Janków Przygodzki

Janków Przygodzki (rzadziej Janków Przygodzicki) – zurbanizowana wieś w gminie Przygodzice, w powiecie ostrowskim, w województwie wielkopolskim.

Historia

Znany od około 1444-1447. Był wówczas wsią prywatną, rycerską. Dzieli historię dóbr przygodzickich. W przeszłości nazywany Jankowem Przygodzickim. Miejscowość przynależała administracyjnie przed rokiem 1932 do powiatu odolanowskiego, w latach 1975-1998 do województwa kaliskiego, a w latach 1932-1975 i od 1999 do powiatu ostrowskiego.

Z kart historii: Mimo że Janków Przygodzki jest pierwszy raz wymieniony w źródłach historycznych w 1407 r. to tak jak część miejscowości z naszej gminy, istniał już wcześniej. Pierwsze ślady osad ludzkich w okolicy Jankowa ( Topola, Bażantarnia) pochodzą już z okresu neolitu ( 4500-1700 r. p.n.e.) oraz epoki brązu (1700- 1200 r. p.n.e.). Spośród licznych odkryć archeologicznych szczególną wartość prezentuje stanowisko w Topoli Wielkiej – wczesnośredniowieczne grodzisko pierścieniowe z X w. Zabagniona dolina Baryczy stanowiła w średniowieczu naturalną granicę między Śląskiem a Wielkopolską.

W pierwszych latach XV wieku jako właściciele Jankowa występują rycerze Jan z Jankowa i Lutogniew Przespolewski herbu Topór (starża). Około roku 1457 był własnością ziemianina Czechla. W 1579 roku miejscowość należała do Rafała Leszczyńskiego. Na długo pozostał własnością Leszczyńskich, a następnie przeszedł w ręce Jana Jerzego Przebendowskiego, kolejnie Bielińskich i w końcu Radziwiłłów.

W 1626 roku Janków wraz z Topolą Wielką i Małą, Zębcowem i Dębnicą został włączony do parafii powstałej w Przygodzicach. Przez kilka wieków wcześniej należał Janków do parafii w Wysocku Wielkim. Dłuższy czas należał pod powiat odolanowski.

Obszary Jankowa były słabo zaludnione za względu na warunki naturalne (rozlewiska Baryczy, rozległe lasy). Duże spustoszenie wśród ludności uczynił w XVII wieku ,,potop” szwedzki. Większość wsi i miast została zniszczona i spalona. W 1702 roku naszą okolicę nawiedzają klęski, które są skutkiem tzw. ,,trzeciej wojny północnej”. Przemarsze wojsk saskich, szwedzkich, rosyjskich i polskich oraz związane z tym rabunki i pożary powodują zarazę (morowe powietrze).

Mieszkańcami naszego regionu, jak wynika z danych z 1710 roku byli tylko Polacy wyznania katolickiego. W 1773 roku Janków liczył 229 mieszkańców. Kolejna zmiana przynależności parafialnej zaszła w 1779 roku. Dzięki zabiegom Radziwiłłów Janków i niektóre wioski zostały wyodrębnione z parafii w Wysocku u przyłączone do parafii Św. Stanisława Biskupa w Ostrowie. Radziwiłłowie zajęli się również zagospodarowaniem nieużytków, założyli nowoczesną gospodarkę leśna i stawową.

W drugiej połowie XVIII w. w dobrach przygodzickich przeprowadzono reformę administracyjną. Janków został włączony do klucza przygodzickiego. Był wsią bez folwarku. Ludność dóbr w tym okresie można podzielić na trzy grupy: rolniczą, rzemieślniczo- handlową i pracowników folwarcznych. W 1789 roku, gdy właścicielem był Michał Hieronim Radziwiłł, Janków liczył 238 mieszkańców.

