Gładyszów

Gładyszów (łemkow. Гладишів) – wieś położona na południe od Magury Małastowskiej. Znajduje się tu bar, poczta, apteka, stadnina koni huculskich, kursują autobusy do Gorlic i do Koniecznej.

W latach 1934-1954 i 1973-1976 miejscowość była siedzibą gminy Gładyszów. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Miejscowość jest siedzibą parafii Narodzenia Świętego Jana Chrzciciela, należącej do dekanatu Gorlice, diecezji rzeszowskiej.

W Gładyszowie, w pobliżu drogi do Banicy, znajduje się drewniana cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła z 1938 r. (drewniana cerkiew spalona w 1914 r.), natomiast po przeciwnej stronie drogi znaleźć można drewnianą kaplicę pw. św. Jana Chrzciciela z 1856 r., niegdyś unicką, obecnie jest to parafialna cerkiew prawosławna.

W okolicy Gładyszowa znajdują się dwa ciekawe cmentarze wojenne z czasów I wojny światowej. Jeden z nich, cmentarz nr 55, znajduje się około 200 m od drogi prowadzącej na Magurę Małastowską. Drugi znajduje się na zboczu Popowych Wierchów, na wschód od przysiółka Wirchne.

Historia

Początkowo wieś nazywała się Kwoczeń (wielu mieszkańców nazywało się Kwoczka). Obecna nazwa pochodzi od nazwiska właścicieli całej górnej doliny rzeki Ropy – polskich zasłużonych w bojach rycerzy Gładyszów z Szymbarku oraz założycieli w tym terenie wielu miejscowości.

Pierwsze wzmianki pisane pochodzą z 1629 roku (wymienione są 3 gospodarstwa oraz właściciel wsi, Wielopolski) jednak szacuje się, że wieś została założona pod koniec XVI wieku. W latach 1778 – 79 wybudowano bitą drogę z Gorlic przez Gładyszów do Koniecznej. W 1890 r. wieś liczyła 720 mieszkańców.

Według Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder około roku 1900 wieś liczyła 123 domy. Spis wymienia 311 mężczyzn i 301 kobiet; 14 osób wyznania rzymskokatolickiego, 576 osób wyznania greckokatolickiego oraz 22 Żydów. Przynależność etniczna to Rusini (Łemkowie) – 598 osób oraz Polacy – 14 osób.

Podczas I wojny światowej Gładyszów był ziemią niczyją, na Magurze Małastowskiej swe pozycje mieli Austriacy, Rosjanie natomiast zajęli Rotundę i Popowe Wierchy. Wieś, będąca stale pod obstrzałem, uległa niemal całkowitemu zniszczeniu.

27 listopada 1918 r. w Gładyszowie odbył się duży wiec Łemków, gdzie powołano Ruską Radę, która podporządkowała się tzw. Ruskiej Narodowej Republice Łemków z władzami we Florynce.

W 1921 r. w Gładyszowie zanotowano 11 rzymskich katolików, 491 grekokatolików i 5 Żydów.

Przed II wojną światową wieś liczyła około 220 domów. W 1945 r. utworzono tu posterunek MO. 6 lipca 1946 r. wieś została przejęta przez oddział UPA, wszyscy milicjanci zginęli. W 1947 r. łemkowscy mieszkańcy Gładyszowa zostali wysiedleni na Ziemie Zachodnie w ramach Akcji "Wisła", pozostało tylko 6 rodzin mieszanych. Po 1956 r. wielu wysiedleńców powróciło do rodzinnej wioski. Obecnie we wsi jest 100 domów.

Mieszkańcy

Austriacki spis katastralny z 1787 wymienia następujące rodziny łemkowskie z Gładyszowa:

1. Bemia / Bem'ja (4 rodziny) 2. Bodyn / Bodyn' 3. Wanczak / Van'chak (4 rodziny) 4. Haluszczak / Halusczak / Haluszak / Halushchak 5. Gbur (3 rodziny) 6. Hrabskyj / Grabski / Chrabski / Hrabs'kyj 7. Danczyszyn / Danchyshyn 8. Dziubiniak / Dzjubynjak ( 4 rodziny) 9. Dziamba / Dzjamba 10. Karlik / Karlyk 11. Kwoczka / Kvochka 12. Kit / Kot ( 4 rodziny) 13. Lopatowski / Lopatovs'kyj 14. Madzulak / Madzuljak ( 3 rodziny) 15. Marczak / Marchak ( 3 rodziny) 16. Mikulak / Mykuljak 17. Paluszczak / Palushchak ( 4 rodziny) 18. Powanda / Povanda 19. Procz / Proch 20. Salayda / Salajda 21. Seczok / Sechok ( 2 rodziny) 22. Sierota / Syrota 23. Skrzypak / Skrypak ( 3 rodziny) 24. Stanczak / Stanchak ( 2 rodziny) 25. Telepa 26. Fedorko / Fedurko ( 2 rodziny) 27. Fil / Fill / Fil' ( 2 rodziny) 28. Car / Tsar ( 2 rodziny) 29. Ciema / Tsema 30. Ceraniak / Tseranjak 31. Szmayda / Shmajda ( 4 rodziny) 32. Szpak / Szpiak / Shpak ( 2 rodziny) 33. Szpinko / Shpinko (2 rodziny) 34. Jacewicz / Jatsevych ( 4 rodziny)

• W 1785 r. wieś miała 13,2 km kw. i mieszkało tu 508 grekokatolików, 2 rzymskich katolików i 0 Żydów.
• 1840 – 742 grekokatolików
• 1859 – 677 grekokatolików
• 1879 – 586 grekokatolików
• 1899 – 698 grekokatolików
• 1926 – 614 grekokatolików
• 1936 – 547 grekokatolików, 30 rzymskich katolików i 5 Żydów.

Mikrofilm nr 0766009 w zbiorach Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich zawiera dane o narodzinach w latach 1776-1842 i zgonach 1776-1854.