Województwo lubelskie

Województwo lubelskie – jedno z 16 województw; jednostka podziału administracyjnego Polski. Siedzibą władz wojewódzkich jest Lublin.

Współczesne woj. lubelskie obejmuje kilka głównych krain historycznych. Z regionu Małopolski należą do niego prawie w całości ziemia lubelska i ziemia łukowska, a ponadto część ziemi stężyckiej i fragment ziemi sandomierskiej na lewym brzegu Wisły. Obejmuje również płd. skraj Podlasia, część ziemi chełmskiej, która należała do Rusi Czerwonej, oraz część Polesia. Od 1809 r. północna część obszaru między Wisłą a Bugiem znajdowała się w siedleckim regionie administracyjnym jako tzw. Podlasie Południowe.

Położenie

Województwo jest położone w południowo-wschodniej części Polski, między Wisłą a Bugiem (jedynie część powiatu puławskiego leży po zachodniej stronie Wisły). Graniczy z: Ukrainą i Białorusią, a także z województwami:

• podlaskim
• mazowieckim
• świętokrzyskim
• podkarpackim.

Województwo lubelskie zajmuje 8% powierzchni Polski, 3. miejsce w kraju pod względem powierzchni.

Położenie fizycznogeograficzne

Terytorium województwa lubelskiego zajmuje części czterech jednostek najwyższego rzędu regionalizacji fizycznogeograficznej Europy. Większa jego część należy do megaregionu Pozaalpejskiej Europy Środkowej. Są to: makroregion Nizina Południowopodlaska (318.9), znajdujący się w granicach prowincji Niż Środkowoeuropejski oraz Wyżyna Lubelska (343.1) i Roztocze (343.2) – makroregiony prowincji Wyżyny Polskie. Polesie Zachodnie (845.1) i Polesie Wołyńskie (845.3) są makroregionami prowincji Polesie należącej do megaregionu Niżu Wschodnioeuropejskiego. Kotlina Sandomierska (512.4-5) jest częścią Megaregionu Karpackiego.

Krainy geograficzne województwa lubelskiego należą do trzech pasów rzeźby powierzchni Polski:

• niziny staroglacjalne – zajmują północną połowę województwa
  • część północna i zachodnia pasa: Nizina Południowopodlaska,
  • w części wschodniej: Polesie Zachodnie;
• wyżyny wapienne i lessowe – stanowią środkowy i południowy pas województwa
  • część zachodnia i środkowa pasa: Wyżyna Lubelska,
  • część wschodnia: Wyżyna Wołyńska, Polesie Wołyńskie,
  • w części południowo-wschodniej: Roztocze;
• kotliny podkarpackie
  • Kotlina Sandomierska – nizina staroglacjalna, której część znajduje się na południowym skraju województwa.

Spośród wymienionych makroregionów największą powierzchnię województwa zajmują: Wyżyna Lubelska, Nizina Południowopodlaska i Polesie Zachodnie.

Wody powierzchniowe. Całe województwo znajduje się w dorzeczu Wisły. Rzeka główna i jej małe bezpośrednie dopływy odprowadzają wody z zachodniej części terytorium. Środkowa część województwa znajduje się w dorzeczu (drugiego stopnia) Wieprza, wschodnia – Bugu (Narwi). Największą rzeką w lubelskiej części dorzecza Bugu jest Krzna, której zlewnia zajmuje północno-wschodnią część województwa. Na Lubelszczyźnie po południowej stronie Roztocza największą rzeką jest Tanew. W południowej części Polesia Zachodniego znajduje się zespół jezior krasowych.

