Zakrzewo (powiat złotowski)

Zakrzewo (niem. Zakrzewo, 1935-1945 "Buschdorf") – duża wieś krajeńska w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie złotowskim, w gminie Zakrzewo przy drodze wojewódzkiej nr 188. Miejscowość leży przy strategicznie ważnej do 1945 r. magistrali kolejowej (dawnej "Ostbahn" z Królewca) Tczew-Küstrin Kietz, a dokładniej na jej odcinku Chojnice-Piła.

Nazwa miejscowości

W roku 1935 niemieckie władze nazistowskie dokonały zmiany historycznej nazwy Zakrzewo na nazwę Buschdorf, brzmiącą bardziej "niemiecko": Busch - krzak, krzew, Dorf - wieś. Przemianowanie to dokonane zostało nie bez trudności: na taką zmianę trzeba było formalnej zgody miejscowej rady gminnej, która w Zakrzewie do roku 1925 składała się z samych Polaków, a i potem, do r. 1935, stosu­nek liczbowy Polaków do Niemców w niej był jak około 9:1. Jurysdykcji władzy gminnej nie podlegało jednak nazewnictwo obiektów kolejowych, toteż zmiany nazwy stacji kolejowej w tej wsi dokonano już w roku 1925; kiedy w pewien czas po przemianowaniu dworca landrat jako przewodniczący wydziału powiatowego zaproponował przemianowanie również przynajmniej miejscowej poczty (było bowiem dość para­doksalne, że bilet kolejowy kupowało się do Buschdorf, a list adresowało się do Zakrzewa), rada gminna nie zgodziła się na ten projekt. W lutym 1928 r. landrat raz jeszcze zażądał zmiany nazwy wsi, tym razem jednak oferując przyłączenie do gminy 200 morgów lasu. I tym razem jednak rada gmin­na nie dała się przekonać, oferta nie została przyjęta: wieś nadal nazywała się Zakrzewo, a stacja kolejowa – Buschdorf. Ustawą samorzą­dową z 30 stycznia 1935 r., która wprowadziła zasadę nomi­nacji w ustalaniu składu rady gminnej, władze niemieckie doprowadziły do sytuacji, że pomimo większości polskiej we wsi, to do jej rady gminnej wchodził już tylko jeden Polak, który nie był w stanie przeszkodzić uchwale o zmianie nazwy Zakrze­wo na Buschdorf. Związek Polaków w Niemczech zaprotestował prze­ciwko temu postępowaniu w ministra spraw wewnętrznych, lecz dowiedział się, że przemianowanie Zakrzewa nastąpiło na podstawie rzekomo jednomyślnej uchwały rady gminnej. Dalsze protesty zaprzeczające temu nieprawdziwemu uzasadnieniu nie odniosły już skutku i do końca II wojny światowej wieś nazywała się Buschdorf.

Historia

W latach 1772-1945 pod panowaniem Prus. Silny ośrodek polskości, w którym działał ks. dr Bolesław Domański. Po wojnie także osiedlili się Polacy z innych regionów Polski.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa pilskiego.

Przed wojną dzięki inicjatywie księdza Bolesława Domańskiego w Zakrzewie powstał silny ruch spółdzielczy, kulturalny i sportowy. Większość zapoczątkowanych wtedy inicjatyw jest kontynuowana i rozwijana: Spółdzielczy Bank Ludowy, Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska, Dom Polski, Chór Tęcza i Klub Sportowy Jedność.

W grudniu 1937 Rada Naczelna Związku Polaków w Niemczech przygotowując organizowany w marcu 1938 w Berlinie zjazd Związku ogłosiła tzw. "Odezwę Zakrzewską" skierowaną do rodaków w Niemczech; podpisał ją m.in. ksiądz Bolesław Domański będący wtedy przewodniczącym V Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech.

Osoby związane z Zakrzewem

• Z Zakrzewem była związana artystka Janina Kłopocka, której malowidła zdobią salę widowiskową w Domu Polskim. Janina Kłopocka zaprojektowała również Rodło – symbol graficzny Związku Polaków w Niemczech.

• W Zakrzewiu urodził się Józef Horst harcmistrz Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech, działacz narodowy mniejszości polskiej w międzywojennych Niemczech, członek Związku Polaków w Niemczech ścięty przez nazistów w Brandenburgu.

• Z Zakrzewa pochodzi znany lekarz prof. Antoni Horst. W czasie wojny organizował on z ramienia Rady Głównej Opiekuńczej sieć szpitali które między innymi udzielały pomocy Powstańcom Warszawskim w czasie akcji Burza. W okresie tak zwanej odwilży po Wypadkach Poznańskich został Rektorem Akademii Medycznej w Poznaniu. Był też inicjatorem powstania Instytutu Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu.

Ciekawostki

W Zakrzewie odbywa się znana impreza muzyczna Blues Express.

Zobacz też

• inne miejscowości o nazwie Zakrzewo
• Zakrzewo Złotowskie