Miasto Pniewy zostało wyzwolone 25 stycznia 1945 roku. Po wojnie nastąpiła rozbudowa miasta, które zachowało pozycję lokalnego ośrodka gospodarczego i usługowego. W 1989, w pięćdziesiątą rocznicę śmierci zachowane od zniszczenia ciało błogosławionej Urszuli zostało przewiezione z Rzymu do Pniew i złożone w kaplicy domu macierzystego. Również w Pniewach pochowano ks. infułata Wawrzyńca (Lawrence’a) Wnuka.

W 2009 roku Honda rozpoczęła budowę swojego centrum logistycznego w Pniewach pod nazwą Honda Logistics Center Central-Europe Sp. z o.o..

Zabytki

Mała ilość zabytków pozostałych na terenie miasta wynika z budulca, którego używano w dawnych czasach (drewno, glina, słoma rzadziej kamień i cegły). W średniowieczu Pniewy były miastem drewnianym. Jego zabudowa nie wytrzymała upływu czasu, zwłaszcza pożarów, które często niszczyły całe miasto.

Pniewy od początku XVI wieku nie były nigdy główną rezydencją rodową właścicieli, dlatego nie ma tu budowli, które uświetniłyby miasto. Dopiero przejście Pniew w ręce Szołdrskich spowodowało, że w mieście powstały budowle, które nie zachowały pierwotnego kształtu np. pałac. Prawdopodobnie z czasów panowania tego rodu pochodzą fragmenty wystroju wnętrz kościołów św. Wawrzyńca oraz św. Ducha. Pozostałe obiekty o charakterze zabytkowym na terenie Pniew to m.in. poczta konna, kościół poewangelicki (obecnie katolicki kościół św. Jana Chrzciciela) i synagoga (mieściło się tutaj kino, obecnie budynek spełnia funkcję handlową) pochodzą z XIX wieku.

• Kościół św. Wawrzyńca, fundacja istniejąca już przed 1405 rokiem. Uległa zniszczeniu podczas wielkich pożarów Pniew w latach 1635 i 1772. Po ostatnim wzniesiono na miejscu dawnej drewnianej nową, murowaną. Najstarszą częścią tego obiektu jest kruchta dobudowana do pierwotnej świątyni późnogotyckiej – wybudowana na przełomie XVI i XVII wieku. Z dawnego wystroju kościoła pozostała jedynie późno gotycka chrzcielnica (koniec XV w.) znajdująca się w kruchcie. W wyposażeniu kościoła przeważają zabytki pochodzące z okresu rokoka. Prawdopodobnie po drugiej przebudowie czyli 1772 r. W ołtarzu umieszczono wielki obraz przedstawiający męczeństwo św. Wawrzyńca. W prezbiterium znajduje się drugi ołtarz ze zdobiącymi go aniołami i rzeźbą św. Jana Nepomucena.

• Kościół św. Ducha w Pniewach był początkowo budowlą drewnianą. Dopiero w 1783 r. na jego miejscu powstał murowany, wzniósł go Wawrzyniec Kosiński. We Wnętrzu zachował się ołtarz główny z obrazem przedstawiającym Zesłanie Ducha Świętego (połowa XVII w.) oraz drugim ponad nim z wyobrażeniem Chrystusa z Emaus (około 1785 r.). Znajdują się tam też postacie świętych apostołów Piotra i Pawła (XVII wiek). Z drugiej połowy XVIII wieku pochodzi ambona rokokowa z klasycystycznymi elementami. Wśród wyposażenia kościoła można znaleźć monstrancję wieżyczkową z przełomu XV i XVI w. pochodząca z kościoła w Potulicach.

• Kościół św. Jana Chrzciciela, neoromański, z poł. XIX w., na planie krzyża; do 1945 r. ewangelicki, później zamieniony na magazyny, od 1990 r. katolicki.

• Kiedy koniecznością stała się obsługa trasy Warszawa – Poznań – Berlin. W Pniewach wybudowano murowany budynek pocztowy z mansandrowym dachem. W późniejszym okresie w jego sąsiedztwie postawiono nowy, kilkupiętrowy budynek poczty (poczthalterii). Była ona znana nie tylko z efektownego wystroju, ale także doskonałej kawy. W latach 1826-1835 drogę utwardzono jako jedną z pierwszych w Wielkopolsce. W drugiej połowie XIX w. uruchomiono drugi trakt: z Prus przez Bydgoszcz w kierunku Świebodzina.

Oświata

• Przedszkole Miś w Pniewach
• Przedszkole Sióstr Urszulanek w Pniewach
• Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wlkp. w Pniewach
• Gimnazjum im. księdza kanonika Mariana Maciejewskiego w Pniewach
• Zespół Szkół im. Emilii Sczanieckiej w Pniewach
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Sióstr Urszulanek SJK w Pniewach

Sport

• Akademia FC Pniewy
• Sokół Pniewy
• Red Dragons Pniewy

">edytuj] Współpraca międzynarodowa

• Oer Erkenschwick
• Halluin
• Radków
• Lübbenau/Spreewald
• Oba
• Alphen - Chaam

Zobacz też

• Synagoga w Pniewach
• Cmentarz żydowski w Pniewach
• Sanktuarium św. Urszuli Ledóchowskiej