Karlino

Karlino (niem. Körlin) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w woj. zachodniopomorskim, w powiecie białogardzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Karlino.

Według danych z 30 czerwca 2009 roku, miasto miało 5832 mieszkańców.

Położenie

Miasto leży ok. 6 km na północny zachód od Białogardu, w widłach dwóch rzek Parsęty i Radwi, na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 6 z drogą wojewódzką nr 163, przy linii kolejowej nr 404. Atrakcyjne usytuowanie znalazło swoje źródła w historii, przez miejscowość bowiem w XIII wieku przebiegał jeden z głównych traktów handlowych, tzw. Szlak Solny.

Znajduje się w północno-wschodniej części woj. zachodniopomorskiego, w powiecie białogardzkim.

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 9,40 km². Miasto stanowi 1,1% powierzchni powiatu.

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości Karlino pochodzi z 1240 roku i głosi, że Karlino należało wtedy do tzw. księstwa kamieńskiego. Pierwsza jednak notka pochodzi z 1299 roku, gdzie istnieje zapis "Civis In Corlin". Biskupi kamieńscy weszli w posiadanie Karlina w 1280 roku, jako spadek po księciu Warcisławie III. W 1308 roku biskup kamieński wspomina o swoim zamku w Karlinie, będącym ongiś niewielkim, drewnianym grodem w widłach dwóch rzek Parsęty i Radwi. W 1372 roku postanowiono przenieść siedzibę biskupstwa z Kamienia do Karlina i w tym celu zaczęto budować zamek obronny. Na ten cel biskup Filip von Rehberg pożyczył od rady miejskiej Słupska kwotę 350 grzywien. Ten sam biskup w 1385 roku nadał osadzie Karlino prawa miejskie na prawie lubeckim oraz ustanowił herb i pieczęć miejską.

Rok 1409 to okres wielkich zniszczeń miasta w efekcie zajęcia Karlina przez wojska pomorskie. Reformacja i przyjęcie luteranizmu w 1534 roku, diametralnie zmieniło sytuację miasta. Biskupi zamienili zamek w renesansową rezydencję a miasto przeżywało rozkwit gospodarczy i kulturalny.

Wojna trzydziestoletnia (1618-1638) przerwała rozwój miasta, powodując stagnację Karlina na prawie 100 lat. Od 1653 r. pod panowaniem brandenbursko - pruskim, dzieliło losy polityczne Pomorza Zachodniego (zgermanizowana nazwa Korlin a Persante). W 1699 r. Fryderyk I Hohenzollern osiedlił w Karlinie emigrantów francuskich, którzy założyli gorzelnie.

Miasta nie ominęły także wielkie pożary: pierwszy w 1685 roku który strawił całe miasto (ocalał jedynie zamek i kościół). Pożar w 1765 roku strawił również przedmieścia Karlina. W międzyczasie wojska gen. Rumiancewa splądrowały i podpaliły zamek, który nigdy nie został już odbudowany. Po tym burzliwym okresie w dziejach miasta, nastąpił rozwój Karlina. Na miejscu wypalonego zamku powstał browar, a na parcelach w centrum miasta zaczęły powstawać pierwsze murowane kamienice. W 1724 roku nastąpiła regulacja Parsęty, a przez rzekę przerzucono pierwszy most betonowy.

Tę dobrą koniunkturę przerwał okres wojen napoleońskich. W lutym 1807 roku Karlino było główną kwaterą wojsk podczas szturmu na Kołobrzeg. Duża liczba francuskich wojsk doprowadziła w mieście do wybuchu epidemii czerwonki, na którą zmarło 1/3 ówczesnego populacji Karlina. Na przełomie XVIII/XIX w. Karlino było małym ośrodkiem tkactwa.

