Czarnków

Czarnków (niem. Czarnikau, d. również Czarnków nad Notecią) – miasto i gmina w zachodniej Polsce, w województwie wielkopolskim. Jest siedzibą powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego oraz wiejskiej gminy Czarnków. Miasto położone jest nad rzeką Noteć, na skraju Puszczy Noteckiej. Czarnków położony jest na wzgórzach morenowych, dlatego teren wokół niego bywa nazywany Szwajcarią Czarnkowską. Znajduje się tu jedna z niewielu na nizinach skocznia narciarska (obecnie nieczynna). Miasto nie posiada połączeń kolejowych, mieszkańcy muszą korzystać ze stacji kolejowej w Pile, Trzciance lub Krzyżu Wlkp.

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 11 226 mieszkańców.

Położenie

Miasto Czarnków położone jest w północnej części województwa wielkopolskiego, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim. W Czarnkowie znajduje się siedziba władz powiatowych, miejskich, jak i gminnych.

Czarnków leży na granicy mezoregionów fizycznogeograficznych: Pojezierza Chodzieskiego i Kotliny Gorzowskiej w jej mikroregionie Dolinie Dolnej Noteci. Mezoregion Pojezierza Chodzieskiego charakteryzuje się krajobrazami młodoglacjalnymi równin i wzniesień morenowych, atrakcyjne są wały moren spiętrzonych, które występują na krawędzi wysoczyzny morenowej nad Czarnkowem.

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 10,04 km². Miasto stanowi 0,54% powierzchni powiatu.

Według danych z roku 2002 Czarnków ma obszar 9,7 km², w tym: użytki rolne 53%, użytki leśne 11%

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa pilskiego.

Warunki naturalne

Klimat

Klimat miasta kształtuje się pod wpływem trzech regionów klimatycznych: Regionu Środkowowielkopolskiego, Środkowopomorskiego i Regionu Dolnej Warty. Długość trwania lata wynosi ok. 100 dni, zimy ok. 80, a liczba dni z mrozem waha się w przedziale 30–40. Okres wegetacyjny rozpoczyna się 1–5 kwietnia i kończy 1–5 listopada. Średnia roczna suma opadów wynosi 500–600 mm. Dominują wiatry zachodnie i południowo-zachodnie.

Mezo- i mikroklimat Czarnkowa kształtuje się pod silnym wpływem Doliny Noteci i strefy krawędziowej Pojezierza Chodzieskiego. System łąkowy w dolinie z udziałem wód otwartych, podmokłości, zarośli i zadrzewień, dużą akumulacją energii słonecznej w okresie wegetacji, tworzą klimat wilgotny, dobrze natleniony, nasycony roślinnymi substancjami lotnymi.

Warunki wodne

Rzeką, która przepływa przez miasta jest Noteć, która mieści się w drugiej klasie czystości. Największy wpływ na jakość wód Noteci mają rzeki wpadające do niej. Na różnych odcinkach są to przede wszystkim Gwda, Drawa, Bolimka i Trzcinica.

Historia

Pierwsze wzmianki o Czarnkowie pochodzą z XII wieku (kronika Galla Anonima), miał w nim wówczas panować książę Gniewomir. W XIII wieku - siedziba kasztelanii. W końcu XIII w. Czarnków został nadany przez Władysława I Łokietka możnemu rodowi Nałęczów, którzy od nazwy miasta przyjęli nazwisko Czarnkowskich. Nałęczowie na miejscu dawnego grodu lub w jego pobliżu wznieśli zamek, a w miejscu dawnej osady targowej nastąpiła lokacja miasta (prawdopodobnie w 1. połowie XIV wieku).

W 1997 roku do miasta przyłączono obszar części wsi o łącznej powierzchni 37,88 ha. W 2007 roku powiększono obszar miasta o 34,9 ha. W 2008 roku z miasta odłączono obszar 1,73 ha do gminy Czarnków.

W 2011 r. w Czarnkowie zniesiono Ośrodek Zamiejscowy Prokuratury Rejonowej w Trzciance.

Zabytki

Lista zabytków prawnie chronionych w Czarnkowie:

• układ urbanistyczny miasta
• kościół pw. św. Marii Magdaleny – późnogotycki kościół wybudowany ok. 1580, następnie rozbudowany w XVII-XVIII wieku
• stary cmentarz żydowski z XIX wieku (ul. Poznańska); istniał też nowy cmentarz żydowski lecz nie jest on obecnie zabytkiem
• ratusz z połowy XIX (plac Wolności)
• dom przy ul. Krasickiego (ob. Łąkowa 7) 7 z XIX wieku
• dworek przy ul. Rybaki 28 z 2. połowy XVIII wieku, klasycystyczny
• dom przy ul. Rybaki 33 z 1. połowy XIX wieku
• dom nr 9 przy Rynku z 1. połowy XIX wieku
• dom nr 15 przy Rynku z 1908 r,

Lista zabytków nierejestrowanych:

• magazyny zbożowe (1. połowa XIX wieku)
• neogotycki budynek starostwa z 1900
• browar z końca XIX wieku

Gospodarka

Ośrodek przemysłu drzewnego (meble, płyty pilśniowe), spożywczego (browar produkujący jako jeden z nielicznych w kraju piwo niepasteryzowane, mleczarnia), metalowego (kuchenne meble stalowe, wyposażenie statków).