Historia

Utworzone w 1999 r. z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

• lubelskiego, zwanego dziś potocznie "starym" lub "małym" (w całości)
• zamojskiego (w całości)
• chełmskiego (w całości)
• bialskopodlaskiego (oprócz gmin powiatu łosickiego)
• tarnobrzeskiego (tylko gminy powiatów janowskiego i kraśnickiego)
• siedleckiego (tylko gminy powiatu łukowskiego oraz gmina Kłoczew z powiatu ryckiego)

W 2006 r. Eurostat posługując się tzw. standardem siły nabywczej, który pozwala porównywać dane ekonomiczne z różnych krajów, uwzględniając różnice cen podał dane za 2003 r., gdzie województwo lubelskie zostało uznane za najbiedniejszy region Unii Europejskiej. Dokładnie w 2003 r. PKB na mieszkańca woj. lubelskiego wyniósł 3538 euro (najmniej w całej UE), co stanowiło 33,2% średniej unijnej.

Historia obszaru

Obecne ziemie woj. lubelskiego należały w I Rzeczypospolitej do województw: lubelskiego, ruskiego (ziemia chełmska) i bełskiego. Część powiatu radzyńskiego, powiat bialski oraz powiat włodawski należał do województwa brzeskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Województwo lubelskie w latach 1474-1795

Województwo lubelskie w latach 1816-1837

Stworzone w 1816 (poprzednik: Departament lubelski, następca w 1837: Gubernia lubelska.

Województwo lubelskie w okresie II RP

Województwo lubelskie w latach 1946-1950

• Stolica: Lublin
• Powiaty: m. Lublin, bialski, biłgorajski, chełmski, hrubieszowski, kraśnicki, janowski, krasnostawski, lubartowski, lubelski, łukowski, puławski, radzyński, siedlecki, tomaszowski, węgrowski, włodawski, zamojski.
• Główne miasta: Biała Podlaska, Biłgoraj, Chełm, Dęblin, Hrubieszów, Krasnystaw, Kraśnik, Lubartów, Łęczna, Łuków, Włodawa, Puławy, Siedlce, Zamość.

Województwo lubelskie w latach 1950-1975

• Powiaty: m. Lublin, bełżycki, bialski, biłgorajski, bychawski, chełmski, hrubieszowski, kraśnicki, janowski, krasnostawski, lubartowski, lubelski, łukowski, puławski, radzyński, tomaszowski, włodawski, zamojski.
• Główne miasta: Biała Podlaska, Świdnik, Biłgoraj, Chełm, Dęblin, Hrubieszów, Kraśnik, Lubartów, Łuków, Włodawa, Puławy, Zamość i Tomaszów Lubelski.

Województwo lubelskie w latach 1975-1998

Województwo lubelskie od 1999

W 1999 r. w wyniku reformy administracyjnej powstało nowe województwo rządowo-samorządowe z obszaru województw lubelskiego, chełmskiego, zamojskiego oraz części bialskopodlaskiego, siedleckiego i tarnobrzeskiego.

Podział administracyjny

Na terenie województwo znajdują się 4 miasta na prawach powiatu, 20 powiatów, 213 gmin, 3645 sołectw i 4206 wsi.

Dane na rok 2009 wg GUS, w przybliżeniu do jedności.

Herb	Nazwa	Rodzaj powiatu	Siedziba	Powierzchnia (km²)	Ludność	Gęstość zaludnienia (osób/km²)
	Biała Podlaska	grodzki	-	49	57780	1179,18
	Chełm	grodzki	-	35	67702	1934,34
	Lublin	grodzki	-	147	350462	2384,1
	Zamość	grodzki	-	30	66530	2217,67
	bialski	ziemski	Biała Podlaska	2755	113338	41,14
	biłgorajski	ziemski	Biłgoraj	1681	103623	61,64
	chełmski	ziemski	Chełm	1887	79131	41,93
	hrubieszowski	ziemski	Hrubieszów	1268	67460	53,2
	janowski	ziemski	Janów Lubelski	875	47408	54,18
	krasnostawski	ziemski	Krasnystaw	1031	68148	66,1
	kraśnicki	ziemski	Kraśnik	1005	98858	98,37
	lubartowski	ziemski	Lubartów	1289	89975	69,8
	lubelski	ziemski	Lublin	1680	143466	85,4
	łęczyński	ziemski	Łęczna	637	57148	89,71
	łukowski	ziemski	Łuków	1394	108075	77,53
	opolski	ziemski	Opole Lubelskie	810	62372	77
	parczewski	ziemski	Parczew	952	36036	37,85
	puławski	ziemski	Puławy	934	116028	124,23
	radzyński	ziemski	Radzyń Podlaski	965	61026	63,24
	rycki	ziemski	Ryki	615	58434	95,01
	świdnicki	ziemski	Świdnik	468	72446	154,8
	tomaszowski	ziemski	Tomaszów Lubelski	1489	87148	58,53
	włodawski	ziemski	Włodawa	1256	39662	31,58
	zamojski	ziemski	Zamość	1870	109576	58,6

