Warta (miasto)

Warta – miasto w woj. łódzkim, w powiecie sieradzkim, położone nad rzeką o tej samej nazwie. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Warta. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. sieradzkiego.

Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 3392 mieszkańców. Lokalny ośrodek usługowy dla rolnictwa; drobny przemysł.

Historia

Początkowo Warta istniała jako osada rolnicza, jednak korzystna lokalizacja w pobliżu szlaków handlowych oraz korzystne warunki klimatyczno-glebowe przyczyniły się do szybkiego rozwoju miasta. W roku 1255 zostały nadane osadzie prawa miejskie. W 1331 r. Warta została doszczętnie spalona przez wyprawę krzyżacką. 28 października 1423 Władysław II Jagiełło wydał tu tzw. statut warcki.W 1465 miasto ponownie padło ofiarą pożaru, a od 1482 r. w mieście zapanowała zaraza trwająca kilkanaście lat. W 1507 r. miasto płonie po raz kolejny. Pomimo tych klęsk miasto rozwija się. W 1467 r. założono klasztor Bernardynów istniejący do dziś i mający znaczny wpływ na życie kulturalne i duchowe Warty. W mieście dobrze rozwinęło się rzemiosło i usługi min. tkactwo, krawiectwo, kuśnierstwo, garbarstwo, kowalstwo, złotnictwo, młynarstwo i ceramika. Pozycję swą miasto zaczęło powoli tracić w XVIII wieku na skutek ogólnie pogarszającej się sytuacji kraju i dodatkowych lokalnych problemów. Z gospodarczego upadku miasto podniosło się dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.

W 1939 miasto wcielone zostało w granice Rzeszy Niemieckiej. Rok później władze niemieckie utworzyły getto dla ludności żydowskiej (w 1921 2025 osób, czyli 49% mieszkańców). Nakazały również rozebranie synagogi, spalonej we wrześniu 1939. Getto zlikwidowane zostało w sierpniu 1942, a ogromną większość warckich Żydów wymordowano.

Do 1954 roku siedziba gminy Bartochów.

Zabytki

• kościół św. Józefa pod opieką SS. Bernardynek z XVII wieku
• gotycki kościół św. Mikołaja wzniesiony w połowie XIV wieku, przebudowany w XVII wieku
• barokowy kościół i klasztor Ojców Bernardynów pod wezw. Wniebowzięcia NMP z XV wieku, przebudowany w latach 1696 - 1708
• ratusz - wzniesiony w 1842 r.

Według rejestru zabytków KOBiDZ na listę zabytków wpisane są obiekty:

• kościół parafialny pw. św. Mikołaja, XIV-XX w., nr rej.: 497-IV-38 z 1949 oraz 295 z 28.12.1967
• zespół klasztorny bernardynek, XVIII w.:
  • kościół pw. Narodzenia MB, nr rej.: 858 z 28.12.1967
  • klasztor, nr rej.: 859 z 28.12.1967
  • dzwonnica, nr rej.: 860 z 28.12.1967
• zespół klasztorny bernardynów, XV w., XVII-XVIII w.:
  • kościół pw. Wniebowzięcia MB, nr rej.: 855 z 28.12.1967
  • klasztor, nr rej.: 856 z 28.12.1967
  • kaplica cmentarna (przy kościele), nr rej.: 857 z 28.12.1967
• kaplica cmentarna, 1 poł. XIX w., nr rej.: 861 z 18.12.1967
• ratusz, 1842, nr rej.: 296 z 18.12.1967
• jatki, obecnie kino „Lutnia”, 1 poł. XIX, XX w., nr rej.: 862 z 18.12.1967
• park, nr rej.: 294 z 8.02.1979
• dom, ul. Kaszyńskiego 1, 1840-45, nr rej.: 284 z 2.01.1978(spalony)
• dom, ul. Kaszyńskiego 9, drewniany, poł. XIX w., nr rej.: 865 z 28.12.1967
• dom, Rynek 24, poł. XIX w., nr rej.: 864 z 28.12.1967
• dworek, ul. Sieradzka 2, 1 poł. XIX w., nr rej.: 863 z 28.12.1967 (nie istnieje ?)
• kamienica, ul. 20 Stycznia 26, nr rej.: 356 z 5.01.1988

Turystyka

W mieście funkcjonuje Muzeum Miasta i Rzeki Warty. Do najciekawszych miejsc można zaliczyć m.in. odrestaurowany cmentarz żydowski, ratusz i jatki (w których mieści się obecnie biblioteka publiczna). Stara część miasta zachowała swój historyczny układ urbanistyczny.

Na miejscu dawnego basenu odkrytego powstał Nowy Amfiteatr.

Miasto postawiło na turystykę kwalifikowaną, jednak baza turystyczna jest w powijakach. Współfinansowany przez UE projekt adaptacji turystycznej Zbiornika Retencyjnego Jeziorsko, w którym to gmina i miasto Warta miały przewodnictwo, został zdyskwalifikowany z powodu błędów merytorycznych. Niepowodzenie projektu uniemożliwiło również realizacji planu zagospodarowania przestrzennego starego koryta rzeki Warty, który przewidywał tworzenie łowisk i kąpielisk w akwenach pozostałych po meandrującej rzece.

Transport

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• DK83 kierunek Turek-Warta-Sieradz
• DW710 kierunek Łódź-Warta-Błaszki

Znani ludzie

• Zygmunt Andrychiewicz, malarz działający w Polsce i we Francji
• Paweł Biernacki, właściciel Małkowa, ostatni kasztelan sieradzki
• Józef Gogolewski, bohater konfederacji barskiej, pochowany w kościele bernardynów
• Stanisław Kaszyński, profesor wydziału filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego
• Rafał z Proszowic, Sługa Boży Kościoła Katolickiego, pochowany w kościele bernardynów
• Stanisław Skarżyński, polski pilot, pokonał Atlantyk na polskiej maszynie RWD-5bis
• Stanisław Szukalski vel Stach z Warty – rzeźbiarz i malarz działający w USA

Miasta partnerskie

• Lengerich - miasto w Niemczech, w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia. Prawa miejskie od 1147 roku.

• Szécsény (słow. Sečany) - miasto na północy Węgier, położone na skraju gór Cserhát w komitacie Nógrád. Miejscowość jest ośrodkiem administracyjnym powiatu Szécsény. Znajdują się w nim liczne zabytki i muzea.

Szécsény został wyzwolony z niewoli tureckiej w 1683 r. przez wojska polskie, które 10 listopada szturmem zdobyły zamek.

Zobacz też

• Stary cmentarz żydowski w Warcie
• Nowy cmentarz żydowski w Warcie
• zbiornik Jeziorsko