W latach 1846 - 1849 wybudowano drogę łączącą miasto z Kołobrzegiem i Szczecinkiem, a niespełna dziesięć lat później, w 1859 roku przez stację Karlino przejechał pierwszy pociąg. Największy rozkwit handlu oraz przemysłu przeżyło Karlino w XIX wieku i na początku XX wieku. W 1873 r. zlikwidowano malutki powiat karliński, a miasto przyłączono do ziemskiego powiatu kołobrzesko-karlińskiego (Bezirk Kolberg-Körlin), który istniał do 1946 roku. Koniec XIX wieku to okres uprzemysłowienia – powstała wtedy m.in. Karlińska Fabryka Maszyn (Maschinenfabrik Körlin). Rozwinął się przemysł spożywczy (młyny, olejarnia) i drzewny (tartak, stolarnia).

Na początku XX wieku Karlino dotknięte było w szczególnym stopniu tzw. Ostfluchtem, czyli odpływem ludności z tego regionu do bogatszych rejonów Niemiec, w wyniku tego liczba ludności spadła o ponad 2% - z 3 183 do 3 108 osób. W 1905 roku wybudowano sąd rejonowy, a w 1907 roku pożar starego ratusza wymusił budowę nowego.

Życie miasta zasadniczo odmieniła II wojna światowa i jej następstwa. W 1940 roku do Karlina przybyła grupa 150 jeńców francuskich. Wobec zbliżających się wojsk radzieckich w styczniu 1945 roku wydano rozkaz o ewakuacji ludności cywilnej, który dotarł do miasta dopiero w nocy 3 marca 1945 roku. Mieszkańcy chcieli się ewakuować przez Dygowo i Kołobrzeg jednak Rosjanie wysadzili most na Parsęcie i wkrótce zajęli miasto. Zabudowa miasta nie ucierpiała zbyt mocno, jednak okupanci dopuścili się tu licznych pobić, gwałtów i kradzieży.

Wkrótce miasto zostało przekazane polskiej administracji i wcielone do państwa polskiego. Dotychczasowych mieszkańców Karlina wysiedlono do Niemiec.

W związku ze znacznym zniszczeniem Kołobrzegu, Karlino pełniło funkcję siedziby władz powiatu do roku 1947. W 1958 roku miasto zostało przyłączone do powiatu białogardzkiego. W latach 1950-1998 miasto administracyjnie należało do wojewóztwa koszalińskiego.

Na przełomie lat 1980 i 1981 podczas prac przy odwiertach poszukiwawczych doszło w podkarlińskich Krzywopłotach do wybuchu i zapłonu ropy naftowej.

Obecnie Karlino kontynuuje tradycje przemysłu przetwórczego drewna. W mieście i najbliższych okolicach istnieje kilka zakładów przemysłowych produkujących płyty pilśniowe, sklejki, forniry itp. produkty; lokalnym wyrobem jest tzw. „płyta karlińska” produkowana z gałęzi, kory i podobnych odpadów. miasto jest również niewielkim ośrodkiem przemysłu mechanicznego (piece) i wydobywczego (ropa, gaz).

Erupcja ropy naftowej

Erupcja ropy naftowej na przełomie 1980 i 1981, która odbiła się echem nawet w mediach światowych.

Zabytki

Zabytki chronione prawem w mieście:

• śródmieście miasta, nr rej. 44 z dnia 4 września 1956 r.
• kościół pw. św. Michała Archanioła (do 1962 r. pw. Chrystusa Króla} z 1510 r., nr rej. 82 z dnia 25 maja 1955 r. oraz 106 z dnia 30 października 1956 r. Kościół parafialny należący do dekanatu Białogard, diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, metropolii szczecińsko-kamieńskiej

• park miejski z 2. połowy XIX wieku ul. Szczecińska 12, nr rej. 1044 z dnia 26 czerwca 1978 r.
• zespół folwarczny z XIV i XIX wieku, nr rej. 1257 z dnia 15 października 1997 r., obejmujący:
  • dworek z przełomu XIX/XX w. obecnie budynek administracyjny
  • magazyn zbożowy z końca XIX w.
  • obora z końca XIX,
  • stodoła z końca XIX,
  • kuźnia wybudowana po 1945 r.
  • przyziemie zamku Biskupów Kamieńskich z XIV wieku, nr rej. 246 z dnia 19 marca 1960 r. Przebudowane w latach 30. XIX wieku, obecnie spichlerz