Podregiony statystyczne

Województwo lubelskie składa się z 4 podregionów statystycznych (GUS) - zgodnych ze standardem NUTS Unii Europejskiej:

• podregion lubelski (kod 314) obejmuje 1 miasto na prawach powiatu i 4 powiaty ziemskie: Lublin, powiat ziemski lubelski, powiat świdnicki, powiat lubartowski oraz powiat łęczyński
• podregion bialski (kod 311) obejmuje 1 miasto na prawach powiatu i 4 powiaty ziemskie: Biała Podlaska, powiat ziemski bialski, powiat radzyński, powiat parczewski oraz powiat włodawski
• podregion chełmsko – zamojski (kod 312) obejmuje 2 miasta na prawach powiatu i 6 powiatów ziemskich: Chełm, Zamość, powiat ziemski chełmski, powiat ziemski zamojski, powiat hrubieszowski, powiat biłgorajski, powiat tomaszowski oraz powiat krasnostawski
• podregion puławski (kod 315) obejmuje 6 powiatów ziemskich: powiat puławski, powiat łukowski, powiat rycki, powiat opolski, powiat kraśnicki oraz powiat janowski

Miasta

W województwie lubelskim są 42 miasta, w tym 4 miasta na prawach powiatów. Podkreślone zostały siedziby powiatów ziemskich a wytłuszczone siedziby powiatów grodzkich.

Lp.	Herb	Miasto	Ludność	Powierzchnia (km²)	Gęstość zaludnienia (os./km²)
1.		Lublin	350462	147	2377
2.		Chełm	67693	35,28	1918,7
3.		Zamość	66519	30,34	2193
4.		Biała Podlaska	57790	49,40	1168,4
5.		Puławy	49066	50,61	969,5
6.		Świdnik	40050	20,35	1968
7.		Kraśnik	35642	25,52	1397
8.		Łuków	31120	35,75	852,2
9.		Biłgoraj	27341	21,10	1295
10.		Lubartów	22793	13,92	1648
11.		Łęczna	21084	19	1110
12.		Tomaszów Lubelski	19991	13,29	1506
13.		Krasnystaw	19808	42,13	470,6
14.		Hrubieszów	18350	33,03	578,6
15.		Dęblin	17665	38,33	461
16.		Międzyrzec Podlaski	17088	20,03	853,1
17.		Radzyń Podlaski	16047	19,31	831
18.		Włodawa	13918	17,97	756
19.		Janów Lubelski	11963	14,84	808
20.		Parczew	10228	8,05	1277
21.		Poniatowa	9644	15,26	632
22.		Ryki	9636	27,22	354
23.		Opole Lubelskie	8739	15,12	578
24.		Józefów	2418	5	484
25.		Bełżyce	6958	23,46	297
26.		Terespol	6001	10,11	594
27.		Bychawa	5297	6,69	791,8
28.		Szczebrzeszyn	5255	29,12	180
29.		Rejowiec Fabryczny	4474	14,28	313
30.		Nałęczów	4200	13,82	303,9
31.		Kazimierz Dolny	3485	30,44	114,49
32.		Kock	3484	16,78	208
33.		Tarnogród	3396	10,69	318
34.		Zwierzyniec	3297	4,82	684
35.		Krasnobród	3075	6,99	430
36.		Stoczek Łukowski	2718	9,15	297
37.		Annopol	2654	7,73	343
38.		Piaski	2634	8,43	312
39.		Łaszczów	2341	5,01	467
40.		Ostrów Lubelski	2206	29,77	75
41.		Tyszowce	2144	18,52	116
42.		Frampol	1408	4,67	301

