Świnoujście

Świnoujście (niem. Swinemünde) – miasto na prawach powiatu, uzdrowisko w północno-zachodnim krańcu Polski, w woj. zachodniopomorskim z portem morskim, położone nad Świną i Morzem Bałtyckim, jedyne w Polsce miasto położone na 3 dużych wyspach: Uznam, Wolin, Karsibór oraz na kilkudziesięciu (łącznie 44) małych, niezamieszkanych wysepkach. Według danych z 30 czerwca 2010 r. miasto zamieszkiwało 40 759 osób, co lokuje miasto na 5. pozycji w województwie pod względem ludności. Granice Świnoujścia obejmują powierzchnię 197,23 km² (2. miejsce w województwie i 8. w kraju).

Położenie

Miasto położone jest nad cieśniną Świną, która w północnej jego części łączy się z Morzem Bałtyckim, a południowej z Zalewem Szczecińskim. Leży na trzech zamieszkanych wyspach: Uznam (ok. 36 tys. mieszkańców), Wolin (ok. 4 tys. mieszkańców), Karsibór (ok. 700 mieszkańców) oraz na 41 mniejszych niezamieszkanych wyspach. Świnoujście znajduje się w północno-zachodnim krańcu woj. zachodniopomorskiego (o współrzędnych 53°54′N 14°14′E / 53.9, 14.233). Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia gminy miejskiej wynosi 197,23 km², w tym obszar zurbanizowany 16,11 km² (8,2%). Co roku powierzchnia miasta powiększa się poprzez nanoszenie piasku na plaży przez prądy morskie.

Między wyspami Uznam i Wolin istnieje stałe i bezpłatne połączenie promowe, a wyspy Wolin i Karsibór są połączone Mostem Piastowskim.

Świnoujście graniczy z gminami:

• gmina Międzyzdroje (powiat kamieński)
• gmina Stepnica (powiat goleniowski) – poprzez Zalew Szczeciński
• gmina Nowe Warpno (powiat policki) – poprzez Zalew Szczeciński
• Garz, Heringsdorf, Kamminke, Korswandt (powiat Vorpommern-Greifswald)

Środowisko naturalne

Świnoujście obejmuje trzy zamieszkane wyspy: Uznam, Wolin, Karsibór oraz mniejsze niezamieszkane wyspy m.in.: Chełminka, Karsiborska Kępa, Koński Smug, Przytorskie Łęgi, Lądko, Mały Krzek, Mielino, Ostrówek, Świńskie Kępy, Trzcinice, Warnie Kępy, Wielki Krzek, Wiszowa Kępa, Wola Kępa, Wołcza Kępa i Wydrza Kępa. Urząd Miasta Świnoujścia przedstawia, że gmina miejska obejmuje 44 wyspy.

Przyroda

Polską część wyspy Uznam porasta w większości Świdny Las, mieszany z przewagą sosny, rozciąga się od południowo-wschodniego krańca wyspy nad Zalewem Szczecińskim (rezerwat przyrody Karsiborskie Paprocie), po zachodnie osiedla miasta i drogę krajową nr 93 na wschodzie oraz granicę polsko-niemiecką na zachodzie. Brzegiem lasu a ulicą Wojska Polskiego biegnie ścieżka rowerowa prowadząca od centrum miasta do granicy państwowej. Obok ścieżki, u zbiegu ulic Wojska Polskiego i 11 Listopada znajduje się stacja kolejowa Świnoujście Centrum. Na terenie Świdnego Lasu leśnictwo Świnoujście (Paprotno).

• rezerwat społeczny Karsiborska Kępa na wyspie Karsibór; gnieździ się tutaj około 140 gatunków ptaków.
• rezerwat przyrody Karsiborskie Paprocie (florystyczny) – o powierzchni 38,10 ha; położony na najdalej wysuniętym na południe cyplu wyspy Uznam, ochronie podlega fragment wielogatunkowego lasu liściastego ze stanowiskami długosza królewskiego i wiciokrzewu pomorskiego.
• Delta Świny – obszar specjalnej ochrony ptaków. Występują w nim także: zbiorowiska solniskowe, szuwary kłociowe, wielopostaciowy szuwar trzcinowy.
• wydma szara i wydma biała wzdłuż brzegu morskiego, m.in. na Półwyspie Przytorskim.

Flora i fauna

W rozmieszczeniu roślinności na terenie miasta decydującą role odgrywa ukształtowanie terenu. Wysoczyzny morenowe wyspy Uznam i Wolin porastają lasy bukowe z przewagą buka oraz sosen, sporadycznie rosną dęby i brzozy. W podszycie licznie występują mszaki i porosty oraz w zależności od wilgotności oraz inne rośliny zielne. Wydmy to siedliska borów sosnowych występujących w różnych odmianach w zależności od stosunków wilgotnościowych podłoża. Na wydmach występują też takie rośliny jak: mikołajek nadmorski, rokitnik oraz gatunki roślin wydmowych takie jak: honkenia piaskowa, rukwiel nadmorska i solanka kolczysta. Obszar miasta to także obszar występowania buczyn pomorskich, lasów oraz lasów bukowo-dębowych. Na wyspach spotyka się również rozległe łąki i torfowiska. Południowe zbocza wyspy Wolin porośnięte są gęsto tarniną, głogiem, różami oraz różnorodnymi ziołami. Oddziaływanie zarówno słodkowodnego jak i morskiego środowiska stworzyło warunki, w których przyjęła się roślinność pochodzenia atlantyckiego. Obszar 44 wysp to również środowisko życia wielu zwierząt, głównie zwierząt morskich takich jak: ryby (śledź, dorsz, płastuga, szprot i makrela), meduzy (chełbia modra) czy różnorodne skorupiaki. W Zalewie Szczecińskim natomiast występują ryby słodkowodne, a w szczególności płocie, leszcze, certy, okonie i szczupaki. Schronienie znajduje tu wiele gatunków ptaków m.in.: kaczki, mewy, łabędzie, kormorany itp... Kompleksy leśne występujące na terenie miasta zamieszkują głównie dziki, sarny, lisy, wiewiórki czy zające. Wśród owadów zaobserwować można liczną populację chrząszczy. Na terenie wysp występuje największy w Polsce chrząszcz, jelonek rogacz.

