Grabowno Wielkie

Grabowno Wielkie (niem. Groß Graben) – wieś w Polsce położona w północno-wschodnim krańcu województwa dolnośląskiego, w powiecie oleśnickim, w gminie Twardogóra, na wysokości 190–215 m n.p.m. Jego powierzchnia wynosi ok. 2724 hektary. Wieś graniczy z Twardogórą, Grabownem Małym, Dobroszycami, Białym Błotem i Bukowinką.

Historia

Dokładny czas założenia wsi nie jest określony. Miejscowość została rozbudowana ok. XV wieku z osady hutników i węglarzy. Nazwa wsi prawdopodobne pochodzi od polskiego słowa "grabow" – "wieś grabów", wiele okolicznych nazw wsi pochodzi właśnie od nazw drzew (m.in. Bukowinka, Dąbrowa). W 1875 r. powstała droga kolejowa na trasie Oleśnica – Gniezno przebiegająca przez Grabowno Wlk., a 35 lat później odgałęzienie linii kolejowej do Międzyborza.

W 1945 r. wieś została włączona do Polski. Ludność polska zaczęła napływać na tereny miejscowości z województw centralnych i południowych. Przesiedlenie przebiegało w tym samym czasie, co wysiedlenie rodzin niemieckich. W 1945 r. mieszkało tu ok. 120 Niemców i ok. 510 Polaków. Na początku zwierzchnictwo nad miejscowością miała radziecka Komenda Wojenna, która stacjonowała na tym terenie od końca stycznia do połowy kwietnia 1945 r. Przełom kwietnia i maja był początkiem zwierzchnictwa administracji polskiej. Pierwszym sołtysem wsi został Tadeusz Kozioł.

W okresie powojennym ponownie uruchomiono szkołę w pałacu majątku ziemskiego, ponieważ poprzedni budynek szkolny został zniszczony podczas wojny. W tym czasie we wsi znajdowało się około 50 gospodarstw rolnych, robotnicy podjęli pracę na stacji PKP (która zatrudniała wówczas ok. 60 osób) i w pobliskich zakładach. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wrocławskiego.

Zabytki

Najważniejszym zabytkiem jest kościół parafialny pod wezwaniem M.B. Częstochowskiej, postawiony na miejscu pierwszego drewnianego z XVI w. Starszy kościół był ufundowany przez oleśnickiego księcia Karola II, a rozbudowany i uwieńczony wieżą z dzwonem przez ówczesnego właściciela Grabowna – Hansa vom Strachwitz z Brodaw. Kościół uległ zniszczeniu w pożarze, na jego miejscu w 1850 r. powstał nowy w stylu eklektycznym, przetrwał do dziś. Świątynie wzniesiono na planie prostokąta, jednonawowa, na zachodzie uwieńczona wieżą, na wschodzie półkolistym prezbiterium. Zbudowana z cegieł i otynkowana. 25 listopada 1945 r. uroczyście wyświęcono luterańską świątynie na kościół rzymskokatolicki. Uległ zniszczeniu XIX-wieczny wystrój wnętrza, pozostałością dawnego zboru ewangelickiego są empory obiegające kościół z trzech stron, strop oparty jest na drewnianym wiązaniu wiszącym. W kruchcie kościoła na ścianie po lewej stronie znajduje się renesansowa płyta nagrobna Hansa von Strachwitza, wykonana z piaskowca. Naprzeciwko płyty stoi dolna część chrzcielnicy pochodzącej z 1769 r., jej srebrnej góry brak. Była ona darem ówczesnego właściciela Grabowna – Ernesta Zygmunta von Tschierschy z okazji chrztu jego pierworodnego syna.

Na terenie wsi znajduje się grodzisko z ok. 985-900 r. Zbudowane na planie trójkąta, z widocznymi partiami 5-8-metrowych wałów od strony zewnętrznej i 2,5-metrowymi od wewnętrznej, które okalają ok. 0,24 ha powierzchni. Grodzisko przetrwało do XII w., na ten właśnie czas datuje się znalezione fragmenty ceramiki (okres wczesnego średniowiecza). Innymi ciekawymi zabudowaniami są: stacja PKP z wieżą ciśnień, dwa pobliskie poniemieckie domy (obecnie bloki mieszkalne, tzw. "domy tartaczne").

Zobacz też: Grabowno, Grabowno Małe