Demografia

Dane z 30 czerwca 2010 r.:

Gospodarka

W 2008 r. produkt krajowy brutto woj. lubelskiego wynosił 50,2 mld zł, co stanowiło 3,9% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 69,4% średniej krajowej, co plasowało lubelskie na 15. miejscu względem innych województw.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. lubelskiego w 1. kwartale 2011 r. wynosiło 3155,21 zł, co lokowało je na 10. miejscu względem wszystkich województw.

W końcu czerwca 2011 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 116,2 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 12,6% do aktywnych zawodowo.

Przemysł

Zasoby surowców mineralnych

• Węgiel kamienny w okolicach Łęcznej, Puchaczowa, Bogdanki, obecnie wydobywany w jednej kopalni – KWK Bogdanka
• Niewielkie złoża ropy naftowej i gazu ziemnego m.in. w okolicach Lublina (Minkowice, Ciecierzyn, okolice Abramowa) oraz w pobliżu Zamościa – obecnie wyeksploatowane.
• Wapienie – tereny Roztocza Zachodniego i Środkowego
• Opoki i margle na obszarze na zachód od Chełma (m.in. kopalnie odkrywkowe w Rejowcu), a także nad brzegami Wisły – kamieniołomy obecnie zamknięte.

Środowisko i jego ochrona

Na uwagę zasługują duże kompleksy leśne: Lasy Janowskie i Puszcza Solska tworzące zwarty ciąg w południowej części regionu, Lasy Sobiborskie, Włodawskie i Parczewskie na wschodzie oraz Lasy Kozłowieckie i Łukowskie na północ od Lublina. Mają tu granice zasięgów takie gatunki drzew jak np.: buk pospolity, jodła pospolita, dąb bezszypułkowy. Szczególnie cenny przyrodniczo, obok Roztoczańskiego Parku Narodowego jest obszar Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego – jedynego pojezierza w Polsce znajdującego się poza zasięgiem ostatniego zlodowacenia. W 2002 r. obszarowi temu UNESCO nadało status Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Polesie Zachodnie". W centralnej części tego rezerwatu znajduje się Poleski Park Narodowy. Docelowo będzie to jeden z nielicznych na świecie trójpaństwowych rezerwatów biosfery: polsko-ukraińsko-białoruski.

Na terenie województwa lubelskiego znajdują się dwa parki narodowe:

17 parków krajobrazowych:

Nauka i oświata

Uczelnie wyższe

• Lublin
  • Katolicki Uniwersytet Lubelski
  • Lubelska Szkoła Biznesu
  • Politechnika Lubelska
  • Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
  • Uniwersytet Medyczny w Lublinie
  • Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
  • Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie
  • Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Lublinie
  • Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji
  • Wyższa Szkoła Społeczno-Przyrodnicza w Lublinie
• Biała Podlaska
  • AWF w Warszawie, Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej
  • Państwowa Szkoła Wyższa w Białej Podlaskiej
  • Filia UMCS przy Podlaskiej Fundacji Wspierania Talentów
  • Filia Politechniki Radomskiej, Wydział Transportu.
• Biłgoraj
  • Filia UMCS
• Chełm
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie
  • Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i Komunikacji Społecznej w Chełmie
  • Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych
  • Medyczne Studium Zawodowe imienia Władysławy Szoc w Chełmie
  • Szkoła Wyższa imienia Bogdana Jańskiego Wydział Zamiejscowy w Chełmie
• Dęblin
  • Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych w Dęblinie (WSOSP)
• Łuków
  • Wyższa Szkoła Biznesu i Administracji w Łukowie
• Puławy
  • Puławska Szkoła Wyższa
• Ryki
  • Wyższa Szkoła Umiejętności Pedagogicznych i Zarządzania w Rykach
• Tomaszów Lubelski
  • Zamiejscowy Wydział Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL
• Zamość
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Zamościu
  • Wydział Nauk Rolniczych w Zamościu Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
  • Wyższa Szkoła Humanistyczno – Ekonomiczna im. Jana Zamoyskiego z siedzibą w Zamościu
  • Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji
  • Zespół Kolegiów Nauczycielskich w Zamościu

