» Polska » Wojewodztwo: Zachodniopomorskie » Powiat myśliborski » Gmina: Dębno » Miejscowość: Dyszno
Mapa miejscowości Dyszno
Informacje o Dyszno:
Ilość kodów pocztowych: 1
Współrzedne geograficzne N: 52.821671
Współrzedne geograficzne E: 14.730280
Liczba ludności: 194
Wysokośc npm: 53 m n.p.m.
Tablice rejestracyjne: ZMY
Dyszno
Dyszno (niem. do 1945 r. Ringenwalde) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim. Według danych z 2010 r. miejscowość liczyła 198 mieszkańców.
Wieś znajdowała się od ok. 1250 r. na terytorium powstałej Nowej Marchii. Od XV w. do I połowy XVIII w. właścicielem była rodzina von Schönebeck, posiadająca majątki w powiecie myśliborskim i chojeńskim. W latach 1766-1793 majątek należał do rodziny von Humboldt, z której pochodzili bracia Aleksander - przyrodnik i podróżnik, jeden z twórców nowoczesnej geografii, oraz Wilhelm - filozof i językoznawca. Od 1945 r. leży w granicach Polski.
Pośrodku miejscowości znajduje się kościół z XVI w., z ryglową wieżą dobudowaną w XVIII w. oraz park typu krajobrazowego, założony w XIX w. Na terenach polnych rosną zespoły drzew pomnikowych Lipy Humboldta i Dęby Humboldta, o obwodzie do 750 cm.
Toponimia
Dawna nazwa niemiecka została prawdopodobnie przeniesiona z miejscowości Ringenwalde koło Strausbergu. Jest ona zlepkiem dwóch słów:
- średnio-dolno-niemieckiego ringe "mały, niski" lub rink, ringes "krąg, obwódka" oraz
- -walde, od średnio-dolno-niemieckiego wolt "las".
Nazwy na przestrzeni wieków: Ringenwolde 1337; Rygenwalde, Ryngenwalde 1339; Ringenwalde 1833; Ringenwalde do 1945; po 1945 Dyszno, przejściowo Deszno Kraińskie (1960).
Położenie
Wieś położona jest 9 km na płn.-wsch. od Dębna, 14 km na płd.-zach. od Myśliborza.
Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski wg Kondrackiego teren na którym położone jest Dyszno należy do prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pojezierze Południowopomorskie oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Równina Gorzowska.
Środowisko przyrodnicze
Założenie parkowe z wkomponowaną siecią strumyków i niewielkich stawów, z 470 starymi drzewami; zespoły drzew pomnikowych "Lipy Humboldta" (3 szt.) i "Dęby Humboldta" (18 sztuk), o obwodzie do 750 cm. Występuje tu także chroniony gatunek: rokitnik zwyczajny. Środowisko jest nieskażone.
Historia
- VIII-poł. X w. - w widłach Odry i dolnej Warty znajduje się odrębna jednostka terytorialna typu plemiennego, prawdopodobnie powiązana z plemieniem Lubuszan. Na północy od osadnictwa grupy cedyńskiej oddzielały ją puszcze mosińska (merica Massen) i smolnicka (merica Smolnitz). Mieszkańcy zajmowali się gospodarką rolniczo-hodowlaną.
