Krześnica

Krześnica (niem. Wilkersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie myśliborskim, w gminie Dębno. Według danych z 2010 r. miejscowość liczyła 369 mieszkańców.

Wieś znajdowała się od 1 połowy XIII w. na uposażeniu chwarszczańskich templariuszy i następnie joannitów, od ok. 1250 r. na terytorium powstałej Nowej Marchii. Od 1540 r. Krzesnica wchodziła w skład domeny elektora brandenburskiego w Chwarszczanach, następnie stanowiła majątek państwowy do 1945 r. Od 1945 r. leży w granicach Polski.

Toponimia

Niemiecka nazwa Willekinesdorf//Wilkersdorf wywodzona jest od:

• imienia preceptora zakonu templariuszy w Niemczech i Polsce Widekinda (Widekinusa), którego imię występuje w dokumencie z 31.12.1262 r. wydanym w Torgelow i jest tłumaczone w tym przypadku jako Willekin; oboczność w nazwie wynika z oboczności imienia Willekin//Wilker (< Wille),
• + -dorf "wieś".

Niektórzy historycy negują tłumaczenie imienia preceptora Widekind (Widekinus) jako Willekin. Ponadto, Widekind był zwierzchnikiem całej prowincji (Niemcy i Polska) i rezydował nie w Chwarszczanach (które zostały wydzielone z przeoratu niemieckiego w 1291 r.), lecz w Niemczech.

Nazwa na przestrzeni wieków: Willekinesdorp 1262; Willikinsdorf 1295; Wilkersdorff 1460; Wilkersdorf 1822; Wilkersdorf do 1945. Nazwa Krześnica, nadana po 1945 r. jest rekonstrukcją nazwy pobliskiego strumienia - Kreisnitz, bądź Krustniz.

Niektóre źródła niepoprawnie identyfikują Krześnicę ze wsią Velikavetz, wymienianą w 1232 r. w nadaniach Władysława Odonica na rzecz templariuszy - jest to Wielowieś. Około 1930 r. Helmut Lüpke zlokalizował miejsce po dawnej komandorii niedaleko dawnego młyna Tempels Klein Mühle opodal Wielowsi; potwierdzili to następnie Hubert Ludat (1931) oraz A. Łosińska i M. Nowacki (1993).

Położenie

Wieś położona jest 8 km na płd.-wsch. od Kostrzyna nad Odrą.

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski wg Kondrackiego teren na którym położony jest Krześnica należy do prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pojezierze Południowopomorskie oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Równina Gorzowska.

Historia

• VIII-poł. X w. – w widłach Odry i dolnej Warty znajduje się odrębna jednostka terytorialna typu plemiennego, prawdopodobnie powiązana z plemieniem Lubuszan. Na północy od osadnictwa grupy cedyńskiej oddzielały ją puszcze mosińska (merica Massen) i smolnicka (merica Smolnitz). Mieszkańcy zajmowali się gospodarką rolniczo-hodowlaną.
• 960–972 – książę Mieszko I opanowuje tereny nadodrzańskie, obejmujące obręb późniejszej kasztelani cedyńskiej, ziemię kiniecką i kostrzyńską.
• 1005 (lub 1007) – Polska traci zwierzchność nad Pomorzem, w tym również nad terytorium w widłach Odry i dolnej Warty.
• 1112-1116 – w wyniku wyprawy Bolesława Krzywoustego, Pomorze Zachodnie uznaje zwierzchność lenną Polski.
• Pocz. XIII w. – obszar na północ od linii Noteci-dolnej Warty i zachód od Gwdy w dorzeczu Myśli, Drawy, środkowej Iny, stanowi część składową księstwa zachodniopomorskiego; w niewyjaśnionych okolicznościach zostaje przejęty przez księcia wielkopolskiego Władysława Laskonogiego, a następnie jego bratanka, Władysława Odonica.
• 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje z czasem Nowa Marchia.
• 31.12.1262 - wzmianka w dokumentach templariuszy pod nazwą Willekinesdorp; Jan i Otton z dynastii askańskiej zawierają ugodę z Widekindem (Widekinusem), mistrzem templariuszy w Niemczech i krajach słowiańskich, na mocy którego templariusze w zamian za zrzeczenie się praw do miejscowości leżących przy drodze do Gorzowa (oppidum – prawdopodobnie przedlokacyjna osada targowa pod Kostrzynem, Kłośnica, Warniki, Dąbroszyn, Pudignowe i Witnica) oraz dóbr komandorii w Myśliborzu, otrzymują potwierdzenie posiadania komandorii chwarszczańskiej wraz z dziesięcioma wsiami (Bogusław, Carkzowe?, Cychry, Dargomyśl, Dębno, Gudzisz, Krześnica, Nyvik?, Oborzany, Sarbinowo). Formą zadośćuczynienia jest dodatkowo wieś Kaleńsko w ziemi kostrzyńskiej, będąca wcześniej w posiadaniu rycerskim.
• 02.05.1312 – rozwiązanie zakonu templariuszy bullą Ad providam papieża Klemensa V.
• 1312 - posiadłości templariuszy na obszarze Marchii zajmują margrabiowie brandenburscy.
• 1318 – w układzie zawartym w Cremmen, negocjowanym przez przedstawicieli przeora niemieckiego Pawła z Modeny i Leonarda de Tiburtis, margrabiowie brandenburscy potwierdzili joannitom posiadanie dóbr templariuszy.
• 1320-1323 – po wygaśnięciu dynastii askańskiej, Nowa Marchia przejściowo przechodzi we władanie książąt pomorskich.
• 1323 – władzę w Nowej Marchii obejmują Wittelsbachowie.