Administracja

Samorząd

Organem uchwałodawczym jest Sejmik Województwa Lubelskiego, składający się z 33 radnych. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest Zarząd Województwa Lubelskiego, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. Siedzibą sejmiku województwa jest Lublin. Obecnie Marszałkiem Województwa Lubelskiego jest Krzysztof Hetman.

SEJMIK I KADENCJI 1998 – 2002 – 50 radnych

• 33,78% AWS – 20 radnych,
• 28,60% SLD – 16 radnych,
• 21,80% PS (PSL+UP)- 12 radnych,
• 8,33% UW – 2 radnych,

SEJMIK II KADENCJI 2002 – 2006 – 33 radnych

• 21,84% Samoobrona – 8 radnych,
• 20,56% SLD-UP – 9 radnych,
• 19,80% PSL – 7 radnych,
• 18,36% LPR – 7 radnych,
• 8,47% PO-PiS – 2 radnych,

SEJMIK III KADENCJI 2006 – 2010 – 33 radnych

• 25,96% PiS – 11 radnych,
• 22,60% PSL – 8 radnych,
• 15,93% PO – 6 radnych,
• 12,03% Lewica i Demokraci (SLD+UP+SDPL+PD) – 3 radnych
• 9,03% Samoobrona – 4 radnych,
• 6,57% LPR – 1 radny,

SEJMIK IV KADENCJI 2010 – 2014 – 33 radnych

• 28,38% PiS – 11 radnych,
• 23,12% PSL – 9 radnych,
• 22,97% PO – 9 radnych,
• 12,58% SLD – 4 radnych

Administracja rządowa

Organem administracji rządowej jest Wojewoda Lubelski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Lublin.

Wojewodowie Lubelscy:

Architektura

Liczne pałace znajdują się w Lublinie.

Najwięcej obiektów o charakterze sakralnym znajduje się w Lublinie.

Protestancką architekturę sakralną reprezentuje luterański kościół św. Trójcy w Lublinie, a także ruiny zboru kalwińskiego w Piaskach oraz Wieża Ariańska w Wojciechowie. Prawosławie jest reprezentowane przez cerkiew Przemienienia Pańskiego w Lublinie, zaś grekokatolicyzm – przez drewnianą cerkiew Narodzenia NMP na terenie Muzeum Wsi Lubelskiej.

Żydowską architekturę reprezentuje w Lublinie talmudyczna uczelnia Jeszywas Chachmej Lublin, natomiast poza Lublinem synagogi, m.in. w Łęcznej, Kraśniku i Kazimierzu Dolnym.

W Lublinie mieści się Zamek przy Starym Mieście, z romańskim donżonem. Obecnie w obrębie Lublina znajdują się również ruiny zamku w Jakubowicach Murowanych. W Kazimierzu Dolnym mieszczą się ruiny zamku z XVI w. oraz baszta obronna z XIV w. W pobliskiej Bochotnicy znajdują się pozostałości niewielkiego zamku Firlejów, zwanego potocznie "zamkiem Esterki". Ruiny zamku mieszczą się również w Zawieprzycach. Także Wieża Ariańska w Wojciechowie i zespół zamkowo-pałacowy w Czemiernikach miały charakter obronny.

Turystyka

W lubelskim znajdują się dwie trasy podziemne. W Lublinie funkcjonuje ok. 300-metrowa Lubelska Trasa Podziemna, wiodąca przez piwnice kamienic Starego Miasta.