- 960–972 - książę Mieszko I opanowuje tereny nadodrzańskie, obejmujące obręb późniejszej kasztelani cedyńskiej, ziemię kiniecką i kostrzyńską
- 1005 (lub 1007) - Polska traci zwierzchność nad Pomorzem, w tym również nad terytorium w widłach Odry i dolnej Warty
- 1112-1116 - w wyniku wyprawy Bolesława Krzywoustego, Pomorze Zachodnie uznaje zwierzchność lenną Polski
- Pocz. XIII w. - obszar na północ od linii Noteci-dolnej Warty i zachód od Gwdy w dorzeczu Myśli, Drawy, środkowej Iny, stanowi część składową księstwa zachodniopomorskiego; w niewyjaśnionych okolicznościach zostaje przejęty przez księcia wielkopolskiego Władysława Laskonogiego, a następnie jego bratanka, Władysława Odonica
- 1250 - margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje z czasem Nowa Marchia
Właściciele majątku Dyszno Właściciel | Lata |
Fromold Wutsik, Bornim, Raso, Heyne Witte | 1337 |
von Schönebeck | XV-1724 |
Friedrich Ernst von Hollwede | ?-1765 |
Marie Elizabeth Hollwede, wdowa | 1765-1766 |
Alexander Georg von Humboldt | 1766-1779 |
Marie Elizabeth von Humboldt, wdowa | 1779-1793 |
Carl Cristoph Gottlob von Knobelsdorff | 1793-1796 |
Franz von Kleist | 1796-1797 |
Albertine von Kleist, wdowa | 1797-1800 |
Ferdinand Heinrich Thomas von Waldow | 1800-1801 |
von Reede (Roden, Rhöden, Rehden) | 1801-1817 |
Blell | 1817-1821 |
Köppen | 1821-1945 |
- 1320-1323 – po wygaśnięciu dynastii askańskiej, Nowa Marchia przejściowo przechodzi we władanie książąt pomorskich
- 1323 – władzę w Nowej Marchii obejmują Wittelsbachowie
- 1337 – pierwsza wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Ringenwolde, w ziemi golenickiej: Ringenwolde LXIIII, dos IIII. Frumolt de wothvick pro seruicio X, Bornim pro seruicio VIII, Raso pro seruicio V, pactus X solidos, Heyne witte habet ibidem seruicium - wieś liczy 64 łany (mansos), wolne od ciężarów podatkowych są 4 łany parafialne (dos), lennikami zobowiązanym do służby konnej są Fromold Wutsik posiadający 10 łanów, Bornim z 8 łanami, Raso z 5 łanami oraz Heyne Witte (bez podania liczby łanów), pakt (pactus) płacony rycerstwu przez chłopów wynosi 10 szylingów (solidos).
- XV-XVII w. – we wsi ród von Schönebeck
- 1402-1454/55 – ziemie Nowej Marchii pod rządami zakonu krzyżackiego
- 1535-1571 - za rządów Jana kostrzyńskiego Nowa Marchia staje się niezależnym państwem w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego
- 1538 – margrabia Jan kostrzyński oficjalnie wprowadza na terenie Nowej Marchii luteranizm jako religię obowiązującą
- 1643 - elektor brandenburski przekazuje Asmusowi von Schönebeck Dyszno w lenno
- 1701 - powstanie Królestwa Prus
- 1724 - wzmianka o rodzinie von Schönebeck
- 29.08.1759 – baron Friedrich Ernst von Hollwede (ur. 12.03.1723 – zm. 26.01.1765) właściciel Dyszna, Krężlina i zamku Tegel, poślubia Marie Elizabeth Colomb (ur. 08.12.1741 w Berlinie), córkę Johanna Heinricha Colomba (1695–1759) z Berlina (rodzina francuskich Hugenotów z Prowansji), z którą miał syna Heinricha Friedricha Ludwiga Ferdinanda (1762–1817) i córkę (zmarła w dzieciństwie)
- 27.10.1766 – Marie-Elizabeth von Hollwede, z domu Colomb, wychodzi w Berlinie za mąż za Alexandra Georga von Humboldt (ur. 22.09.1720 w Zamenz), pruskiego majora, który w ten sposób staje się właścicielem Dyszna, Krężelina i zamku Tegel
- 06.01.1779 – umiera Alexander Georg von Humboldt, pochowany zostaje początkowo w kościele w Dysznie, następnie w Falkenberg niedaleko Berlina
- 1793 - majątek Dyszno kupuje starosta powiatu chojeńskiego Carl Cristoph Gottlob von Knobelsdorff z Zielina za 72 tysiące talarów, z czego 45 tysięcy talarów pozostaje do 1803 r. jako tajna hipoteka na nieruchomościach
- 22.07.1796 - od Knobelsdorffa majątek nabywa poeta Franz von Kleist za 91 tysięcy talarów. Zmarł on 8 sierpnia 1797 r., a wdowa po nim, Albertine z domu von Jungk (ur. 2 lipca 1774 r. w Falckenhagen? - zm. 16 listopada 1864 r. w Charlottenburgu koło Berlina), wyszła w 1800 r. za kapitana Ferdinanda Heinricha Thomasa von Waldow (1765-1830) z Dannenwalde, z którym miała syna Karla (ur. 7.8.1801 w Dysznie).