Rzeźba terenu i geologia

O ukształtowaniu krajobrazu wysp i samego miasta w głównej mierze zdecydowały przemiany zachodzące 11-12 tysięcy lat temu w okresie lądolodu. Układ przestrzenny miasta uwarunkowany jest rzeźbą terenu, a nade wszystko obecnością Świny i jej kanałów. Mierzeja Bramy Świny leży w obrębie dwóch jednostek geologicznych: wału pomorskiego i niecki szczecińskiej. Obie struktury położone względem siebie równolegle z kierunku północno-zachodniego na południowo-wschodni. Granicę tych dwóch struktur wyznacza dyslokacja przebiegająca w rejonie miasta. Powstanie wału pomorskiego (jura/kreda) wiąże się z wysadami solnymi – diapiry występującymi w rejonie Przytoru. Nieckę szczecińską wyścielają osady trzeciorzędowe, które jednak w wyniku stałego wypiętrzania (od mezozoiku) i denudacji obszaru zostały w wielu miejscach usunięte. Czwartorzęd to okres kiedy rzeźba tego obszaru modelowana była przez lodowiec, którego największe znaczenie związane jest z pomorską fazą zlodowacenia bałtyckiego. W holocenie zaś podnoszący się poziom wód morskich wywoływał kilkukrotne transgresje morskie. Po ustąpieniu morza na obniżonych terenach dawnych pradolin i obniżeń morenowych rozpoczęła się akumulacja morska powodująca powstanie mierzejowych fragmentów obu wysp oraz częściowego odcięcia Zalewu Szczecińskiego od otwartego morza. Warunki klimatyczne, litologiczne oraz w zależności od głębokości zalegania wód gruntowych na terenie miasta wykształciły się gleby bielicowe, rozwijające się z osadów piaszczystych i piaszczysto-żwirowych np. na piaskach wydmowych, a także torfowe i bagienne.

Klimat

Świnoujście leży w strefie klimatu umiarkowanego, o charakterze wybitnie przejściowym, na który znaczny wpływ ma ciepły prąd atlantycki. Przejściowość klimatu cechuje znaczna zmienność pogody oraz znacznie mniejsze skoki temperatury, niż to ma miejsce w głębi kraju. Opady są tu nieduże (ok. 550 mm rocznie), zimy zaś są łagodniejsze i mniej mroźne. Klimat panujący latem jest dość zmienny, zdarzają się długie okresy ciepłej i słonecznej pogody i odwrotnie – tygodnie deszczowe. W lecie dzień jest tutaj dłuższy o około 1 godzinę niż w Polsce południowej a zimą o godzinę krótszy.

Pomniki przyrody

Lista drzew pomnikowych i pomników przyrody na terenie Świnoujścia:

• cisy "Korsarze" – cisy (ul. Paderewskiego i ul. Chopina)
• cisy "Żeglarze" – obwody: 60 i 57 cm (Nabrzeże Władysława IV, przed kapitanatem portu)
• dęby "Dwaj Kapitanowie" – dęby (Nabrzeże Władysława IV)
• lipy "Żony marynarzy" – lipy (Nabrzeże Władysława IV)
• platan "Cudzoziemiec" – platan klonolistny
• sosna "Rodzina" – Sosna zwyczajna z oplotem bluszczu (ul. Matejki, przed wejściem na stadion)
• wiązy "Przemytnicy" – wiązy (ul. Jachtowa, Park Zdrojowy)
• dęby "Powodzianie" – dęby (Karsibór, ul. Trzcinowa)
• dąb "Latarników" – dąb o obwodzie 635 cm (Warszów, ul. Sosnowa)
• dąb "Karczmarz" – dąb (Warszów – centrum)
• dąb "Szyper" – dąb o obwodzie 295 cm (Przytór, przy kościele)
• jodła "Elżbieta" – jodła o obwodzie 275 cm (przy drodze Świnoujście-Międzyzdroje, niedaleko granicy powiatów, rejon Łunowa)

Demografia

Liczba ludności miasta Świnoujście w poszczególnych latach:

Toponimia

W 1182 roku zapisano Szvvine jako nazwę miejscową. Dalsze zapisy dotyczyły cieśniny.

Do 1945 roku (włącznie) używano polskiej nazwy miasta Świnioujście i Swinoujście. W 1946 r. wprowadzono urzędowo rozporządzeniem nazwę Świnoujście.

Nazwa miasta powstała poprzez złączenie słów charakterystycznych dla tego miejsca – centrum miasta znajduje się w miejscu, gdzie Świna łączy się z Bałtykiem i ma charakter ujścia rzeki. Podaje się także, że polska nazwa została dosłownie przetłumaczona z niemieckiego Swinemünde.

Historia

Pierwsze osady ludzkie, na terenach, gdzie obecnie leży Świnoujście pojawiły się już przed 5 tysiącami lat, co potwierdzają znaleziska archeologiczne, a najstarsze zapisy dotyczące tych okolic sięgają XII wieku. Przed tysiącem lat tereny nad Świną wchodziły w skład plemiennego państwa Wolinian, które Mieszko I włączył do swego państwa. W wiekach późniejszych władali tu książęta pomorscy, którzy po obu stronach rzeki wznosili grody warowne, kilkakrotnie niszczone przez duńskie najazdy w XII w. W 1170 i 1173 na obu brzegach Świny założono gródki strażnicze zniszczone najazdem duńskim w 1177 i odbudowane w latach 1181-1182. W latach 1185-1227 Świnoujście z całym Pomorzem Zachodnim stało się lennem Danii.

W 1628 wojska cesarskie opanowały Bramę Świny i wybudowały umocnienia broniące dostępu na Świnę od strony morza.

24 czerwca 1630 na wyspie Uznam wylądowały wojska szwedzkie. Król Szwecji Gustaw II Adolf pięć dni spędził w Karsiborze. Kończący wojnę trzydziestoletnią (1618-48) pokój westfalski pozostawił miasto wraz z całym Pomorzem Zachodnim Szwecji do 1720, kiedy to Prusy odkupiły wyspy Wolin i Uznam za sumę 10 mln talarów w złocie.