Zabytki i atrakcje turystyczne

• Biała Podlaska – Pozostałości twierdzy i zamku Radziwiłłów
  • Kościół pw. św. Anny z 1572 r.
  • Zespół Klasztorny Kapucynów z 1671 r.
• Bełżyce – zamek i kościół z poł. XVII wieku
• Biłgoraj
  • skansen "Zagroda Sitarska"
  • kościół św. Jerzego
  • kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
  • zespół klasztorny Franciszkanów: kościół z lat 20. XX wieku, klasztor, kaplica, dzwonnica (XVIII w.)
• Bochotnica
  • ruiny zamku z XIV wieku
  • młyn wodny
  • renesansowe mauzoleum Jana z Oleśnickich
• Chełm
  • kościół Rozesłania św. Apostołów
  • podziemia kredowe
  • bazylika NMP, dawna katedra unicka, w jej otoczeniu klasztor Bazylianów, pałac biskupi, dawny szpital oraz Brama Uściługska w Chełmie z pocz. XVII wieku, jedyny zachowany fragment Dolnego Zamku.
  • pozostałości grodu z murowanym pałacem i cerkwią króla Rusi Daniela Halickiego, poł. XIII wieku
  • park miejski
  • park "na górce"
  • kościół Reformatów
  • cerkiew św. Jana Teologa
• Chodel – gotycko-renesansowy kościół parafialny z poł. XVI wieku, ruina kościoła Jezuitów na wyspie z poł. XVIII wieku.
• Dęblin – twierdza
• Firlej – jezioro, drewniany kościół z lat 70. XIX wieku.
• Garbów – kościół pw. Przemienienia Pańskiego- najwyższy neogotycki kościół na Lubelszczyźnie, dom sióstr Salezjanek, ruiny starego kościoła
• Gołąb – kościół św. Floriana i Katarzyny (lata 20. XVII wieku), domek loretański (lata 30. XVII wieku)
• Hniszów – dąb Bolko
• Hrebenne – cerkiew greckokatolicka św. Mikołaja
• Hamernia – Rezerwat przyrody Czartowe Pole
• Janowiec nad Wisłą – ruiny zamku Piotra Firleja, kościół parafialny z XIV wieku, rozbudowany w XVI wieku, w nim renesansowe nagrobki Firlejów dłuta Santi Gucciego
• Jabłeczna – prawosławny zespół klasztorny
• Janów Lubelski
  • kościół barokowy z XVIII wieku wraz z zabudową poklasztorną
  • Porytowe Wzgórze – miejsce największej bitwy partyzanckiej II wojny światowej na ziemiach polskich, pomnik upamiętniający bitwę oraz liczne mogiły w okolicznych lasach
  • ekspozycja leśnej kolejki wąskotorowej
  • ostoja konika biłgorajskiego
• Janów Podlaski
  • stadnina koni
  • dawna katedra diecezji podlaskiej z XVIII wieku
  • pozostałości zamku biskupiego
  • grota Naruszewicza
  • najstarszy w Polsce czynny dystrybutor paliwa na stacji benzynowej, lata 30. XX wieku
• Józefów – kościół Niepokalanego Poczęcia NMP, kamieniołomy
• Kazimierz Dolny nad Wisłą
  • zamek
  • rynek
  • kościół św. Jana Chrzciciela
  • wąwozy lessowe
• Kodeń – kościół pw. św. Anny
• Kostomłoty – cerkiew greckokatolicka z XVII wieku
• Kozłówka – Pałac i Muzeum Zamoyskich
• Kraśnik
  • nietypowy układ urbanistyczny miasta
  • Kościół parafialny pw. WNMP, późnogotycki, z cennym renesansowym i manierystycznym wystrojem i budynki poklasztorne
  • Barokowy kościół św. Ducha
  • Synagoga i bożnica z XVII i XIX wieku z zachowaną bimą i fragmentami polichromii
  • Wzgórze zamkowe z pozostałościami zamku z przełomu XIV i XV wieku
• Krasnobród – zespół kościelno-klasztorny
• Kryłów nad rzeką Bug
  • grodzisko, zamek Tęczyńskich i Ostrorogów budowa 1497 r, dawny Gród Czerwieński,
  • neogotycki kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny, cudowny obraz MB Loretańskiej XVII w.
  • zabytkowy park, klasycystyczny pałac, brama pałacowa XIX w
  • zabytkowe cmentarze: rzym-kat XIX w., prawosławny XIX w., unicki XVIII w., najstarszy nagrobek 1788 r (cmentarz unicki w miejscowości Prehoryłe), żydowski XVII w.