Według danych z roku 2002 średni dochód na mieszkańca wynosił 1568,57 zł.

Według danych z 28 lutego 2010 r. liczba bezrobotnych mieszkańców Czarnkowa zarejestrowanych w urzędzie pracy obejmowała 591 osób, co stanowi wskaźnik bezrobocia rejestrowanego na poziomie 7,6%.

Struktura demograficzna mieszkańców Czarnkowa wg danych z 31 grudnia 2007:

Szkolnictwo

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Henryka Sienkiewicza
• Gimnazjum Publiczne
• Liceum Ogólnokształcące im. Janka z Czarnkowa
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. J. Nojego
• Prywatny Zespół Szkół w Czarnkowie
• Zespół Szkół Leśnych w Goraju

Kultura

Istotną placówką kulturalną w mieście jest Miejskie Centrum Kultury, które organizuje większość imprez kulturalnych. W Czarnkowie znajduje się Miejska Biblioteka Publiczna wraz ze swoją filią na jednym z osiedli. Miasto posiada Muzeum Ziemi Czarnkowskiej oraz kino Światowid przy którym działa Dyskusyjny Klub Filmowy.

Mieści się tu także Muzeum Ziemi Czarnkowskiej, które swoje zbiory gromadzi w trzech działach: archeologicznym, etnograficznym, historycznym.

Jedną z imprez cyklicznie organizowanych w mieście jest Jarmark Nałęczański. Miasto posiada amfiteatr zlokalizowany w parku.

W Czarnkowie wydawany jest tygodnik powiatowy Nadnoteckie Echa.

Sport i rekreacja

Miasto ma kilka obiektów sportowo-rekreacyjnych. Znajduje się tu basen odkryty o długości 50 mb z podgrzewaną wodą z 8 torami, mały stadion lekkoatletyczny z bieżnią 380 m, z bieżnią do skoku w dal oraz boiskiem piłkarskim, a także rampa wrotkarska i boiska do siatkówki plażowej i koszykówki. Zimą funkcjonuje lodowisko i tor saneczkowy.

Miejscową drużyną piłki nożnej jest MKS Noteć Czarnków, który rozgrywa swoje mecze na stadionie o pojemności 1 500 miejsc z 1000 miejscami siedzącymi. Klub powstał w 1920 roku i ma barwy zielono-białe. W sezonie 2008/2009 zespół grał w pilskiej klasie okręgowej.

W mieście działa Rowerowa Sekcja Turystyczna, która organizuje lokalne wycieczki rowerowe.

Administracja

Czarnków ma status gminy miejskiej. Mieszkańcy wybierają do swojej rady miasta 15 radnych. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz miasta jest ratusz na placu Wolności.

Burmistrzowie Czarnkowa:

• Franciszek Strugała (od 1990)

Miasto jest siedzibą starostwa czarnkowsko-trzcianeckiego, a także wiejskiej gminy Czarnków. W mieście znajduje się urząd skarbowy oraz inspektorat ZUS.

Mieszkańcy Czarnkowa wybierają radnych do sejmiku województwa z okręgu nr 2. Parlamentarzystów wybierają z okręgów wyborczych z siedzibą komisji w Pile, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 7.

Wspólnoty religijne

Czarnków ma 2 parafie rzymskokatolickie. Miasto jest też siedzibą dekanatu czarnkowskiego w archidiecezji poznańskiej.

Mieszkańcy i osoby wywodzące się z Czarnkowa

• Jan z Czarnkowa - staropolski kronikarz
• Reinhold Sadler - dziewiąty gubernator Nevady
• Bolesław Krysiewicz - lekarz, społecznik, działacz niepodległościowy
• Adam Słodowy - popularyzator majsterkowania
• Jan Plata-Przechlewski - twórca komiksów
• Wacław Taranczewski - urodzony tu w 1903 r. polski malarz

Współpraca międzynarodowa

• Coevorden, Holandia – od 1991 r.
• Gadebusch, Niemcy – od 5 lipca 2008 r.

Zobacz też

• Browar Czarnków
• powiat czarnkowski
• Ratusz w Czarnkowie