Bukowa Wielka

Bukowa Wielka – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie chełmskim, w gminie Sawin.

W latach 1867-1954 istniała gmina Bukowa. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa chełmskiego.

Wieś położona jest niedaleko polsko-ukraińskiej granicy w gminie Sawin, nazwa jej pochodzi od nazwy drzewa (buku), które niegdyś licznie występowały na terenie Bukowy Wielkiej.

O historii wsi świadczą również nazwy jej części, a także nazwy jej pól, łąk i innych obiektów fizjograficznych są to: Arendowizna, Białarzeka, Biedaków, Kalne, Kącik, Pilichonki, Piradnia, Podłukowskie, Przymiarki, Przytuły, Siedliska, Bocian.

O najdawniejszej historii wsi świadczą liczne znaleziska narzędzi kamiennych sprzed 10 000 lat - potwierdza to, że były tu koczowiska ludzkie. O prehistorii świadczy również cmentarzysko szkieletowe znalezione w czasie budowy drogi w 1958 r. Znajdowano również monety rzymskie, a także bryłę bursztynu.

W 1825 r. jest wzmianka o hucie szkła w Bukowie Wielkiej (wymienia się ją w słowniku geograficznym).

Stanisław Heibiński w swoich wypisach archiwalnych podaje, że w 1845 r. był w Bukowie drewniany dwór wraz z zabudowaniami, a przy nim sad, w którym było 139 jabłoni, 135 grusz i co najciekawsze był to jedyny na terenie gminy sad, w którym rosły trzy orzechy włoskie - własność - Laura Rusiecka Kirstein.

W ll połowie XlX wieku na terenie dawnego majątku powstał szereg kolonii, na których osiedlali się Polacy, Ukraińcy, Niemcy, a nawet Żydzi, to wtedy Bukowę podzielili na część A i B; przy czym później dzieliła się na część I i II.

Na jednym z planów geodezyjnych pochodzących z 1878 r. jest zaznaczony cmentarz o powierzchni 120 metrów kwadratowych (nie można go zlokalizować).

Podobno też w czasie budowy miejskiej świetlicy wykopano szczątki ludzkie, jednak w obawie, aby nikt nie zamknął budowy, faktu tego nie zgłoszono.

W pobliżu Piask, ale na gruntach jeszcze Bukowy, jest cmentarz kolonistów niemieckich, na którym chowano miejscowych osadników, prawdopodobnie nie tylko z Bukowy, ale i z innych okolicznych miejscowości.

Bukowa dała nazwę gminie ale nie wiadomo gdzie znajdowała się jej siedziba. W okresie międzywojennym był to na pewno Sawin. Urzędowanie gminy Bukowa związane było z reformą administracji z roku 1866.

Bukowa Wielka była i jest nadal siedzibą szkoły podstawowej, przy czym stopień organizacyjny zamieniał się w zależności od liczby dzieci. Pierwsza wzmianka o szkole, jaką udało się do tej pory ustalić pochodzi z 1914 r. Być może w tym samym roku wybudowany został drewniany budynek szkolny, w którym do 1999 r. uczyły się dzieci (choć część uczyła się na plebanii przy kaplicy). Otwarcie nowej szkoły, w której dzieci uczą się do dzisiaj, miało miejsce w listopadzie 1999 r.

Wieś ta ma jedną z najstarszych straży pożarnych, która powstała w 1917 r. i istnieje do dnia dzisiejszego.

W czasie okupacji Bukowa była terenem, gdzie w marcu 1944 r. według relacji mieszkańców spadła rakieta V - 1. Podobno też Bukowa Wielka była jednym z punktów, gdzie w 1944 r. organizowano tajny kurs Zielonego Krzyża. W latach 1967r. - 1973 r. zbudowano wiejski wodociąg.

Wśród obiektów wartych zobaczenia wymienić można wpisaną do rejestru chałupę z 1927 r. należącą do Łopągów, a także drewnianą kapliczkę i kościół, który od 2007 r. jest już kościołem parafialnym. Proboszczem nowej parafii jest ks. Konrad Piłat.

Budowę kaplicy rozpoczęto w lipcu 1982 r. Pierwszą Mszę Świętą odprawiono 11 grudnia 1984 r., ale wyświęcenia dokonał ksiądz biskup Jan Śrutwa dopiero 24 grudnia 1995 r. Kościół ten jest pod wezwaniem Matki Bożej Wspomożenia Wiernych, odpust odbywa się w dniu 24 maja.