  • sanktuarium Św Mikołaja i Wilka, cudowne źródło (Kryłów Kolonia).
  • szkoła murowana XIX w
  • pozostałości po klasztorze Reformatów XVIII w
• Kurów – kościół pw. NMP z XV w.
• Lublin – jeden z największych zespołów zabytkowych w Polsce, zabytki architektury od poł. XIII wieku do dziś. Liczne kościoły, cerkwie, pałace magnackie, kamienice, budynki użyteczności publicznej, dwory szlacheckie i obiekty obronne.
• Lubartów – barokowe kościoły z I poł. XVIII wieku: parafialny pw. św. Anny i klasztorny Kapucynów, pałac z XVI wieku, przebudowany w XVIII m.in. przez Jakuba Fontanę.
• Łuków
  • barokowy kościół popijarski pw. Przemienienia Pańskiego z XVIII wieku (obecnie Kolegiata Łukowska)
  • barokowy kościół pobernardyński pw. Podwyższenia Krzyża św. z XVIII wieku
  • dworzec kolejowy z XIX wieku
  • Muzeum Regionalne
• Momoty Górne – drewniany kościółek zbudowany i wykończony przez jednego człowieka – ks. Pińciurka
• Nałęczów
  • park uzdrowiskowy
  • wille w stylu secesyjnym, szwajcarskim i zakopiańskim
• Okuninka – miejscowość wypoczynkowa nad Jeziorem Białym, które posiada wysoką klasę czystości
• Opole Lubelskie
  • kościół parafialny z XVII wieku z cennym późnobarokowym wystrojem i zabudowania klasztorne i szkolne Pijarów
  • pałac Tarłów i Lubomirskich, przebudowany w XVIII wieku ze starszego zamku. Pracowali przy nim. m.in. Jakub Fontana, Dominik Merlini i Franciszek Ferdynand Nax
  • pałacyk letni ks. Aleksandra Lubomirksiego w Niezdowie, z lat 1785-1787, wzniesiony przez nadwornego architekta Lubomirskich Franciszka Degena
  • zabudowa miejska: ratusz, zajazdy, domy z XVIII-XIX wieku
• Parczew – neogotycka Bazylika Mniejsza, zbudowana w latach 1905 – 1913 z obrazem Matki Boskiej Królowej Rodzin
• Puławy nad Wisłą – zespół pałacowo-parkowy, ciekawa architektura
• Radzyń Podlaski
  • pałac Potockich
  • kościół św. Trójcy, nagrobek Mniszchów
• Stróża
  • zabytkowa kaplica na planie trójkąta
• Tarnogród
  • Kościółek św. Rocha z 1600-1624
  • Synagoga z 1686
  • Kościółek pw. Przemienienia Pańskiego z 1750-1777
  • Cerkiew prawosławna pw. Świętej Trójcy z 1870-1875
• Tomaszów Lubelski – kościół Zwiastowania NMP
• Uchanie – kościół Wniebowzięcia NMP z manierystycznymi nagrobkami Uchańskich
• Włodawa
  • Barokowy kościół pw. św. Ludwika,
  • Cerkiew prawosławna pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny,
  • Wielka Synagoga wzniesiona w 1764 r., przy której znajdują się jeszcze dwa pokrewne budynki (Mała Synagoga oraz Bejt ha-midrasz). Obecnie w całym tym kompleksie znajduje się Muzeum Pojezierza Łęczyńsko – Włodawskiego.
  • "Czworobok" – budowla w kształcie kwadratu z dziedzińcem w środku – zabytek unikatowy, najprawdopodobniej jedyny tego rodzaju w Polsce.
• Wola Okrzejska
  • Muzeum Henryka Sienkiewicza
• Zamość – najwspanialszy przykład architektury renesansowej w Polsce. Zespół Starego Miasta wpisany do Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO.
  • układ urbanistyczny Starego Miasta
  • zabudowa Rynku Wielkiego – ratusz i kamienice
  • Katedra pw. Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła
  • Kościół pw. św. Katarzyny
  • Kościół pw. św. Mikołaja
  • Kościół Franciszkanów pw. Zwiastowania NMP
  • Synagoga
  • Pałac Zamoyskich
  • Mury obronne i fortyfikacje
  • Rotunda
  • Ogród Zoologiczny, jedyny w województwie lubelskim
  • Park Miejski
• Zwierzyniec – Kościół "na wodzie" pw. św. Jana Nepomucena