• dom przy ul. Konopnickiej 29, szachulcowy budynek mieszkalny w stylu eklektycznym z poł. XIX wieku, nr rej. 411 z dnia 15 marca 1965 r.
• dom przy ul. Koszalińskiej 94, szachulcowy budynek mieszkalny w stylu eklektycznym z przełomu XIX i XX wieku, nr rej. 1181 z dnia 27 października 2004 r. Ściany i dach wyłożone czarnym łupkiem. Oryginalna stolarka drzwiowa i okienna – z gzymsem i sztukaterią (arabeskami) i kolumnami
• dom tzw. Napoleona Rynek 17, szachulcowo-murowany budynek z 1792 r., nr rej. 247 z dnia 17 marca 1960 r.
• spichlerz przy ul. Szczecińskiej 17, szachulcowy budynek w stylu neogotyckim z lat 30. XIX wieku, nr rej. 1181 z dnia 20 lipca 1983 r. Szczególne wykończenie szczytowe z neogotyckimi wieżycami.

Ratusz – zbudowany w latach 1908 - 1912 w południowo-zachodnim narożniku rynku. Poprzedni ratusz spłonął 27 stycznia 1907 r. podczas obchodów urodzin cesarza niemieckiego Wilhelma II. Nowy ratusz został zbudowany w stylu eklektycznym ze sklepieniem neogotyckim. Charakteryzuje się bogatą sztukaterią, szczytem neorenesansowym z kartuszem miasta; obecnie jest siedzibą Urzędu Miasta i Gminy.

Kamienica przy ul. Koszalińskiej 4 – pochodzi z drugiej połowy XIX wieku, murowana, zbudowana w stylu neorenesansowym .

Kamienica przy ul. Koszalińskiej 16 z 1902 r., secesyjna, murowana, nad witrynami sklepowymi maszkarony.

Kamienica przy ul. Koszalińskiej 22 z końca XIX wieku, neoklasycystyczna, murowana.

Budynek mieszkalny przy ul. Koszalińskiej 77 z końca XIX wieku, neoklasycystyczny, murowany, z bogatą sztukaterią, gzymsem kostkowym, pilastrami i tympanonem.

Budynek mieszkalny na ul. Koszalińskiej 86, z 2. połowy XIX wieku. Zbudowany w stylu eklektycznym z oryginalną stolarką drzwiową i okienną, z gzymsem kostkowym i sztukaterią (arabeskami), pilastrami i tympanonem. Budynek wyremontowany, pokryty nowym dachem a na dwupiętrowym strychu urządzono mieszkania.

Kamienica przy ul. Białogardzkiej – eklektyczna, murowana z 2. poł. XIX wieku.

Kamienica przy ul. Szczecińskiej – murowana, zbudowana w drugiej połowie XIX wieku w stylu secesyjnym.

'Dwór Fryderyka Wilhelma na wyspie. Budynek murowany, eklektyczny, szachulcowy, zbudowany pod koniec XIX wieku. Po II wojnie światowej pełnił funkcję budynku biurowego, należącego do PGR Karlino.

Spichlerz na ul. Spichrzowej – został zbudowany pod koniec XIX wieku. Obiekt murowany, z cegły palonej, szachulcowy.

Pomnik pamięci sportowców.

Gospodarka

Karlino jest ośrodkiem przemysłowym z przewagą przemysłu drzewnego.

