Szczepanów (województwo małopolskie)

Szczepanów – miasto w Polsce położone w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Brzesko.

W latach 1973-1976 miejscowość była siedzibą gminy Szczepanów. W latach 1975-1998 miejscowość leżała w województwie tarnowskim.

Szczepanów to wg tradycji hagiograficznej miejsce urodzenia Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika. Pierwsze informacji o rzekomym miejscu narodzin Stanislawa w Szczepanowie zostały zanotowane około 150 lat po jego śmierci. 10 maja 2003 kard. Joseph Ratzinger (późniejszy papież Benedykt XVI) był legatem papieskim podczas uroczystości 750-lecia kanonizacji św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Krakowie oraz w Szczepanowie.

Zabytki

Kościół św. Marii Magdaleny

Wzmiankowany w poł. XIII w. przez Wincentego z Kielczy, autora Żywotu św. Stanisława. Początkowo drewniany (fundacji m.in. biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża), w 1470 na jego miejscu wzniesiony przez Jana Długosza został kościół murowany. Prezbiterium trójprzęsłowe, zamknięte wielobocznie. Szersza nawa prostokątna, przy niej od południa kaplica (dawna kruchta). W prezbiterium i kaplicy sklepienia krzyżowe z żebrami (rekonstruowane) z herbami Wieniawa na wspornikach. W nawie strop drewniany (rekonstruowany). Na zewnątrz szkarpy. W elewacji kamienny portal ostrołukowy, ponad nim herb Wieniawa. Portal do nowej zakrystii z pilastrami i nadprożem, na którym herb Ostoja i Dębno oraz inicjały S.P., D.P.

W trakcie działań wojennych 23 listopada 1914 w wyniku ostrzału wnętrze kościoła uległo spaleniu.

Tablica erekcyjna Jana Długosza, kamienna, kwadratowa, z wyobrażeniem św. Stanisława biskupa i herbami Dębno, Leliwa, Prus, Wieniawa oraz z napisem minuskułowym, obiegającym dookoła i datą 1470.

Jednym z najstarszych zabytków sztuki średniowiecznej znajduących się w Szczepanowie jest romańska kamienna chrzcielnica odkryta w 2006. Chrzcielnica brązowa z 1534. Kropielnica kamienna z 1728. Dwa dzwony z 1519 i 1532. Trzy feretrony barokowe, z obrazami: św. Stanisława bpa z XVII w., Matki Boskiej z XVIII w., Matki Boskiej Różańcowej z XIX w. Obraz wotywny Wyswobodzenia szlachcica z niewoli tureckiej z XVII w. Dwie tablice nagrobne z marmuru i piaskowca: Stanisława Młodeckiego (zm. 1605) i Elżbiety z Jordanów Gładyszowej (zm. 1617) Organy 30-głosowe o trakturze pneumatycznej z prospektem neobarokowym, sprowadzone z Zabrza w latach 1947-1948.

Od południa i wschodu zachowane gotyckie ogrodzenie, nadmurowane w epoce baroku z bramką, schodami i posągami świętych z XVIII wieku (Świętego Wojciecha i Świętego Stanisława).

Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika

Kościół jest połączony z kościołem św. Marii Magdaleny. Powstał w latach 1911-1914. Autorem projektu był architekt, profesor Politechniki Lwowskiej – Jan Sas-Zubrzycki. Wybudowany jest w stylu neogotyckim, murowany, nie tynkowany, o charakterze bazylikowym. Od frontu wznosi się wysoka pięciokondygnacyjna wieża.

W 1781 Stanisław Lubomirski ufundował kościół murowany św. Stanisława na miejscu, gdzie wg tradycji stał dom Wielisława i Bogny (jest to jedna z wersji imion legendarnych rodziców Świętego Stanisława), a od XVI w. wznosił się drewniany kościółek. Prezbiterium prostokątne, z wydzielonym od wschodu piętrowym przedsionkiem. Szersza nawa kwadratowa. Sufity z fasetą. W nawie podziały ramowe. W rozczłonkowaniu fasady zachodniej motyw rzymskiego łuku triumfalnego; trójpolowa, podzielona pilastrami i belkowaniem, zwieńczona attyką. W polu środkowym szerszym, lekko wysuniętym i zaakcentowanym trójkątnym przyczółkiem, arkadka półkolista, w której marmurowy portal z herbem Śreniawa, w polach bocznych ślepe okna i tablice z napisem dotyczącym fundacji kościoła z 1781 r. w miejsce dawnego z 1511. Na attyce nasadnik z krzyżem i cztery kamienne wazony. Fasada wschodnia o trzech kondygnacjach okien. Okna w elewacjach bocznych półkoliste. Ołtarze murowane, późnobarokowe z XVIII w. W głównym obraz św. Stanisława bpa z fundatorami i herbem Dębno z początku XVI w. oraz predella ze sceną kanonizacji i świętymi z XV w. Prospekt organowy klasycystyczny, w nim organy z tegoż okresu o trakturze mechanicznej, zrekonstruowane w 1993. Dwa obrazki ośmioboczne z XVI w. Obrazy ze scenami z życia Świętego barokowe z XVIII w. Dwa portrety fundatorów z XVIII w.

Kaplica narodzenia św. Stanisława

W 1861 na miejscu, gdzie wg tradycji urodził się św. Stanisław, ks. Wojciech Bobek (ówczesny proboszcz) wybudował murowaną kaplicę neogotycką. Powstała ona w miejscu kaplicy drewnianej, pochodzącej z 1596, która uległa zniszczeniu w 1780.

Budowla z 1861 jest prostokątna, trójbocznie zamknięta, przykryta dachem siodłowym, na którym znajduje się wieżyczka z sygnaturką. Wewnątrz kaplicy, w ołtarzu, widnieje obraz, pochodzący z XIX w., będący kopią obrazu z 1520. Przedstawia on scenę narodzenia i chrztu św. Stanisława. Ozdobiony jest drewnianą ramą o tematyce roślinnej. Ołtarz wsparty jest o pień drzewa dębowego, pod którym wg legendy miał narodzić się św. Stanisław: Bogna, wracając z pola, urodziła Go pod tym drzewem i obmyła w pobliskim źródełku.

Inne zabytki

• Rynek w Szczepanowie
• Zabytkowe cmentarze: cmentarz parafialny, w ramach którego znajduje się także cmentarz wojskowy z czasów I wojny światowej.

Organizacje

Rzymskokatolicka parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika

Świątynia katolicka została wzniesiona prawdopodobnie w XI w. Przekazy źródłowe z XIII w. przypisują fundację pierwszego kościoła św. Stanisławowi Bpowi; pierwsza wzmianka ok. 1230. W 1938 wyłączono Rysie, 1951 Buczę, tworząc tam parafie. Szpital istniał 1754, szkoła 1596. W I poł. XI w. wg legendy urodził się tu św. Stanisław Bp (zm. 11 IV 1079).

Kultura i sport

• Biblioteka Publiczna w Szczepanowie
• boisko sportowe
• Szczepanowska Grupa Rekonstrukcyjna "Woje Świętego Stanisława"

Szkoły

• Przedszkole Publiczne w Szczepanowie
• Publiczna Szkoła Podstawowa w Szczepanowie im. Bohaterów Westerplatte