- 19.11.1796 – w Tegel umiera Maria Elizabeth von Humboldt; młodszy syn Alexander von Humboldt otrzymuje tajną hipotekę na majątku Dyszno (45 tysięcy talarów) oraz 8 tysięcy talarów na hipotece Tegel, co wraz z pozostałymi inwestycjami i gotówką dawało spadek o wartości 91 475 talarów
- 1801 - właścicielem Dyszna staje się rodzina von Reede (Rhöden, Rehden)
- 1806-1807 – Nowa Marchia pod okupacją wojsk napoleońskich; na mocy traktatu w Tylży w dniu 12.07.1807 wojska francuskie opuszczają terytorium państwa pruskiego z wyjątkiem niektórych ważniejszych twierdz, pod warunkiem spłaty bądź zabezpieczenia nałożonej na Prusy kontrybucji wojennej.
- 1807-1811 – Reformy gospodarcze Steina- Hardenberga dotyczące zniesienia poddaństwa chłopów w Prusach.
- 1815-1818 - Reformy administracyjne Prus zmieniają strukturę Nowej Marchii; wieś należy do powiatu Myślibórz, w rejencji frankfurckiej, w prowincji brandenburskiej.
- 1817 - właścicielem Dyszna staje się Blell
Przyległości majątku Dyszno w XIX / XX w. Niemiecka nazwa | Obiekt | Położenie | Polska nazwa | Ludność ok. 1820 r. | Ludność w 1852 r. |
Knack | kolonia | 0,5 km na płd. | Przylaszczka | | |
Krummkavel | folwark | 3,5 km na płn.-zach. | Krężelin | 17 | 135 |
Wilhelminenwalde | kolonia, zakład | 1 km na płd. | Borówno | | 294 |
- 1821-1834 – Dyszno w rękach Johanna Carla Friedricha Köppen (ur. 27.12.1782 w Berlinie, zm. 26.06.1834 w Dysznie, poślubił 11.11.1781 r. Sophię Emilię z domu Zürn. Rodzice - Johann Friedrich Köppen i Anna Maria Caroline Blell), nabyte za cenę 54 tysięcy talarów; w posiadaniu rodziny Köppen Dyszno pozostaje do końca II wojny światowej.
- 1830-1840 - zbudowano pałac
- 1834-61 – właściciel majątku Carl Albert Friedrich Köppen
- 1861-1905 – właściciel majątku Otto Köppen
- 1871-1918 – Nowa Marchia w ramach zjednoczonej Drugiej Rzeszy Niemieckiej
- 1882 - oddano do użytku linię kolejową łączącą Stargard Szczeciński z Kostrzynem, która przechodziła przez Dyszno (wybudowano dworzec kolejowy)
- 1905-09 – właściciel Paul Köppen
- 1909-01.10.1945 – właściciel Hans Köppen
- 1911 - wybudowano szkołę
- 3.02.1945 - zajęcie miejscowości przez 2 Armię Pancerną Gwardii 1 Frontu Białoruskiego
- 1945–1965 - działa szkoła podstawowa
- 5.01.1946 - otwarto 4-klasową szkołę we wsi Różańsko, do której uczęszczali uczniowie z Różańska, Dolska, Pszczelnika, Dyszna i Ostrowca
- Po 1945 - napływ osadników, szczególnie w 1946 r. z okolic Lublina i Zamościa; pierwszym sołtysem był Wł. Rusiecki spod Kielc, kolejnym Boniecki z podwarszawskiej Izbicy
- 1950 - zawiązano Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną
- do 1965 - w Dysznie funkcjonuje 6-klasowa szkoła podstawowa
- 1965 - otworzono 7 klasę w szkole podstawowej
- 1973 - szkoła podstawowa w Dysznie staje się filią Zbiorczej Szkoły w Różańsku
Ludność
Rok | Wieś | Majątek | Łącznie |
ok. 1820 | 352 | | |
1852 | | | 501 |
1910 | 191 | 408 | 599 |
1933 | | | 638 |
1939 | | | 622 |
1995 | 229 | | |
2007 | 213 | | |
2008 | 192 | | |
2010 | 198 | | |
Gospodarka
Struktura działalności gospodarczej na 31.12.2005 r.:
Dział | Ilość |
Produkcja | 0 |
Transport | 0 |
Handel | 1 |
Usługi | 0 |
W Dysznie funkcjonują 53 gospodarstwa rolne o łącznej powierzchni 225 ha, nastawione na produkcję zbóż (jęczmień, pszenżyto, żyto, pszenica) oraz na hodowlę trzody chlewnej i bydła. Przeważają gleby klasy IIIb i IVa.