W latach 1738-40 wobec konieczności wnoszenia wysokich opłat za przepływanie cieśniną Peenestrom (ten akwen razem z Wolgast należał do Szwecji do 1815) rząd pruski postanowił umożliwić żeglugę Świną do Szczecina i rozpoczął pogłębianie jej głównego koryta. W 1743 na północ od wioski Swine powstało osiedle o nazwie Swinemünde, oficjalnie ogłoszone portem morskim w 1747 roku. Świnoujście uzyskało prawa miejskie od Fryderyka Wielkiego w 1765. XIX wiek przyniósł znaczną rozbudowę portu, wybudowane zostało drewniane molo, pogłębiono tor wodny i miało miejsce wzniesienie latarni morskiej, wówczas znacznie poprawiły się warunki bezpieczeństwa żeglugi. Uruchomiona została regularna żegluga pasażerska a pod koniec tegoż wieku, miasto uzyskało połączenie kolejowe z Berlinem. Wszystko to wpłynęło korzystnie na rozwój miasta.

Bramę Świny ujęto w latach 1818-23 w dwa kamienne falochrony a w latach 1875-1890 w celu usprawnienia żeglugi pomiędzy Szczecinem a Bałtykiem w południowo-wschodniej części wyspy Uznam przekopano Kanał Piastowski. W 1854 roku rozpoczęto budowę najwyższej wówczas w świecie latarni morskiej, którą uruchomiono już w grudniu 1857 roku.

W 1824 miasto stało się kurortem, a w 1895, po odkryciu źródeł solanki i borowiny – uzdrowiskiem. W końcu XIX wieku w szybkim tempie powstała dzielnica uzdrowiskowa, oddzielona od centrum miasta parkiem. W drugiej połowie XIX wieku uzyskało połączenie kolejowe z Berlinem (zniszczone w 1945 stacje Świnoujście Główne, Świnoujście Nieradków i Świnoujście Port).

W czasie II wojny światowej funkcjonowała mała stocznia, port przeładunkowy oraz baza zaopatrzenia floty wojennej (okręty podwodne, kutry). Miasto i port zostały zniszczone głównie podczas nalotów alianckich 12 marca i 16 kwietnia 1945. Liczba ofiar przekroczyła 23 tysiące. Miasto poddało się Armii Czerwonej 5 maja 1945. Po zakończeniu II wojny światowej, na mocy układu poczdamskiego Świnoujście zostało najbardziej na zachód położonym polskim portem.

Zimą 1945/1946 na skutek spiętrzenia kry na Świnie zerwane zostało jedyne drogowe połączenie lądowe z resztą Polski. Wówczas też w mieście doszło do mordów pozostałej na miejscu niemieckiej ludności cywilnej. IPN ocenia liczbę ofiar na ponad 40. Zdarzyły się też gwałty, pobicia i kaleczenia. Sprawcami tych zajść byli młodzi funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa i MO.

W 1948 r. rozpoczęto odbudowę i przebudowę portu Świnoujście z wojennego na handlowo – rybacki. Rozpoczęto też budowę wielkiego kombinatu rybnego, zbudowano olbrzymi basen i budynki przemysłowe, a 3 lata później przekazano do eksploatacji Bazę Rybacką.

Dopiero 27 listopada 1950 r. rząd NRD wyraził zgodę na przekazanie Polsce ujęcia wody dla miasta Świnoujścia, położonego przy jeziorze Wolgastsee i wytyczeniu tam na nowo granicy. W czerwcu 1951 roku włączono do Polski obszar o powierzchni 76,5 ha wraz ze stacją uzdatniania wody, tworząc wysunięty w obszar niemiecki charakterystyczny cypel (tzw. Worek 53°54′49.11″N 14°11′11.18″E / 53.9136417, 14.1864389). W zamian Niemcom przyznano podobny obszar między ujęciem wody a Zatoką Pomorską.

Na przełomie lat 40. i 50. powstało PPDiUR "Odra". Część uzdrowiskowa miasta zajmowana była przez wojska radzieckie do 1957, a do przełomu lat 80. i 90. w Świnoujściu istniała baza radzieckich okrętów wojennych wraz z zapleczem. Do 1972 r. miasto należało do powiatu wolińskiego.

W latach 60. i 70. XX wieku powstał port morski, który wraz ze szczecińskim utworzył zespół portów Szczecin–Świnoujście.

W grudniu 2006 podjęto decyzję o budowie w Świnoujściu na wyspie Wolin portowego terminalu LNG mającego podnieść bezpieczeństwo energetyczne Polski.

Architektura

Miasto posiada specyficzną zabudowę wynikająca z morskiego charakteru miasta. Znajdują się tu zabytkowe budowle portowe, ale także i kamienice, liczne pensjonaty, hotele. Ukształtował się tutaj także drugi układ urbanistyczny dzielnicy nadmorskiej położonej pomiędzy świnoujską promenadą a oddzielającym ją od śródmieścia pasem zieleni, przede wszystkim zabytkowym Parkiem Zdrojowym.

Zabytki

Zabytki chronione prawnie w Świnoujściu:

• układy urbanistyczne z XVIII-XIX w., układ urbanistyczny śródmieścia wybudowany w latach 20. XVIII w. oraz układ urbanistyczny dzielnicy nadmorskiej z lat 40. XIX w.,
• wieża garnizonowego kościoła luterańskiego pw. Marcina Lutra z 1904 r., zniszczonym pod koniec II wojny światowej, obecnie pełni funkcję wieży widokowej i kawiarni (ul. Paderewskiego 7),
• zespół fortów twierdzy Świnoujście nad rzeką Świną, wybudowanych w latach 1848-63 i 1877-1900:
  • fort I z lat 1848-60, wysadzony w latach 70. XX wieku w związku z rozbudową świnoujskiego portu,
  • fort II – Fort Gerharda (Fort Wschodni). W pomieszczeniach fortu oglądać można ekspozycję dotyczącą świnoujskich fortyfikacji, eksponaty znalezione na ich terenie,
  • fort III – Fort Anioła, z lat 1845-58, wzorowany na mauzoleum Hadriana, dzisiejszy Zamek Świętego Anioła w Rzymie,
  • fort IV – Fort Zachodni, wybudowany w latach 1843-63, wielokrotnie modernizowany, po wojnie do 1962 stacjonowały tu wojska radzieckie,
• Park Zdrojowy, z XIX wieku,
• kamienica przy ul. Armii Krajowej 13, z ok. 1904,
• kamienica przy ul. Bolesława Chrobrego 21 z 1908 r.,
• zabytkowe kamienice przy ul. Hołdu Pruskiego
• pensjonat „Posejdon” przy ul. Kasprowicza 15, z końca XIX,
• willa ryglowa przy ul. Konopnickiej 2, z 1920 r.,
• gimnazjum przy ul. Narutowicza 10, z lat 1922-27, obecnie Szkoła Podstawowa nr 1,
• gmach poczty przy ul. Piłsudskiego 1, budynek z czerwonej cegły, z 1878, przebudowany w 1900,
• dawny ratusz, z 1805, obecnie Muzeum Rybołówstwa Morskiego na Placu Rybaka, ze zbiorami z historii rybołówstwa, dziejów miasta i regionu, zabytkowymi przyrządami nawigacyjnymi, okazami fauny morskiej, miejsce wielu wystaw.
• wille przy ul. Sienkiewicza 3, 4,
• kamienica z dwiema oficynami na Placu Słowiańskim, z 1906,
• dawny szpital miejski przy ul. Wyspiańskiego 34a, z lat 1914-19 i 1927-29, zespół z budynkami głównym, oddziału zakaźnego oraz park leśny
• pensjonat, ul. Żeromskiego 14, z 1905,
• willa drewniana przy ul. Żeromskiego 28, wybudowana po 1920,
• zespół rzeźni przy ul. Kościuszki 15 z 1911, obejmujący kotłownię z maszynownią, halę uboju zwierząt, wieżę ciśnień, budynek administracyjny (obecnie mieszkalny) przy ul. Kościuszki 13,
• dawna stocznia z lat 1897-1903 przy Wybrzeżu Władysława IV (Basen Północny), obejmujące 2 budynki administracyjne, halę warsztatową (później magazyn), 3 magazyny , wieżyczkę wodowskazową, nabrzeża Basenu Północnego z urządzeniem dźwigowym oraz kolejową wieżę ciśnień, zbudowaną w 1898 z czerwonej cegły i czerwonego granitu, znacznie uszkodzona podczas bombardowań portu w 1945.

Zabytki w dzielnicach Świnoujścia:

• kościół filialny Niepokalanego Poczęcia NMP z XV w., przebudowany w 1826, z ołtarzem gotyckim z XV w. i amboną z XVII w., Karsibór
• cmentarz ewangelicki (nieczynny) przy ul. Kwiatowej, część A z połowy XIX w., część B z lat 1910-14, Karsibór
• dom szachulcowy (chata rybacka), ul. Wierzbowa 7, z początku XIX w., Przytór
• kościół parafialny Najświętszego Serca Pana Jezusa, ul. Sąsiedzka, z 1901-02, Przytór
• Latarnia Morska Świnoujście, ul. Bunkrowa, z lat 1854-57, najwyższa na polskim wybrzeżu (68 m wysokości), znajduje się w rejonie Fortu Wschodniego, na prawym brzegu Świny, 500 m od morza, Warszów

Obiekty historyczne

• basen U-bootów – położony jest na wyspie Karsibór. Powstał w 1944 roku, jako stała baza promów wojskowych i miejsce postoju U-Bootów 4 szkolnej flotylli Kriegsmarine ze Szczecina. Obok basenu stoi jeszcze ruina hali warsztatowej, w której obsługiwano zawijające tu okręty. Dziś z basenu korzystają głównie wędkarze.
• Brama Zachodniego Kompleksu Fortecznego, wybudowana około roku 1877 stanowiła jedyne lądowe połączenie miasta z terenem Zespołu Fortecznego i Basenem Jachtowym. Bramę umieszczono w wale fortecznym i połączono z wysokim ceglanym murem poprowadzonym w fosie zachodniej, zaś po obu stronach Bramy znajduje się 6 strzelnic skierowanych na przyległe odcinki zasypanej fosy.
• falochrony:
  • Falochron Zachodni ze Stawą Młyny – o długości ok. 350 m, wybudowany w latach 1818-1923, na końcu plaży na wyspie Uznam przy ujściu Świny do Bałtyku. Stawa Młyny jest symbolem Świnoujścia.
  • Falochron Wschodni – budowany w latach 1818-1923, na prawobrzeżnej części miasta na wyspie Wolin przy ujściu Świny o długości przeszło 1400 metrów w głąb morza (najdłuższy falochron kamienny w Europie).

• kościoły:
  • kościół Chrystusa Króla zbudowany w latach 1788-1792, wzniesiony na miejscu gotyckiej świątyni w centrum miasta przy Placu Kościelnym (Słowiańskim). W nawie głównej zwisa ze stropu drewniany model korwety żaglowej. Znajdują się tu także zabytkowe organy. Od połowy maja do połowy września w sobotnie wieczory odbywają się tutaj Świnoujskie Wieczory Organowe.
  • neogotycki kościół NMP "Stella Maris" z końca XIX wieku.
• Kapitanat Portu z 1870, wybudowany w czasie szybkiego rozwoju i rozbudowy portu. W okolicy ulokowana jest zabytkowa kotwica.
• dawny ratusz, obecnie muzeum.

Pomniki i miejsca pamięci narodowej

• Tablica Pamiątkowa "50 lat Polskiego Świnoujścia",
• Pomnik wystawiony "Tym, którzy nie powrócili z Morza",
• Tablica ku czci prześladowanych, zmarłych, pomordowanych ofiar komunizmu w Polsce w latach 1939-1989
• pomnik poświęcony lotnikom RAF-u zestrzelonym w kwietniu 1945 podczas bombardowania niemieckiego ciężkiego krążownika "Lützow" cumującego na Kanale Piastowskim.
• schron – "Miasto wczoraj i dziś". Historia miasta na zdjęciach i wiele innych eksponatów związanych z miastem – ul. Wyspiańskiego 51.
• Tablica pamiątkowa w kościele "Stella Maris", która upamiętnia śmierć świnoujścian w Grenoble w tragicznym wypadku autokaru.