Do największych zakładów należą:

• HOMANIT Polska Sp. z o.o. i Sp. Komandytowa – producent płyt pilśniowych surowych, płyt wiórowych oraz oklein.
• DLH NORDISK Sp. z o.o. – suszarnia drewna
• Gminna Spółdzielnia "SAMOPOMOC CHŁOPSKA" - działalność detaliczna i hurtowa w zakresie sprzedaży i skupu płodów rolnych
• PROMECH Sp. z o.o. – szlifiernia wałów korbowych, głowic

Oprócz tego w mieście istnieje wiele przedsiębiorstw usługowych, punktów handlowych, hurtowni, istnieją stacje benzynowe, poczta, posterunek policji, jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.

W Karlinie istnieją liczne placówki opieki zdrowotnej które dbają o zdrowie mieszkańców miasta i gminy. Są to:

• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "EBW"
• Indywidualna Praktyka Lekarska
• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Therapia"
• Indywidualne praktyki stomatologiczne
• apteki

Kultura

W mieście działa Karliński Ośrodek Kultury, Biblioteka Publiczna, liczne świetlice i kluby. Oferują one zajęcia plastyczne, muzyczne, sportowe, fotograficzne oraz konkursy, zawody, czy też licznie organizowane festyny i imprezy. Ważnymi imprezami w mieście są:

• Europejski Festiwal Twórczości Dziecięcej na który zjeżdżają się reprezentacje dzieci z krajów takich jak: Niemcy, Czechy, Węgry, Hiszpania, Grecja czy Portugalia. Udział też biorą dzieci z Polski m.in. z Kaszub, Zakopanego, Ustrzyk Dolnych czy Białogardu.
• Bieg Papieski, który wcześniej odbywał się w Koszalinie
• Turniej Tańca Towarzyskiego
• Spartakiada dla osób niepełnosprawnych
• Ogólnopolski konkurs fotograficzny
• Międzynarodowy Dzień Dziecka
• Regionalne Zawody Konne w skokach przez przeszkody
• Ogólnopolski Przegląd Poezji Śpiewanej "Peccadilo"
• Międzynarodowe Dni Karlina
• Rajd Monte Karlino

Atutem miasta i gminy jest wyremontowany amfiteatr.

Edukacja

Szkolnictwo na terenie Karlina obejmuje zakres przedszkolny, podstawowy, gimnazjalny i średni. W mieście istnieje:

• Szkoła Podstawowa im. Bohaterów 6 Pomorskiej Dywizji Piechoty
• Przedszkole Miejskie im. Marii Skłodowskiej-Curie
• Gimnazjum Miejskie im. Ludzi Wielkiego Serca i Umysłu utworzone w 2001
• Liceum Profilowane wybudowane w latach 2001 - 2002.

Sport

Na terenie miasta istnieją i działają dwa kluby, kilka sekcji sportowych oraz kluby i kółka sportowe amatorskie, Miejski Klub Sportowy, Międzyszkolny Ludowy Uczniowski Klub Sportowy. Najważniejszymi klubami są:

• Klub Sportowy "Sokół" Karlino
• Klub Sportowy "Szejk" Karlino reprezentujący piłkę siatkową.
• KSW "Róża" Karlino
• MLUKS Karlino

Ponadto w mieście istnieje hala sportowa wyposażona w nowoczesne urządzenia, stadion miejski, bieżnię na 400 m oraz boiska do gry w siatkówkę i piłkę nożną, istnieją też korty tenisowe, pseudo-skatepark i pseudo-minigolf.

Stadion Miejski w Karlinie dla 5 tys. osób ma wymiary 100 × 50 m. Miejski Klub Sportowy "Sokół" grał w sezonie 2010/2011 w V lidze okręgowej piłki nożnej.

Wspólnoty religijne

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• kościół pw. św. Michała Archanioła - kościół rzymskokatolicki, parafialny należący do dekanatu Białogard, diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, metropolii szczecińsko-kamieńskiej
• kościół Adwentystów Dnia Siódmego - grupa należąca do okręgu zachodniopomorskiego, diecezji zachodniej.

