Harmęże

Harmęże – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie oświęcimskim, w gminie Oświęcim.

Harmęże należą do najstarszych wsi Księstwa Oświęcimskiego. Pierwsze udokumentowane wzmianki o Harmężach pochodzą z 1368, a znajdują się w "Statucie solnym" króla Kazimierza Wielkiego. W XVI w. na Wiśle w Harmężach przebiegał most, na którym pobierano cło drogowe i rzeczne. Był to most graniczny pomiędzy Królestwem Polskim, a Śląskiem należącym do Czech. Również w okresie zaborów na Wiśle w Harmężach przebiegała granica między Prusami a Austrią. Na koniec wieku XIX Harmęże liczyły ok. 360 mieszkańców.

Po utworzeniu obozu KL Auschwitz okupanci niemieccy w dniach 7 - 12 kwietnia 1941 przeprowadzili akcję wysiedleńczą okolicznych wsi, która objęła również Harmęże. Akcja trwała przez cały tydzień poprzedzający Święta Wielkanocne i zakończyła się w Wielką Sobotę. W Harmężach wyburzono większość domów, pozostawiając tylko kilka z nich. We wsi założono farmę drobiu, królików i hodowlę ryb które to prace wykonywali więźniowie. Do stawu rybnego wrzucano popiół ze spalonych zwłok więźniów KL Auschwitz-Birkenau, który dowożony był na miejsce samochodami ciężarowymi. 8 grudnia 1941 SS-mani utworzyli jeden z pierwszych podobozów KL Auschwitz - podobóz Harmense. Umieszczono tu na stałe 50 więźniów. 17 lipca 1942 podobóz wizytował Heinrich Himmler.

O wyglądzie Harmęż z okresu II wojny światowej pisze Tadeusz Borowski w opowiadaniu "Dzień na Harmenzach" oraz Seweryna Szmaglewska w swojej książce "Dymy nad Birkenau" Po wojnie mieszkańcy wrócili z wysiedlenia i w większości zamieszkali w zaadoptowanych na domy mieszkalne kurnikach obozowej fermy. Stopniowo powstawały nowe budynki. Dzisiaj wieś liczy około 160 domów. Również bezpośrednio po wojnie wysiłkiem mieszkańców odbudowano zniszczony poprzez działania wojenne dawny dwór, w którym umieszczono działającą do dzisiaj szkołę podstawową. Szkoła od roku 2000 nosi imię świętego Maksymiliana Marii Kolbe.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

W Harmężach znajduje się powstałe w latach dziewięćdziesiątych XX wieku franciszkańskie Centrum św. Maksymiliana Kolbe, w którym prezentowana jest stała wystawa prac Mariana Kołodzieja pt. "Klisze pamięci - labirynty", odwołująca się do jego osobistych przeżyć z KL Auschwitz-Birkenau. Grób zawierający urnę z prochami zmarłego w 2010 w Gdańsku artysty znajduje się w dolnej części kościoła w Harmężach. W maju 2008 w Harmężach obradowała kapituła zwyczajna południowej Prowincji Franciszkanów.

Przez Harmęże przebiega Międzynarodowa Trasa Rowerowa Greenways Kraków – Morawy – Wiedeń oraz oraz Wiślana Trasa Rowerowa.