• 02.04.1335 - w Chwarszczanach wymienia się joannitów jako właścicieli
• 1402-1454/55 – ziemie Nowej Marchii pod rządami zakonu krzyżackiego.
• 1433-34 – zbrojne najazdy dokonane przez wójta krzyżackiego Henryka von Rabenstein na dwór chwarszczański i konfiskata mienia komandorii.
• 1434 - zaangażowanie w spór najwyższych władz świeckich i kościelnych kończy spór komandorii chwarszczańskiej z zakonem krzyżackim wydaniem wyroku korzystnego dla joannitów.
• 1535-1571 – za rządów Jana kostrzyńskiego Nowa Marchia staje się niezależnym państwem w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.
• 1538 – margrabia Jan kostrzyński oficjalnie wprowadza na terenie Nowej Marchii luteranizm jako religię obowiązującą.
• 15.06.1540 - komandoria Chwarszczany przejęta przez margrabiego Jana z Kostrzyna od joannitów, którzy zostają zmuszeni do przeniesienia konwentu do Świdwina. W Chwarszczanach zorganizowano siedzibę domeny państwowej, w skład której wchodzi również wieś Krześnica.
• 1629 - jako lennik wsi Krześnica występuje Kurt von Stör
• 1618-1648 (wojna trzydziestoletnia) – zniszczenia wsi w wyniku działań wojennych; kilkukrotnie grabiona przez wojska cesarskie, jak i szwedzkie.
• 1632 - kościół staje się filialnym parafii w Sarbinowie.
• 1701 – powstanie Królestwa Prus.
• 1718 - wieś liczy 16 pełnych gospodarzy, 12 zagrodników, którzy uprawiają 45 łanów ziemi. Folwark liczy 12 łanów. We wsi są 2 karczmy.
• 15.08.1758 - Krześnica zostaje spalona (34 domy, 31 stodół i 41 stajni) przez pustoszące okolice oddziały rosyjskie (kozaków).
• 25.08.1758 - prusko-rosyjska bitwa pod Sarbinowem (Zorndorf); zniszczeniu ulega kościół i pozostałe zagrody wiejskie.
• Po 1758 - odbudowa wsi. Fryderyk II z kasy domeny chwarszczańskiej nakazuje wyasygnować na pomoc 1604 talary. Podniesiona ze zniszczeń wieś dzieli się na "przednią" i "tylną", zamieszkuje ją 20 chłopów i 50 zagrodników oraz liczy ona pewną ilość małych gospodarstw.