Zieleń miejska

Zieleń miejska obejmuje 3 parki i zieleń przy promenadzie nadmorskiej.

• Park Zdrojowy – założony w latach 1826-27 (projektował architekt Peter Joseph Lenné), o powierzchni 40 ha, z rzadkimi okazami drzew śródziemnomorskich porosłymi wiciokrzewem pomorskim i bluszczem. 17 kilometrów alejek i ścieżek.
• promenada nadmorska – przedwojenny bulwar, ciągnący się od granicy polsko-niemieckiej wzdłuż dzielnicy uzdrowiskowej.
• park przy ul. Chopina (dawny cmentarz).

Uzdrowisko Świnoujście

W uzdrowisku prowadzone jest leczenie w następujących kierunkach: choroby ortopedyczno-urazowe, choroby układu nerwowego, choroby reumatologiczne, choroby kardiologiczne i nadciśnienie, choroby górnych i dolnych dróg oddechowych, otyłość, choroby endokrynologiczne, osteoporoza, choroby skóry.

Na terenie Świnoujścia znajduje się 15 zakładów lecznictwa uzdrowiskowego: 2 szpitale uzdrowiskowe, 11 sanatoria uzdrowiskowe, 1 zakład przyrodoleczniczy, 1 przychodnia uzdrowiskowa.

Na terenie uzdrowiska znajdują się udokumentowane następujące naturalne surowce lecznicze:

• złoża wód leczniczych (woda chlorkowo-sodowa, jodkowa, żelazista) z ujęść "Jantar" (ul. Powstańców Śląskich 2/4, XXX-lecia PRL, ul. Sienkiewicza 26) oraz "Teresa" (ul. Żeromskiego 45B)
• złoże borowinowe "Płachcin"

W 1824 Świnoujście zostało ogłoszone kąpieliskiem morskim. W 1897 zostały odkryte na terenie miasta źródła leczniczej solanki, wówczas zbudowane tutaj zostały odpowiednie urządzenia przyrodolecznicze. Wykorzystywane są określone właściwości lecznicze surowców naturalnych, borowiny nizinnej oraz solanki bromkowo-jodkowo-sodkowej. Uzdrowisko specjalizuję się w leczeniu schorzeń: kardiologicznych, narządów ruchu, endokrynologicznych, pulmonologicznych, reumatologicznych, laryngologicznych, dermatologicznych jak i: rehabilitacją po mastektomii, wczesną rehabilitacją kardiologiczną, leczeniem otyłości. Wykonywane są również zabiegi z zakresu balneoterapii, hydroterapii, kinezyterapii, elektroterapii, fototerapii.

Turystyka

W Świnoujściu funkcjonują całoroczne punkty informacji turystycznej, jeden z nich znajduję się na Wybrzeżu Władysława IV (przy miejskiej przeprawie promowej), drugi zaś przy byłym przejściu granicznym Świnoujście-Ahlbeck. Sezonowy punkt informacji turystycznej działa przy marinie żeglarskiej. Planowana jest organizacja szlaku wodnego Berlin – Szczecin – Bałtyk.

Plaża

Jedną z atrakcji Świnoujścia jest plaża, która ciągnie się na przestrzeni dziesięciu kilometrów (3,7 km z wyspie Uznam oraz 6 km na wyspie Wolin). Miejscami jej szerokość dochodzi do 130 metrów i co roku powiększa się wskutek cofania się morza. Dzięki temu zjawisku świnoujskie kąpieliska są płytkie.

W Świnoujściu nad morzem wyznaczono dwa letnie kąpieliska morskie.

Latem wody Bałtyku w rejonie Świnoujścia są najcieplejsze na polskim wybrzeżu. Oprócz zażywania kąpieli morskich i słonecznych można również korzystać z wodnych zjeżdżalni, trampolin, motorówek z pontonem, a także wypożyczyć skuter wodny.

Świnoujska kąpielisko na wyspie Uznam corocznie (od 2006 roku) otrzymuje certyfikat "Błękitnej Flagi". Jest ona przyznawana kąpieliskom, które spełniają wysokie wymogi jakości i bezpieczeństwa na plaży.

Promenada

Promenada nadmorska w Świnoujściu to przedwojenny bulwar graniczący z dzielnicą uzdrowiskową. Wzdłuż promenady znajdują się punkty gastronomiczne, kawiarnie, bary, ogródki piwne, muszla koncertowa, kasyno i oceanarium. Na świnoujskiej promenadzie udostępniony jest internet bezprzewodowy.

Rejsy

Jedną z możliwości spędzenia wolnego czasu jest rejs statkami białej floty. Latem można skorzystać z rejsów po porcie, Bałtyku i do pobliskich niemieckich miejscowości letniskowych: Ahlbecku, Heringsdorfu i Bansinu, a od 2004 roku także do Międzyzdrojów. Katamaranem można popłynąć na wyspę Rugia, a wodolotem do i ze Szczecina.

Szlaki turystyczne

Świnoujskie szlaki rowerowe są wytyczone, oznakowane i przygotowane do ruchu wg europejskich standardów turystycznych. Drogi przebiegu szlaków są wyrównane i utwardzone, przebiegi tras wskazuje 249 znaków na drzewach i tabliczkach. Przy szlakach znajdują się wiaty turystyczne, wyposażone m.in. w stojaki na rowery, a także tablice edukacyjne. Łącznie szlaki posiadają 109 km długości.