Bardzo wielu turystów przyciąga także region Roztocza, Puszczy Solskiej i Lasów Janowskich oraz Polesia Lubelskiego.

Galeria

• 

  Wieża Trynitarska i Archikatedra w Lublinie

• 

  Góra Katedralna w Chełmie

• 

  Ratusz w Zamościu

• 

  Domy przy rynku w Białej Podlaskiej

• 

  Pałac Czartoryskich w Puławach

• 

  Helikopter przy rondzie w Świdniku

• 

  Kościół parafialny pw. WNMP w Kraśniku

• 

  Dworzec kolejowy w Łukowie

• 

  Zagroda sitarska w Biłgoraju

• 

  Lubartów – centrum miasta

• 

  Duża Synagoga w Łęcznej

• 

  Ul. Lwowska w Tomaszowie Lub.

• 

  Maszt Radiowo-Telewizyjny w Piaskach

• 

  Dworek Du Château w Hrubieszowie

• 

  Pomnik Lotników w Dęblinie

• 

  Pałac Potockich w Międzyrzecu Podlaskim

• 

  Pałac Potockich w Radzyniu Podlaskim

• 

  Kościół pw. św. Ludwika we Włodawie

• 

  Rynek w Janowie Lubelskim

• 

  Bazylika Mniejsza w Parczewie

• 

  Kościół w Rykach

• 

  Kościół w Opolu Lubelskim

• 

  Pomnik Polski Walczącej w Bełżycach

• 

  Dworzec kolejowy w Terespolu

• 

  Cerkiew prawosławna w Szczebrzeszynie

• 

  Cementownia w Rejowcu Fabrycznym

• 

  Park zdrojowy w Nałęczowie

• 

  Rynek w Kazimierzu Dolnym

• 

  Centrum Kocka

• 

  Pałacyk w Tarnogrodzie

• 

  Kościół na wodzie w Zwierzyńcu

• 

  Baszta w Krasnobrodzie

• 

  Ośrodek Izydory w Stoczku Łukowskim

• 

  Most na Wiśle w Annopolu

• 

  Główna ulica w Piaskach

• 

  Kamienica w Józefowie

• 

  Kamienica w Tyszowcach

• 

  Kościół we Frampolu

• 

  Dawne kino w Łaszczowie

Zobacz też

• podział administracyjny Polski 1944-1946
• podział administracyjny Polski 1944-1950
• podział administracyjny Polski 1950-1957
• podział administracyjny Polski 1950-1957
• reforma administracyjna w Polsce (1975)
• podział administracyjny Polski 1975-1998
• reforma administracyjna w Polsce (1999)
• polskie tablice rejestracyjne (wikisource)
• podział terytorialny Rzeczypospolitej Obojga Narodów