Wielka Wieś (powiat tarnowski)

Wielka Wieś – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Wojnicz.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnowskiego.

Parafia

W Wielkiej Wsi znajduje się parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, erygowana w 1982 roku przez biskupa Jerzego Ablewicza, oraz kościół parafialny zbudowany w latach 1985-1993.

Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego należy do dekanatu w Wojniczu w diecezji tarnowskiej.

Historia

Wielka Wieś, notowana w źródłach od 1420 roku, w końcu XIV i na początku XV wieku była własnością Deresława Białonia z Więckowic, Piotra z Brnia Trzewlińskiego i Andrzeja Trzewlińskiego; pieczętowali się oni herbem Rawicz. W XV wieku miejscowość wraz z zamkiem Trzewlin, wzniesionym w XIV wieku, przeszła w ręce Wielowieyskich herbu Półkozic, a w XVIII wieku stała się własnością Stadnickich herbu Szreniawa. Pozostawała w rękach Stadnickich do 1945 roku, gdy obszar dworski uległ parcelacji w ramach reformy rolnej.

Podczas II wojny światowej na terenie wsi toczyły się ciężkie walki, zarówno podczas kampanii wrześniowej, jak i w trakcie okupacji niemieckiej, gdy w miejscowych lasach aktywnie działała partyzantka. Do dziś nad brzegami przepływającego przez wieś Dunajca można znaleźć rozmaite pamiątki tamtych wydarzeń, od łusek po pociskach począwszy, a na bagnetach lub częściach broni skończywszy.

W 2008 roku Wielka Wieś liczyła 1311 mieszkańców i miała powierzchnię 871,85 hektarów.

Zabytki, pomniki przyrody

Zamek Trzewlin

Na szczycie Panieńskiej Góry, na lewym brzegu Dunajca, 120 metrów nad dnem doliny rzeki, znajdują się pozostałości średniowiecznego zamku rycerskiego Trzewlin. Jego budowę rozpoczęto w XIV wieku; zapewne miał on być centrum włości i siedzibą rodu Białoniów herbu Rawicz, którzy pisali się „z Trzewlina” lub posługiwali się nazwiskiem Trzewliński. Najstarsza wzmianka o Trzewlinie pochodzi z końca XIV wieku; wymieniony jest wówczas Mszczuj z Trzewlina.

W XV wieku zamek Trzewlin przeszedł w ręce Wielowieyskich herbu Półkozic; w XVII wieku popadł w ruinę i został rozebrany przez mieszczan z Wojnicza. Obecnie zachowały się jedynie ślady suchej fosy oraz niewielkie fragmenty murów; w 2004 roku ruiny zamku zostały wpisane do rejestru zabytków.

Z zamkiem Trzewlin wiążą się legendy ludowe o niewiernych żonach rycerzy Bolesława Śmiałego, które schroniły się na szczycie góry przed gniewem mężów powracających z wyprawy do Kijowa.

Panieńska Góra, rezerwat przyrody, Krzyż Jubileuszowy

Na Górze Panieńskiej znajduje się florystyczny rezerwat przyrody o obszarze 109 hektarów, chroniący występującą tutaj rzadką roślinność, głównie kilka rzadkich gatunków storczyków. Na szczycie góry stoi monumentalny Krzyż Jubileuszowy, wzniesiony w 2000 roku, do którego odbywają się procesje.

Dwór szlachecki z XVIII wieku

Kolejny zabytek Wielkiej Wsi, tym razem zachowany i odrestaurowany po II wojnie światowej, to szlachecki dwór rodu Stadnickich z XVIII wieku, w którym mieści się dziś plebania. Obok dworu znajduje się figura św. Jana Nepomucena z XVIII wieku z herbem Szreniawa na postumencie.

Turystyka

Do ruin zamku Trzewlin i do rezerwatu przyrody prowadzi niebieski szlak turystyczny rozpoczynający się na rynku w Wojniczu, dostępny także u stóp wzniesienia.