• Szlak przez Świdny Las – część jego trasy biegnie wzdłuż Kanału Piastowskiego. Szlak ten leży na najbardziej wysuniętym na południowy zachód skrawku wyspy Uznam i częściowo przebiega także po trasie ścieżki spacerowo-edukacyjnej "Karsiborskie Paprocie".
• Szlak dookoła wyspy Karsibór – szlak ten prowadzi przez Karsibór, trzecią co do wielkości w archipelagu. Na terenie szlaku znajdują się m.in.: Basen U-bootów, ruiny warsztatów, falochron w wejścia do kanału Piastowskiego, Zajęcze Łęgi – plantacja trzciny cukrowej
• Międzynarodowy szlak rowerowy wokół Zalewu Szczecińskiego R-66 – na Uznamie i Wolinie znakowany na niebiesko
• Międzynarodowy szlak rowerowy wokół Bałtyku R-10 (Nadmorski Szlak Hanzeatycki)

• Szlak Nadmorski
• Szlak Nad Bałtykiem i Zalewem Szczecińskim
• Szlak Fortyfikacyjny Twierdzy Świnoujście
• Ścieżka dydaktyczna "Karsiborskie Paprocie"

• Szlak kajakowy "44 wysp" – szlak wokół świnoujskich wysp i kanałów delty Świny, szlak jest oznakowany i przeznaczony dla turystów obeznanych z wiosłowaniem.
• Szlak kajakowy wzdłuż brzegów wyspy Wolin

Kultura

Głównym ośrodkiem kulturalnym jest Miejski Dom Kultury, w którym organizowane są także różnego typu wystawy i przedstawienia teatralne. Przy MDK-u istnieje Kino "Pegaz". Działa tutaj również Uniwersytet III wieku, pod honorowym patronatem Prezydenta Świnoujścia. MDK posiada także salę teatralną oraz salę kameralną. Instytucja ma również swoją filię w Przytorze, na Warszowie oraz w Karsiborze.

Istotnymi obiektami kulturalnymi są amfiteatr i muszla koncertowa przy promenadzie w dzielnicy nadmorskiej nieopodal plaży. Odbywają się tam koncerty, festyny i letni festiwal studencki FAMA.

Na placu Rybaka, w dawnym ratuszu, z lat 1805-09, Muzeum Rybołówstwa Morskiego. W Forcie Gerharda funkcjonuje Muzeum Obrony Wybrzeża.

Miejskie galerie sztuki: Galeria "ART", Galeria "Słowianin" oraz Galeria 99, będąca studiem sztuki współczesnej.

Lokalne media

W Świnoujściu wydawane są trzy gazety lokalne: "Nowy Wyspiarz", "Kurier nad Morzem", będący bezpłatnym dwutygodnikiem wydawanym w sezonie letnim, oraz "Wyspiarz Niebieski", będący tygodnikiem ukazujący się w Świnoujściu, ale także w Międzyzdrojach i w Wolinie. W mieście działa także oddział Głosu Szczecińskiego, którym składany jest cotygodniowy dodatek ukazujący się w piątki "Głos nad Morzem". Wśród serwisów internetowych funkcjonują 2 portale informacyjne eswinoujscie.pl oraz iswinoujscie.pl.

W mieście działają dwie lokalne telewizje: Telewizja Świnoujście (największa lokalna telewizja) oraz Telewizja Słowianin. Znajduje się tu także oddział Polskiego Radia Szczecin.

Sport

W Świnoujściu znajduje się stadion należący do OSiRu, na którym swoje mecze rozgrywa MKS Flota Świnoujście. Świnoujście ma także 3 hale sportowe do koszykówki, siatkówki oraz do tenisa, lodowisko, 4 korty tenisowe, 5 siłowni, fitness club, kryty basen oraz skatepark dla fanów deskorolki i łyżworolek. W Basenie Północnym znajduje się marina jachtowa. Dużą rolę odgrywa Ośrodek Sportu i Rekreacji "Wyspiarz", do którego należą obiekty sportowe i rekreacyjne.

Edukacja

W mieście znajduje się jeden żłobek miejski, sześć przedszkoli, osiem szkół podstawowych i cztery gimnazja publiczne, liczne szkoły średnie a także szkoły artystyczne i policealne. W mieście działają również filie wyższych uczelni oraz samodzielny Wydział Przedsiębiorczości ZPSB.

Wspólnoty religijne

• Miasto obejmuje 6 parafii rzymskokatolickich, które należą do dekanatu Świnoujście.

• Kościół Ewangelicznych Chrześcijan – zbór w Świnoujściu
• Kościół Chrześcijan Baptystów – zbór MaranaTha

W mieście znajdują się także domy zakonne Zgromadzenia sióstr zakonnych: Uczennice Krzyża w Świnoujściu-Przytorze oraz Siostry Maryi Niepokalanej. Przy Parafii Chrystusa Króla działa również Duszpasterstwo Młodzieży. Ponadto w mieście znajduje się Sala Królestwa Świadków Jehowy.

Gospodarka

Rozwój gospodarczy Świnoujścia uwarunkowany jest z jego położeniem geograficznym. Gospodarka morska i turystyka wraz z funkcją uzdrowiskową oraz handel to dziedziny, na których opiera się rozwój miasta. Prawobrzeżna część miasta to obszar silnie zindustrializowany, zaś na lewobrzeżu dominują podmioty gospodarcze związane z turystyką i działalnością uzdrowiskową.

Według danych z 2007 roku w mieście działało 6540 prywatnych podmiotów gospodarczych, z czego 5478 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. W 2007 r. spośród 283 spółek handlowych, 119 z nich miało udział kapitału zagranicznego.

Świnoujście należy także do grona najbogatszych miast w Polsce, dochód samorządu na 1 mieszkańca wynosi 4817,54 zł, co stawia miasto na 2. miejscu wśród miast na prawach powiatu pod względem dochodów w kraju.

W końcu stycznia 2011 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Świnoujściu obejmowała ok. 1,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 12,0% do aktywnych zawodowo.

Dochody w budżecie Urzędu Miasta Świnoujście w złotych na 1 mieszkańca:

Struktura demograficzna mieszkańców Świnoujścia wg danych z 31 grudnia 2007:

Gospodarka morska

Główny ciężar działalności gospodarczej w Świnoujściu, skupia się w prawobrzeżnej, silnie zindustrializowanej części miasta w dzielnicy Warszów, gdzie zlokalizowane są główne świnoujskie przedsiębiorstwa, nie tylko związane z branżą morską.

Głównymi przedsiębiorstwami gospodarki morskiej w mieście są:

• Morska Stocznia Remontowa
• Euro Terminal
• Polska Żegluga Bałtycka
• Port Handlowy Świnoujście
• Porthol
• Terminal Promowy Świnoujście
• Unity Line
• Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście

Handel i usługi

Miasto ma rozwiniętą bazę handlową, wykorzystywaną również przez mieszkańców okolicznych miejscowości, w tym miast po niemieckiej części wyspy Uznam.

