Ryńsk

Ryńsk – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie wąbrzeskim, w gminie Wąbrzeźno.

Do 1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Ryńsk. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego.

Historia

Po podziale Królestwa Polskiego przez Bolesława Krzywoustego ziemie na których leży Ryńsk weszły w skład Księstwa Mazowieckiego. W 1228 roku piastowski książę Konrad Mazowiecki nadał w lenno Ziemię Chełmińską Zakonowi Krzyżackiemu. Po raz pierwszy miejscowość była wzmiankowana w 1341 roku gdy dokonano nadań na rzecz sołtysa Jana. W 1414 roku wieś jest wymieniona przez Krzyżaków w "Księdze Strat" wojennych, ponieważ wieś spłonęła podczas walk z Królestwem Polskim.

W roku 1526 król Polski Zygmunt I Stary przekazał wieś Jerzemu i Konradowi Plemięckim. W 1766 roku wieś należała do Marianny Wilksyckiej, a od roku 1800 do Jakuba Wilksyckiego. W latach 1807 – 1815 Ryńsk wchodził w skład Księstwa Warszawskiego. W 1872 roku właścicielem wsi stał się hr. Artur Sumiński.

Zabytki

• kościół pw. Świętego Wawrzyńca z 1 poł. XIV wieku w stylu gotyckim i renesansowym, parafialny. Korpus kościoła przebudowany został w 1608 roku ze środków fundacji Fabiana Plemięckiego. Dobudowano wtedy wieżę. W 1648 r. kosztem Jana Działyńskiego kościół odnowiono. W świątyni zachował się wystrój z XVIII wieku
  • renesansowa ambona
  • ławy z wczesnorenesansową dekoracją snycerską
  • barokowy prawy ołtarz boczny wykonany z czarnego marmuru w 1645 roku
  • wczesnobarokowy ołtarz główny z połowy XVII wieku z późniejszymi XVIII wiecznymi rzeźbami św. Stanisława i św. Wojciecha oraz obrazem – „Męczeństwo św. Wawrzyńca” z przełomu XVI i XVII wieku
  • kamienna barokowa chrzcielnica z poł. XVII wieku
  • barokowa rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego
  • granitowa średniowieczna kropielnica
  • XIX wieczne organy
  • renesansowa monstrancja wieżyczkowa
  • kielich z XVII wieku
  • relikwiarz z 1749 roku
  • gotycki dzwon z XV wieku
• Dwór - w XVII wieku należał do rodziny Działyńskich. Rozbudowano go na przełomie XVIII i XIX wieku. Po 1945 roku został przebudowany na szkołę. Obok pałacu znajdują się dwie klasycystyczne oficyny wybudowane około 1800 roku. Wokół rozciąga się park z tablicą pamiątkową poświęconą Mikołajowi z Ryńska oraz kilkoma drzewami - pomnikami przyrody.
• grodzisko z IX-XV wieku (1,5 km od wsi)
• Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa wzniesiony został w pocz. XX wieku w stylu neogotyckim. Zachował się w nim pierwotny wystrój wnętrza.
• polskie betonowe schrony bojowe z 1939 roku od strony Torunia
• młyn z końca XIX wieku

• 

  Kościół pw. św. Wawrzyńca

• 

  Kościół pw. Najświętszgo Serca Pana Jezusa

• 

  Pałac

• 

  Młyn

Szkoły

W Ryńsku znajduje się Szkoła Podstawowa im. Mikołaja z Ryńska. Budynek, w którym mieści się Szkoła Podstawowa ma około 200 lat i był dawniej siedzibą rodziny Działyńskiech. Na tyłach gmachu można zobaczyć przypuszczalną datę budowy. Obok znajduje się zbudowane w 1999 r. gimnazjum, które od 2005 roku nosi imię Jana Pawła II. W budynku znajduje się hala sportowa. Co roku 13 października obchodzona jest rocznica nadania imienia szkole. Z tej okazji urządzany jest festyn.

Zobacz też

• Mikołaj z Ryńska - rycerz (1360-1411)
• Układ w Ryńsku (1655)

Bibliografia

• Ryszard Boguwolski, Średniowieczny gródek rycerski w Ryńsku, "Kalendarz Grudziądzki", ISSN 1427-700X, 9, 2005