Gmina Gostycyn

Gmina Gostycyn to gmina wiejska w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie tucholskim. W latach 1975-1998 gmina położona była w województwie bydgoskim.

Siedziba gminy to Gostycyn.

Według danych z 30 czerwca 2004 gminę zamieszkiwało 5185 osób.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2005 gmina Gostycyn ma obszar 136,15 km², w tym:

• użytki rolne: 61%
• użytki leśne: 29%

Gmina stanowi 12,66% powierzchni powiatu.

Ochrona przyrody

Na terenie gminy znajduje się część rezerwatu przyrody Dolina rzeki Brdy chroniącego system przyrodniczy doliny Brdy.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Zabytki

Wykaz zarejestrowanych zabytków nieruchomych na terenie gminy:

• kościół parafii pod wezwaniem św. Marcina z 1819 roku w Gostycynie, nr A/1566 z 14.07.2010 roku
• zespół pałacowy z XVIII w. w Kamienicy, obejmujący: pałac z lat 1770-1790; park z XIX w.; zabudowania gospodarcze: spichrz z 1759; oborę, obecnie chlewnię z 1875; cielętniki z 1859 roku, nr 137/A z 30.01.1985 roku
• ptaszarnia na terenie folwarku z 1863 roku w Łyskowie, nr 136/A z 30.01.1985 roku
• zespół dworski z końca XIX w. w Motylu, obejmujący: dwór z 1883; park; spichrz; młyn wodny z 1928; stodołę z 1880; chlew, nr 132/A z 15.06.1985 roku
• zespół dworski z drugiej połowy XIX w. w Wielkiej Klonii, obejmujący: dwór; park, nr 162/A z 15.01.1985 roku.

Sołectwa

Bagienica, Gostycyn, Łyskowo, Mała Klonia, Pruszcz, Przyrowa, Wielka Klonia, Wielki Mędromierz.

Pozostałe miejscowości

Kamienica, Piła, Świt, Żółwiniec, Motyl.

Sąsiednie gminy

Cekcyn, Kęsowo, Koronowo, Lubiewo, Sępólno Krajeńskie, Sośno, Tuchola

Historia

Rzeczka Kamionka, będąca w przeszłości granicą między państwem polskim i krzyżackim, a później Starostwem Nakielskim i Tucholskim, łączy obecnie ziemie wchodzące w skład dzisiejszej Gminy Gostycyn. Historia tych ziem sięga odległej przeszłości. Świadczą o tym wykopaliska archeologiczne z Gostycyna, Kamienicy, Wielkiej i Małej Kloni, Przyrówki oraz Wielkiego Mędromierza. Najbardziej znanym stanowiskiem archeologicznym jest tzw. Burghardt - czyli grodzisko nizinno - wyżynne, stożkowate, które zostało usytuowane na szerokim cyplowatym wzniesieniu wcinającym się w łąki. Jego powstanie datowane jest na XIII- XIV w. Miejscowości Gminy Gostycyn w źródłach historycznych wzmiankowane są w różnym czasie. Najwięcej z nich podają zapisy XIV - wieczne. Najwcześniej wzmiankowaną miejscowością jest Wielki Mędromierz - rok 1313. Dokument osadniczy z 1350 r. wspomina Gostycyn. Wielka Klonia ze swoim właścicielem wicestarostą Wojsławem wspomniana zostaje pod rokiem 1360. W roku 1368, jako wieś rycerska wspomniany zostaje Pruszcz. Z 1369 r. pochodzi dokument mówiący o Łyskowie i jej właścicielu rycerzu Kirstianie von Lobedow. Pod rokiem 1374, jako części gostycyńskiej parafii, wymieniane są Karczewo oraz Przyrowa. Z roku 1382 pochodzi wzmianka o młynie w Pile. Pod rokiem 1432 pierwszy raz zapisano nazwy Kamienicy i Bagienicy, a w 1507 roku Małej Kloni. Najpóźniej powstała osada młyńska Motyl. Jej początki można datować na I połowę XVIII w. Wsie Gminy Gostycyn w przeszłości stanowiły własność prywatną bądź królewską. Do pierwszych zaliczyć można Kamienicę, Wielką i Małą Klonię, Bagienicę, Przyrowę, Łyskowo, Motyl oraz Pruszcz. Później w tych miejscowościach wyodrębnione zostały tzw. obszary dworskie i wiejskie. Wśród właścicieli tych miejscowości znaleźli się m.in. przedstawiciele takich rodów jak: Marcin, Mateusz, Jan i Michał Prusieccy - współwłaściciele Pruszcza, Bagienicy oraz Kamienicy w XVI w., Reinhold i Jan Heidensteinowie - właściciele Wielkiej Kloni w I połowie XVII w., Łyskowscy herbu Doliwa - właściciele Łyskowa. Z mniej znanych wydarzeń historycznych dotyczących gminy Gostycyn można wspomnieć, iż w II połowie XIX w. w Bagienicy powstała wspólnota ewangelicka. Jej pierwszym pastorem był Heinrich Borowski. Sprawował on swoją posługę w latach 1875-1885. Od kwietnia 1874 r. do czerwca 1875 na terenie majątku kamienieckiego działały, sprowadzone przez właściciela hrabiego Carla von Koenigsmarcka, Służebniczki Panny Maryi z zakonu założonego przez Edmunda Bojanowskiego. Prowadziły szkołę, ochronkę dla małych dzieci, sprawowały opiekę nad chorymi. Ważnym wydarzeniem była budowa kolei na początku XX w. Ciężki okres I wojny światowej opisał w swoim pamiętniku mieszkaniec Pruszcza Jan Mazurkiewicz. Jego wspomnienia zostały wydane w roku 1975 w książce pt. "Los żołnierza". 5 sierpnia 1924 r. powiat tucholski odwiedził prezydent Rzeczypospolitej Stanisław Wojciechowski. Zwiedzał m. in. kopalnię węgla brunatnego w Pile. Przejeżdżał także przez teren Gminy Gostycyn udając się do Wysokiej Polnej. Także kampania wrześniowa 1939 r. wypisała swoje piętno na losach tutejszej ziemi. Pierwsza potyczka wojsk polskich z niemieckimi miała miejsce pod Wielką Klonią. Do ciężkich walk doszło także w rejonie Gostycyna i Pruszcza. Z Gminą Gostycyn związanych jest także kilka znanych postaci. Możemy tutaj wymienić Rinholda Heidensteina - historyka oraz współpracownika kanclerza królewskiego Jana Zamoyskiego, ks. Pawła Wojciecha Nagórskiego - proboszcza gostycyńskiego, który oprócz duszpasterzowania zajmował się także twórczością literacką, malarza Leona Wyczółkowskiego, który wędrując po tutejszych pięknych borach gościł w pałacu państwa Górskich w Kamienicy.