W mieście znajdują się 3 duże centra handlowe oraz 2 pasaże handlowe oraz wiele dyskontów spożywczych i sklepów. W budowie jest galeria handlowo – usługowa Platan.

Komunikacja

Świnoujście od Berlina dzieli 160 km, od Danii 150 km, a od wybrzeży Szwecji 175 km. Do Świnoujścia dotrzeć można między innymi samochodem, drogą krajową nr 3, która prowadzi z Jakuszyc z południa Polski, koleją, oraz – w sezonie letnim – wodolotem. Promy łączą miasto ze Skandynawią.

Komunikacja wodna

Droga wodna prowadzi przez Kanał Piastowski, Odrę, Kanał Haweli i łączy Świnoujście z południem Polski. Dostęp do Morza Bałtyckiego i na cały świat zapewnia port handlowy, jak również terminal promów morskich i pasażersko-towarowych z rejsami do Skandynawii.

Transport morski

W Świnoujściu znajduje się Terminal Promowy Świnoujście który jest największym i najnowocześniejszym terminalem promowym w Polsce. Regularnie kursuje stąd 9 promów morskich do Szwecji (Trelleborg i Ystad) i Danii (Kopenhaga oraz latem Rønne na Bornholmie). Połączenia te realizowane są przez Polferries oraz Unity Line.

Do Świnoujścia zawijają również statki białej floty umożliwiające rejsy do okolicznych miejscowości w Polsce i w Niemczech. Rejsy te organizuje głównie niemiecki armator Adler-Schiffe. Od kwietnia 2008 ze Świnoujścia do Szczecina i z powrotem kursuje wodolot.

Transport drogowy

Świnoujście leży na początku drogi krajowej nr 3 (planowanej drogi ekspresowej S3), która jest częścią trasy europejskiej E65, wiodącej z północy na południe Europy – od Malmö do miejscowości Chaniá na Krecie.

Łunowo z byłym przejściem granicznym Świnoujście-Garz łączy droga krajowa nr 93 w ciągu której od wielu lat planowane jest wybudowanie tunelu drogowego pod Świną. Istniało także drugie przejście graniczne, do Seebad Ahlbeck, oba dnia 21 grudnia 2007 zostały zlikwidowane na mocy Układu z Schengen.

Dworzec autobusów regionalnych jak i dalekobieżnych znajduje się w naprzeciw dworca kolejowego Świnoujście.

Komunikacja miejska

Obsługiwana jest poprzez Komunikację Autobusową w Świnoujściu Sp. z o.o. Komunikacja miejska realizuje przewozy na terenie miasta Świnoujścia, zarówno na wyspie Uznam, Wolin jak i Karsibór, oraz na terenie Międzyzdrojów. Od 2004 w mieście uruchomiono autobusową Linię Europejską (obsługiwaną wraz z Ostseebus) łączącą Świnoujście z niemieckimi kurortami Ahlbeck, Heringsdorf i Seebad Bansin.

Komunikację pomiędzy wyspami Uznam i Wolin zapewniają promy Bielik kursujące pomiędzy centrum i Warszowem przez całą dobę, które zabierają pieszych, pojazdy jednośladowe oraz samochody osobowe mieszkańców miasta oraz prowadzących na jego terenie działalność gospodarczą. Drugą przeprawę promową stanowią promy Karsibór pływające pomiędzy Ognicą i południową częścią wyspy Uznam, promy te zabierają pieszych oraz wszystkie pojazdy.

Transport kolejowy

Na wyspie Wolin znajduje się dworzec kolejowy Świnoujście oraz przystanki: Świnoujście Odra, Świnoujście Przytór i Świnoujście Port. Obsługiwane są przez PKP. Z miasta kursują pociągi regionalne do Szczecina jak również pociągi dalekobieżne (pospieszne, ekspresowe, InterCity oraz TLK) do różnych miast m.in. do Krakowa, Warszawy, Poznania, Wrocławia, Lublina czy Katowic . W sezonie letnim PKP znacznie zwiększa liczbę połączeń.

Na wyspie Uznam znajduje się tylko jedna stacja Świnoujście Centrum, z której od 20 września 2008 kursują pociągi Usedomer Bäderbahn (Uznamskiej Kolei Nadmorskiej) do Heringsdorf, Wolgast, Züssow oraz Stralsund, a w sezonie także do Berlina.

W sprawie powrotu kolei do miasta na wyspie Uznam, w listopadzie 2005 został podpisany list intencyjny między prezydentem miasta a Uznamską Koleją Nadmorską, a 24 lipca 2006 przekazano w 30-letnią dzierżawę grunt pod inwestycję, dzięki czemu na początku 2008 Niemcy przedłużyli o ok. 1,5 km linię UBB do centrum Świnoujścia i została wybudowana stacja Świnoujście Centrum (ok. 300 m od miejsca gdzie znajdowała się nieistniejąca stacja Świnoujście Nieradków (niem. Swinemünde Bad).

Dalsza rozbudowa planowana jest etapami. Pierwszy ma obejmować budowę linii do portu lotniczego Heringsdorf i ma być wykonany do 2012, a drugi budowę linii do Ducherow, gdzie linia połączy się z siecią kolei niemieckich Deutsche Bahn, etap ten ma być zrealizowany do 2015. Po zakończeniu inwestycji podróż do Berlina ma zajmować ok. 2 godzin.

Transport lotniczy

W odległości 13 km od centrum miasta po niemieckiej stronie granicy znajduje się port lotniczy Heringsdorf, który obsługuje sezonowe letnie połączenia z 6 miastami w Niemczech (Brema, Dortmund, Düsseldorf, Kolonia/Bonn, Monachium, Frankfurt nad Menem) oraz od 2009 r. także do Zürichu w Szwajcarii.

W granicach Polski, port lotniczy Szczecin-Goleniów znajduje się ok. 70 km od Świnoujścia i obecnie obsługuje całoroczne rejsowe połączenia z Dublinem, Londynem, Rygge k. Oslo i Warszawą.

