Stary Dwór (powiat wołowski)

Stary Dwór – (niem. Althof) wies ulicówka położona w województwie dolnośląskim, powiecie wołowskim, w gminie Brzeg Dolny. Usytuowana w dolinie rzeki Odry, wzdłuż potoku Jodłowa Woda, zwanego Jodłówką, 5 km na wschód od Brzegu Dolnego i 30 km na północny zachód od Wrocławia, przy trasie nr 341 łączacej Pęgów z Lubiążem. Miejscowość jest typowym przykładem wsi dolnośląskich – stosunkowo gęsta zabudowa, wzdłuż jednej ulicy. We wsi znajduje sie przydrożna kaplica z początków XX wieku, boisko piłkarskie lokalnej drużyny futbolowej oraz sklep ogólnospożywczy. Do ciekawostek należą resztki młyna wodnego.

Historia

Miejscowość została założona na obszarach dawnego kompleksu leśnego, obejmującego tereny rozciągające się między Urazem i Kręskiem. W odróżnieniu od sąsiadujących miejscowości ( Jodłowice, Wały), w Starym Dworze nie stwierdzono, jak dotychczas, znalezisk archeologicznych mogących powiększyć zasób wiedzy o dziejach miejscowości. Bazując na danych znalezionych w sąsiednich miejscowościach, pośrednio możemy zorientować się o etapach rozwoju wioski.

Być może w okresie późnym neolitu, czyli młodszej epoki kamiennej (około 2500- 1700 lat przed Chrystusem), pojawił się na tym obszarze człowiek, szukając możliwości osiedlenia się. Ziemie te należały do plemienia Ślężan, tego samego, od którego swoją nazwę wywodzi Śląsk. Na pewno w X wieku tym terenem rządzili Czesi. Dopiero książę piastowski Mieszko I przyłączył ziemie do swego państwa gnieźnieńskiego. W okresie rozbicia dzielnicowego ( XII – XIII wiek ) teren należał początkowo do księstwa wrocławskiego, następnie głogowskiego.

Pierwsza informacja o Starym Dworze pochodzi dopiero z 1320 roku i to właściwie stanowi dla badaczy podstawę do określenia początków miejscowości. Określenie niemieckiej nazwy Althof sugeruje, że lokacja została dokonana przez osadników przybyłych z terenów niemieckich.

Na pewno Stary Dwór pozostał w dobrach lubiąskich do czasu kasacji zakonu cystersów, czyli do 1810 roku. Nasza wiedza o roli miejscowości jest bardzo uboga. Była to początkowo typowo osada leśna, a po trzebieży lasu uprawiano rolę ( dosyć zresztą słabą ), oddając klasztorowi określoną daninę – miód, wosk, płody rolne, może ryby.

W 1810 roku władze Prus przejęły na własność dobra zakonne, w tym także dobra cystersów w Lubiążu. Stary Dwór stał się miejscowością przynależną do powiatu wrocławskiego. W 1816 roku wytyczono nowe granice powiatu i wieś znalazła się w powiecie wołowskim (ostatecznie od 1818 roku).

Mieszkańcy utrzymywali się z uprawy ziemi, część znajdowała zatrudnienie w cegielni w Wałach, w kopalni torfu w Jodłowcach oraz jako flisacy na Odrze. Na mapie niemieckiej z końca XIX wieku widoczny jest wiatrak. Spisy ludności pokazują fluktuacje mieszkańców Starego Dworu i okolicznych wsi: w 1787 roku wieś liczyła 209 mieszkańców, w 1845 roku mieszkało 353 mieszkańców, w 1885 roku: 220 mieszkańców, w 1905 roku 186 mieszkańców w 1925 roku 211 mieszkańców, w 1933 roku 182 mieszkańców, w 1939 roku 208 mieszkańców. Inny spis, pochodzący z 1925 roku, podaje przynależność miejscowej ludności według wyznania. O tak, w Starym Dworze było 193 ewangelików, 16 katolików i 1 osoba wyznania judaistycznego.

Dzięki zachowanym pocztówkom wiemy, że w 1909 roku funkcjonował tu sklep Kram– und Kurzwarenhandlung Louise Hempe. Na innej pocztówce, z lat 30. XX wieku, widoczne są min. piekarnia i sklep kolonialny (Backerei und Kolonialwarenhandlung W. Dorneck) oraz gospoda (Gasthaus, A. Patzold). Kolejna pocztówka, być może z okresu lat 20. prezentuje Gasthaus Otto Keils.

Miejscowość nie ucierpiała znacząco w czasie II wojny światowej. Wojska 13 armii 1 frontu Ukraińskiego zajęły te tereny 26 stycznia 1945 roku – w tym samym dniu zajęto min. Brzeg Dolny, Wołów i pozostałe miejscowości obecnego powiatu. Działania frontu przesuwały się od strony północno-wschodniej – Żmigrodu, Trzebnicy i Milicza. Część ludność już od początku stycznia 1945 roku uciekała w kierunku południowym i zachodnim, ale spora grupa Niemców pozostała we wsi.

Postanowienia mocarstw co do dalszych losów Polski granic spowodowało, że na Ziemie Zachodnie zaczęła przyjeżdżać ludność z terenów wschodnich. W Starym Dworze pierwsi osadnicy zaczęli pojawiać się już w 1945 roku.

Największe zagrożenie dla części Starego Dworu stała się powódź w lipcu 1997 roku. Niektóre budynki, znajdujące się w najniższej części wioski, zostały zalane aż po sufity. Woda powodziowa ogarnęła prawie 50 procent wioski.

Jedną z ostatnich inicjatyw mieszkańców Starego Dworu, Jodłowic i Wałów było powstanie Koła Gospodyń Wiejskich „Jodłóweczki” oraz Stowarzyszenia Mieszkańców Doliny Potoku Jodłowa Woda.