Powierzchnia gospodarstw:
Pow. w ha | Ilość |
1-5 | 13 |
5-10 | 3 |
10-15 | 3 |
15-20 | 1 |
20-50 | 3 |
>50 | 30 |
Organizacje i instytucje
- Sołectwo Dyszno – ogół mieszkańców wsi Dyszno, Borówno, Przylaszczka stanowi Samorząd Mieszkańców Sołectwa. Obecny sołtys – Teresa Juryniec.
- Wszystkie instytucje znajdują się w Dębnie.
Edukacja
Dzieci uczęszczają do Szkoły Podstawowej w Różańsku, młodzież do Gimnazjum Publicznego w Smolnicy. Najbliższe biblioteki znajdują się w Różańsku i Warnicach.
Atrakcje turystyczne
- Kościół pw. św. Wojciecha - zbudowany został w XVI w., salowy na planie prostokąta, od strony zachodniej znajduje się czworoboczna ryglowa wieża z dwiema kondygnacjami o nadbudowie drewnianej, dobudowana w XVIII w. Trzeci, drewniany człon wieży zwieńczony jest stożkowym hełmem. Kościół został znacznie zniszczony w 1945 r., odbudowany w latach 1968-75. Wewnątrz znajduje się drewniany ołtarz ambonowy z 1725 r., polichromowany ze złoceniami; na ścianie ołtarzowej współczesne freski nawiązujące formą i tematyką do Drzwi Gnieźnieńskich.
- Pozostałości pałacu – pałac zbudowany został w latach 1830-1840, wielokrotnie przebudowywany. Od lat 50. XX. należał do PGR Chłopowo. Rozebrany w latach 80. XX w., widoczne są tylko częściowe pozostałości fundamentów. Wpisany do rejestru zabytków pod nr 556 z 17.01.1966 r..
- Park typu krajobrazowego – założony w XIX w., powierzchnia 8 ha; z dużymi polanami oraz łąką parkową położona w otoczeniu dębów w wschodniej części parku. Zachowany w pierwotnych granicach, jednak układ dróg, kwater oraz wnętrz parkowych znacznie zatarty. W części płn-zach. oraz wsch. znajdują się 2 dawne stawy parkowe. Zachowana została łąka parkowa z obsadzeniem złożonym z wiekowych dębów, a także rowy melioracyjne stanowiące granice założenia od strony południowej i wschodniej. Starodrzew w większej części zachowany (ok. 470 drzew), na uwagę zasługują cztery dęby szypułkowe w odmianie stożkowej rosnące w rzędzie równolegle do nieistniejącej ściany pałacu oraz buk pospolity odm. zwisającej. Na terenach polnych za wschodnią granicą parku rosną imponujące okazy pomnikowe, w tym zespoły drzew pomnikowych Lipy Humboldta i Dęby Humboldta – drzewa o obwodzie do 750 cm. Wpisany do rejestru zabytków pod nr 226 z 10.11.1977 r..
- 4 lipy – przy drodze do Krężelina, pomniki przyrody
- Przez Dyszno przebiegają szlaki turystyczne: „Wokół Dębna”.
- 3 km na wschód-południowy wschód rezerwat przyrody "Czapli Ostrów" na jeziorze ostrowieckim.
Kody pocztowe, Dyszno (wyświetlono 1/1)
Ocena internautów miejscowości Dyszno
Średnia ocena:
3.3
liczba ocen: 7
Wtyczki społecznościowe
Lubisz miejscowość Dyszno, kliknij Google +1 , lub Lubię to!
Komentarze o miejscowości Dyszno
Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-17 08:10:01