Bezpieczeństwo

W 2009 r. wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw stwierdzonych w Świnoujściu wynosił 77,5%. W 2009 r. stwierdzono w Świnoujściu m.in. 79 kradzieży z włamaniem, 2 kradzieże samochodów, 73 przestępstwa narkotykowych.

Świnoujście jest położone w strefie nadgranicznej i zasięgiem służbowym obejmuje je placówka Straży Granicznej w Świnoujściu z Morskiego Oddziału SG.

Miasto jest obszarem właściwości Prokuratury Rejonowej w Świnoujściu i Prokuratury Okręgowej w Szczecinie.

Na terenie Świnoujścia działa jednostka ratowniczo-gaśnicza przy Komendzie Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej i jej posterunek na Warszowie, a także jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej w Karsiborze i Przytorze.

Administracja

Świnoujście ma status miasta na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta Świnoujścia 21 radnych, w trzech okręgach wyborczych. Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta. Siedzibą władz miasta jest urząd miasta przy ul. Wojska Polskiego.

Prezydenci Świnoujścia:

• Janusz Żmurkiewicz (od 2002)

Świnoujście jest członkiem następujących związków i organizacji:

• Związek Miast Polskich,
• Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu "Pomerania",
• Zwiazek Miast i Gmin Morskich,
• Związek Powiatów Polskich,
• Związek Portów i Przystani Morskich Województwa Zachodniopomorskiego.

W obrębie Świnoujścia zostały utworzone 4 jednostki pomocnicze miasta:

• Dzielnica Uzdrowiskowa – obejmuje całą wyspę Uznam bez obszaru przy Bramie Świny, bez Fortu Zachodniego, Fortu Anioła, Basenu Zimowego, Węglowego, Południowego oraz półwyspów Kosa i Zieliny
• Osiedle Warszów
• Osiedle Przytór-Łunowo
• Sołectwo Karsibór – obejmuje wyspę Karsibór i wszystkie wyspy delty wstecznej Świny

Miasto jest obszarem właściwości miejscowej Sądu Rejonowego w Świnoujściu, Sądu Okręgowego w Szczecinie oraz Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Szczecinie.

Mieszkańcy Świnoujścia wybierają radnych do Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego w okręgu nr 2. Posłów na Sejm wybierają z okręgu wyborczego nr 41, senatora z okręgu wyborczego nr 98, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

W mieście znajdują się 1 biura poselskie: Ewa Żmuda-Trzebiatowska.

Współpraca zagraniczna

Miasto należy do euroregionu Pomerania. Dzięki położeniu miasta nad Bałtykiem, jego gospodarka i kultura są trwale związane z państwami nadbałtyckimi. Przykładem takiej współpracy jest program "Cztery Zakątki" promujący wzajemną turystykę, oraz dający możliwość wymiany kulturalnej i młodzieżowej pomiędzy Południową Skanią w Szwecji, duńską wyspą Bornholm, niemiecką Rugią i Świnoujściem.

Jednostka administracyjna	Kraj	Data podpisania umowy
Heringsdorf		3 września 2007
Nordenham		13 sierpnia 1992
powiat Vorpommern-Greifswald		29 października 1998
Swietłyj (Светлый)		14 maja 1993
Ystad		25 stycznia 1990

Europejskie wyróżnienia dla miasta

27 czerwca 2002 w Pałacu Europy w Strasburgu miasto otrzymało Dyplom Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, za promocję idei europejskich, wkład w rozwój Euroregionu Pomerania oraz za współpracę z miastami partnerskimi. Kolejnym ważnym dla miasta wyróżnieniem jest Flaga Honorowa Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, przyznana w kwietniu 2005. Flagę wręczył podczas uroczystej sesji miasta Wilfried Böhm, członek honorowy Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.

Honorowi obywatele Świnoujścia

Lista honorowych obywateli Świnoujścia:

• August von Mackensen – tytuł nadano w 1923 r. przez niemiecką radę miejską Świnoujścia
• Adolf Hitler – tytuł nadano w 1934 r. przez niemiecką radę miejską Świnoujścia
• Bolesław Bierut – tytuł nadano w 1947 r., dyplom wręczono w 1948 r. przez Miejską Radę Narodową w Świnoujściu
• Władysław Gomułka – tytuł nadano w 1947 r., dyplom wręczono w 1948 r. przez Miejską Radę Narodową w Świnoujściu
• Stanisław Sroka – tytuł nadano 27 sierpnia 1964 r. przez Miejską Radę Narodową w Świnoujściu

Urodzeni w Świnoujściu

Lista osób urodzonych w Świnoujściu, które mają biogram na stronach Wikipedii:

• Marcin Adamski – piłkarz (reprezentant Polski)
• Robert Kalicki – muzyk
• Andrzej Smolik – muzyk
• Marzena Cieślik – Miss Polonia
• Michał Ruciak – siatkarz (reprezentant Polski)
• Grażyna Michalska – aktorka dziecięca
• Andżelika Piechowiak – aktorka
• Jerzy Hausner - polityk

Osoby związane ze Świnoujściem

• Robert Burkhardt – historyk niemiecki, publicysta, autor prac o historii Świnoujścia
• Wilhelm Canaris – komendant Twierdzy Morskiej Świnoujście, niemiecki admirał, szef wywiadu III Rzeszy, przeciwnik polityki Hitlera
• Karl Dönitz – dowódca torpedowca garnizonu Świnoujście, późniejszy admirał i twórca broni podwodnej
• Theodor Fontane – pisarz niemiecki, mieszkaniec Świnoujścia
• Rudolf Gottgetreu (1821–1890), niemiecki architekt urodzony w Świnoujściu
• Lechosław Goździk – polityk, zmarł w Świnoujściu
• Robert Klempin (1816–1874), niemiecki historyk urodzony w Świnoujściu
• Bohdan Kopczyński – poseł, mieszkaniec Świnoujścia
• Wojtek Łuka – polski artysta, malarz, plastyk, grafik, urodzony w Świnoujściu
• Stanisław Możejko – radny Świnoujścia
• Jacek Nieżychowski – artysta kabaretowy, mieszkaniec Świnoujścia
• Józef Pluciński – historyk regionalista, publicysta, autor prac o historii Świnoujścia
• Jerzy Porębski – polski piosenkarz
• Joanna Bartel – aktorka