Komunikacja

Na południe od Karlina biegnie droga krajowa nr 6, będąca trasą Szczecin–Koszalin–Gdańsk. Miasto jest połączona z tą drogą poprzez dwa zjazdy. Przez Karlino przechodzi droga wojewódzka nr 163 biegnąca z Kołobrzegu do Białogardu i Wałcza.

W mieście i gminie działają również połączenia PKS-u.

W Karlinie znajduje się stacja kolejowa, a do 1964 roku istniał również przystanek linii wąskotorowej.

Administracja

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej, posiada 43 ulice. Mieszkańcy Karlina wybierają do swojej rady miejskiej 10 radnych (10 z 15). Pozostałych 5 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Karlino. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest ratusz na placu Jana Pawła II.

Części miasta: Dębolas, Karlinko, Kolonia Miejska, Krzywopłoty, Witolub.

Burmistrzowie Karlina:

• Waldemar Włodzimierz Miśko (PO) (od 2002)

Mieszkańcy Karlina wybierają parlamentarzystów z okręgów wyborczych z siedzibą komisji w Koszalinie, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Gmina Karlino utworzyła w obrębie miasta 2 jednostki pomocnicze, zwane osiedlami (tj. Osiedle Nr 1 i Nr 2). Organem uchwałodawczym w obu jest ogólne zebranie mieszkańców, które wybiera zarząd osiedla, składający się z 3 osób, w tym przewodniczącego.

Współpraca zagraniczna

19 czerwca 2000 roku została podpisana umowa pomiędzy Karlinem a gminą Dargun w Meklemburgii-Pomorze Przednie. Współpraca ta skutkuje wzajemnymi spotkaniom i mieszkańców, kontaktami pomiędzy szkołami z obydwu gmin, współpracę samorządów w zakresie inwestycji, kultury i oświaty. Od 2000 roku działa w mieście Stowarzyszenie Polsko-Niemieckie, które powstało w efekcie działania obecnych i dawnych mieszkańców Karlina, którzy mieszkają obecnie w Reinfeld (Holstein) koło Lubeki (Lübeck). W 2002 roku podpisana została umowa z duńską gminą Skælskør, a w styczniu 2006 roku została zawarta umowa partnerska z niemieckim miastem Wolgast.

Miasta i gminy partnerskie
Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Dargun	Niemcy	19 czerwca 2000
Skælskør	Dania	20 czerwca 2002
Wolgast	Niemcy	3 stycznia 2006

Gmina Karlino należy również do Związku Miast i Gmin Dorzecza Parsęty.

Stowarzyszenia

W mieście działają liczne stowarzyszenia operujące na różnych płaszczyznach zainteresowań:

• Karlińskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego - powstało w 1996 roku i zajmuje się budową, eksploatacją domów mieszkalnych oraz wynajmem lokali użytkowych. Towarzystwo zajmuje się również sprzedażą lokali mieszkalnych i użytkowych.

• Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych - powstało w 1995 roku w efekcie współdziałania czterech gmin: miasta Białogard, miasta Karlino, gminy Białogard oraz gminy Tychowo. Ma ono za zadanie wspomagać lokalnych przedsiębiorców, aktywizować przedsiębiorczość na terenie tych gmin oraz promować gminy. Siedziba towarzystwa znajduje się w Karlinie.

• SOS Wioski Dziecięce - najmłodsza Wioska Dziecięca SOS w Polsce (otwarta w sierpniu 2005 r.). Obecnie mieszka w niej 48 dzieci wraz z rodzicami zastępczymi, ponieważ nie wszystkie domki zostały jeszcze zasiedlone. Docelowo w wiosce będzie mieszkało 100 dzieci.

Osoby urodzone w Karlinie

• Johann Ernst Benno (ur. 1777, zm. 1848) - niemiecki pisarz

Honorowi obywatele miasta

• Fritz Homann - przewodniczący Rady Nadzorczej HOMANIT Polska Sp. z o.o. i Sp. Komandytowa, firmy będącej jednym z największych pracodawców gminy.

Zobacz też

• cmentarz żydowski w Karlinie