Dochód roczny, jaki mieszkańcy odprowadzali do kasy książęcej wynosił 838,23 zł, z czego 90% stanowił czynsz. Nie był to największy dochód ze wsi bez folwarków, gdyż, w Gorzycach Małych mieszkało 159 ludzi, ale dochód przynosiły one Radziwiłłom – 1181,1 zł. W Topoli Wielkiej 183 mieszkańców przynosiło dochód 1026,15 zł. Wielkości jednakże trudno porównywać.

Po II rozbiorze Polski Wielkopolska dostała się pod zabór pruski. W 1800 r. właścicielem Przygodzic został Antoni Henryk Radziwiłł. W 1806 roku następuje wybuch powstania przeciwko Prusom w Wielkopolsce, w wyniku, którego nasza okolica wyzwoliła się spod panowania pruskiego. Przygodzice weszły wtedy w skład Księstwa Warszawskiego.

Po klęsce Napoleona w 1812 roku Wielkopolska powróciła pod zabór pruski, a jej namiestnikiem został nadal książę Antoni Radziwiłł. W 1820 roku w Jankowie były 32 domy i mieszkało 300 ludzi.

W XIX wieku miała miejsce wielka reforma rolna, czyli uwłaszczenie chłopów, ale tylko tych najbogatszych. Przydzielono im przeważnie najgorsze grunty. Panujące na terenach Jankowa warunki środowiskowe, pozwalały ludności zajmować się rolnictwem, wiele obszarów służyło za łąki i pastwiska, dlatego rolnictwo było głównym źródłem pracy i dochodów. W latach 1830 – 1840 na wielką skalę przeprowadzono prace melioracyjne wzdłuż rzeki Barycz, które tworzyły rozlewiska.

W ten sposób powiększono obszar użytkowych łąk i pastwisk. W 1846 roku Janków Przygodzki liczył 409 mieszkańców. W okresie Wiosny Ludów w Europie w bitwach pod Odolanowem i Raszkowem stoczonych z wojskami pruskimi brali udział również kosynierzy chłopscy z Jankowa Przygodzkiego i okolicy. W czasie Wielkanocy 1848 roku stoczyli oni bitwę w Topoli Wielkiej z piechotą pruską. Powstanie jednak upadło i Prusacy dalej rządzili w Wielkopolsce. Ostateczne uwłaszczenie chłopów w zaborze pruskim nastąpiło w 1850 roku.

W 1875 roku Niemcy zbudowali linię kolejową Kluczbork- Ostrów- Poznań, która przechodzi przez Janków Przygodzki. W tym czasie właścicielem Przygodzic i całego hrabstwa był książę Ferdynand Radziwiłł mieszkający w Antoninie. Około roku 1890 rozpoczęto prace w celu przeprowadzenia biegu rzeki Barycz obok stawu. Dotychczas rzeka przepływała przez staw Trzcieliny.

Początki oświaty na ziemiach polskich wiążą się z rozwojem szkół przy parafiach .w naszym regionie najwcześniej szkoły parafialne powstały w Ostrowie i Wysocku Wielkim. Początkowo dzieci uczył jeden nauczyciel, a od XIX wieku liczba ich zaczęła się powiększać. Oprócz szkoły w Ostrowie zaczęły powstawać szkoły parafialne w większych wsiach należących do parafii ostrowskiej. W 1815 roku została założona przy dużym udziale rodziny Radziwiłłów – szkoła w Jankowie Przygodzkim a w 1837 roku w Topoli Wielkiej.

W latach 20. XIX wieku zaczęły na wsiach powstawać szkoły ludowe. W 1872 roku szkolnictwo ludowe odebrane zostało proboszczom i przejęte przez państwo pruskie, które rozbudowywało sieć szkół elementarnych. Miały one służyć akcji germanizacyjnej ale jednocześnie likwidowały analfabetyzm. W tym okresie do szkoły w Jankowie uczęszczało 145 dzieci. W szkle uczyli: August Gadkowski, Józef Kulczyński, Zachariasz Łukowski, Józef Przybyliński i od 1853 roku – Karol Gawęcki. Prezesem dozoru szkół był właściciel dóbr przygodzickich książę Ferdynand Radziwiłł. Do 1873 roku językiem wykładowym był język polski, a w październiku tego roku zastąpiony on został językiem niemieckim. W języku polskim nauczano już tylko religii i śpiewu kościelnego. W 1906 roku odbył się strajk dzieci szkolnych przeciw nauczaniu religii w języku niemieckim.