• 1806-1807 – Nowa Marchia pod okupacją wojsk napoleońskich; na mocy traktatu w Tylży w dniu 12.07.1807 r. wojska francuskie opuszczają terytorium państwa pruskiego z wyjątkiem niektórych ważniejszych twierdz, pod warunkiem spłaty bądź zabezpieczenia nałożonej na Prusy kontrybucji wojennej.
• 1807-1811 – reformy gospodarcze Steina- Hardenberga dotyczące zniesienia poddaństwa chłopów w Prusach.
• 1815-1818 – reformy administracyjne Prus zmieniają strukturę Nowej Marchii; wieś należy do powiatu Kostrzyn, w rejencji frankfurckiej, w prowincji brandenburskiej.
• 1836 (1839) - w związku z likwidacją powiatu Kostrzyn, wieś przechodzi do powiatu Chojna, w rejencji frankfurckiej, w prowincji brandenburskiej.
• 1871-1918 – Nowa Marchia w ramach zjednoczonej Drugiej Rzeszy Niemieckiej.
• 1890-1892 - zbudowany zostaje nowy kościół.
• 1900 - wieś posiada 2000 mórg ziemi, domena państwowa również około 2000 mórg, zaś 300 mórg jest własnością kościelną.
• 1927 - Krześnica opisana w katalogu zabytków powiatu chojeńskiego; liczy 877 mieszkańców, 1529 ha powierzchni, dobra folwarczne 39,5 ha z zatrudnieniem 151 osób. Razem we wsi zamieszkiwało 1028 mieszkańców.
• 31.01.1945 – zajęcie przez wojska 2 Armii Pancernej 1 Frontu Białoruskiego. Zniszczeniu ulega kościół.

Ludność

Gospodarka

Struktura działalności gospodarczej na dzień 31.10.2004 r.:

W Krześnicy funkcjonują 63 gospodarstwa rolne o łącznej powierzchni 835,95 ha, nastawione na produkcję zbóż (żyto, pszenica, owies, jęczmień i pszenica) oraz hodowlę trzody chlewnej i bydła. Jest to rolnictwo tradycyjne, brak jest gospodarstw nastawionych na produkcję ekologiczną.

Struktura gospodarstw indywidualnych:

Powierzchnia gospodarstw:

Organizacje i instytucje

• Sołectwo Krześnica - ogół mieszkańców wsi Krześnica stanowi Samorząd Mieszkańców Sołectwa. Sołtys od 2011 r. - Dariusz Drohomirecki.
• Ochotnicza Straż Pożarna - założona 6 kwietnia 1946 r. przez Mikołaja Strelczuka, następnie naczelnika OSP (do 1950 r.). Od stycznia 1999 r. obowiązki naczelnika pełni Grzegorz Rojek.
• Stowarzyszenie Gospodyń Wiejskich w Krześnicy - założone 3 marca 1948 r. przez Leokadię Morawską, następnie przewodniczącą (rolniczka, żona osadnika wojskowego); koło liczyło 16 członkiń. Kolejne przewodniczące: 1969-70 Barbara Małek, 1970-73 Mariannę Kożuszek, 1973-1985 Alina Zagórowska, 1985-1988 Maria Nowak, 1988-? Zofia Płońska, ?-1998 Bożena Szczepaniak, 1998-obecnie Maria Zagorowska. Celem działalności jest wypożyczanie sprzętu gospodarstwa domowego, organizowanie imprez okolicznościowych dla społeczności wiejskiej. 29 września 2000 r. koło zostało zarejestrowane jako "Stowarzyszenie Gospodyń Wiejskich w Krześnicy".

Edukacja

Dzieci uczęszczają do szkoły podstawowej w Sarbinowie, natomiast młodzież do Gimnazjum Publicznego w Dębnie lub Smolnicy.

Szkoła Podstawowa w Krześnicy powstała w 1946 r. w budynku nr 33 (obecnie dom mieszkalny p. Migdał), w systemie 3-klasowym, następnie 4-klasowym do 1960 r., potem 8-klasowym. Ze względu na powiększenie liczby uczniów, zajęcia prowadzono w 3 budynkach (obecnie domy p. Rzęsy, p. Migdał, p. Płońskiej). W 1950 r. do szkoły uczęszczało 85 uczniów, nauczało 5 nauczycieli. Długoletnim dyrektorem był Aleksander Braczkowski. Po jego przejściu na emeryturę w 1972 r. dyrektorem szkoły została Gabriela Migdał. Szkołę zlikwidowano w 1976 r., a uczniów przeniesiono do szkoły w Sarbinowie.

Atrakcje turystyczne

• Kaplica pw. Matki Bożej Królowej Polski - dawna kaplica cmentarna, poświęcona jako kościół 15.06.1974 r., odnowiona w 2003 r.

Średniowieczny kościół znajdował się na wschód od cmentarza. Rozebrany, na jego miejscu w latach 1890-92 zbudowano nową świątynię z głazów narzutowych, która istniała do 1945 r. W czasie działań wojennych częściowo zburzona, uszkodzona została wieża i pokrycie dachowe. Kościół nie został odbudowany.