Świętno (województwo wielkopolskie)

Świętno (niem. Schwenten) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie wolsztyńskim, w gminie Wolsztyn.

Historia

Od 5 stycznia do 10 sierpnia 1919 we wsi istniała Republika Świętnieńska, uznawana przez społeczność międzynarodową.

Na początku XX wieku wieś, znajdująca się na terenie historycznej Wielkopolski, była zamieszkana niemal w całości przez ludność niemiecką. W 1905 spośród jej 624 mieszkańców 97,0% zadeklarowało jako język ojczysty niemiecki, zaś 2,9% - polski. 90,7% mieszkańców było protestantami, 9,3% katolikami.

W warunkach rewolucji robotniczej w Berlinie i narastającego, polsko-niemieckiego konfliktu narodowościowego w Wielkopolsce, 1 grudnia 1918 miejscowy duchowny ewangelicki, Emil Gustav Hegemann, zwołał zebranie mieszkańców wsi, które wyłoniło miejscową radę zarządzającą. Hegemann chciał zapobiec zarówno przejęciu kontroli nad Świętnem przez Polaków, jak i oddania wsi powstającym w Niemczech, komunistycznym radom robotniczym i żołnierskim. Kiedy na początku stycznia 1919 powstańcy wielkopolscy zajęli okolice Wolsztyna, Hegemann udał się do Głogowa, aby stamtąd otrzymać posiłki wojskowe mogące stawić opór powstańcom. Dowódca twierdzy i garnizonu głogowskiego oświadczył mu jednak: "Nie mam ani jednego żołnierza, ani żadnej władzy. O wszystkim decyduje rada robotnicza i żołnierska". Skierował Hegemanna do głogowskiej rady miejskiej, ale tam także nie uzyskał on żadnego wsparcia, usłyszał jedynie pouczenie o prawie do samostanowienia i o tym, że - po zakończonej wojnie - mieszkańcy powinni żyć bez nadzoru wojskowych.

W tej sytuacji Hegemann powrócił do Świętna i - posługując się popularną wówczas koncepcją "prawa do stanowienia narodów o swoim losie" - doprowadził do proklamowania przez lokalną radę Republiki Świętnieńskiej (Freistaat Schwenten). Było to prawdopodobnie najmniejsze międzynarodowo uznane państwo świata. Miało swój własny parlament i siły zbrojne (120 zdolnych do walki ludzi, dobrze wyposażonych w broń pozostałą po wojnie światowej); przez 218 dni swojego istnienia Republika uprawiała ożywiony "handel międzynarodowy" zarówno z Polską, jak i z Niemcami, przy czym wizy wjazdowe wydawało miejscowe biuro parafialne. Zniesiono obowiązkowe dostawy i inne świadczenia wojenne. Formalnie Republika pozostawała państwem neutralnym, choć z powodów etnicznych przeważały w niej sympatie i wpływy niemieckie. Zarówno Niemcy, jak i Polacy zainteresowani byli inkorporacją jej w swoje granice, w tym działający w pobliskim rejonie dowódca wielkopolskich powstańczych oddziałów bobrzańskich, Nawrocki. 10 sierpnia 1919, z obawy przed wkroczeniem do wsi powstańców, miejscowy parlament zdecydował o zakończeniu samodzielnego bytu Republiki Świętnieńskiej i włączeniu jej w granice państwa niemieckiego. Natychmiast po tej decyzji Niemcy ustanowili w Świętnie silne posterunku Grenzschutzu.

Władze Republiki Świętnieńskiej

• prezydent i minister spraw zagranicznych: pastor Emil Gustav Hegemann
• minister spraw wewnętrznych: burmistrz Drescher
• minister wojny: leśniczy Teske

W 1945 wieś została włączona do Polski. Jej dotychczasowych niemieckich mieszkańców wysiedlono do Niemiec.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.

Zabytki

Przy głównym skrzyżowaniu znajduje się szachulcowy kościół poewangelicki z 2 poł. XIX w., z fasadą i wieżą z żółtej cegły dobudowanymi w 1893 r. Obok (ul. Mickiewicza 3) dawna pastorówka z ok. 1920 r. na lewo od kościoła wznosi się okazały budynek z 2 poł. XIX w.