Wieś Janków Przygodzki stopniowo powiększała się, nastąpiło też powolne rozwarstwienie ludności rolniczej – część ludzi zaczęła pracować poza rolnictwem, w rzemiośle np. kowalstwie. W 1903 roku powstało Kółko Rolnicze.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku została uruchomiona we wsi Szkoła Powszechna w budynku z roku 1856 ( obecnie przedszkole). Intensywny rozwój Jankowa związany jest z powstaniem w 1925 roku parafii i wybudowaniem w latach 1925 – 1929 kościoła w centrum wsi.

Miejsce, w którym stoi obecnie kościół p. w. św. Józefa nie jest ponoć przypadkowe, gdyż w 1923 roku podczas powrotu ks. Rolewskiego do Ostrowa z posługi pasterskiej gdy przejeżdżał przez Janków, właśnie w tym miejscu stanęły konie i nie chciały ruszyć z miejsca co też uznano za swoisty znak. Prawa parafialne otrzymała świątynia 10 grudnia 1932 roku z dniem 1 stycznia 1933 roku. Szerzej o historii parafii mówi książka "Kościół jest tam gdzie stanęły konie..." wydanej przez Stowarzyszenie "Rozwój i Edukacja" sołectwa Janków Przygodzki.

W 1926 roku na wniosek mieszkańców ustanowiono w Jankowie przystanek PKP. W 1935 roku utworzono w Przygodzicach gminę wiejską do której należą Przygodzice, Janków Przygodzki, Topola, Chynowa i Przygodziczki. Władzę sprawuje wójt którym zostaje rolnik Walenty Stryjak z Jankowa.

Po II wojnie światowej Janków szybko rozrastał się. Część ludności trudziła się rolnictwem, część dojeżdżała do pracy w zakładach Ostrowa Wielkopolskiego.

Wybudowano we wsi wiele obiektów służących całej społeczności:

· 1947 rok - Dom Ludowy - drewniany barak przywieziony z Ziem Odzyskanych w którym odbywały się imprezy kulturalno-oświatowe, zabawy i zebrania wiejskie (spłonął w 1974 roku)

· 1952 rok – elektryfikacja wsi

· 1955 rok – oddanie do użytku budynku nowej szkoły Podstawowej

· 1955 rok – założenie przedszkola

· 1960 rok – otwarcie linii autobusowej Janków – Ostrów

· 1974 rok – założenie wodociągu we wsi

· 1974-82 rok – asfaltowanie głównych ulic

· 1977 rok – otwarcie nowej świetlicy którą rozbudowano w latach 1985-89 i został tam ulokowany GOK

· 1978 rok – oddanie do użytku boiska sportowego

· 1980 rok – otwarcie rozbudowanej i zmodernizowanej szkoły

· 1993 rok – telefonizacja wsi

· 1996 rok – gazyfikacja wsi

· 1998 rok – otwarcie sali gimnastycznej

· 1999 rok – utworzenie gimnazjum

· 2003 rok – powołanie do życia Zespołu Szkół

· 2004 rok – oddanie do użytku nowego obiektu (dawny GOK) na potrzeby gimnazjum

· 2006 rok – skanalizowanie połowy wsi

· 2011 rok - wyasfaltowanie kawałka odcinka drogi łączącej Janków i Ostrów Wlkp. (ul. Zębcowska)

Części wsi

• Janków Przygodzki,
• Pardalin,
• Trzcieliny.

Sport

• GLKS Barycz Janków Przygodzki, sekcje: piłki nożnej oraz siatkówki