Zuzela

Zuzela – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrowskim, w gminie Nur.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Obok miejscowości przepływa rzeczka Pukawka, dopływ Bugu.

Miejscowość jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej Przemienienia Pańskiego, należącej do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Czyżew.

Historia

Historia miejscowości

Znaleziska archeologiczne świadczą o zasiedleniu tej ziemi w czasie neolitu. Inne z wczesnego średniowiecza mogą wskazywać iż miejscowa ludność zajmowała się prymitywnym hutnictwem. Pośrednio mówi o tym również nazwa miejscowości, która według językoznawców powstała od słowa żużel/zuzel.

Wieś wzmiankowana w najstarszym inwentarzu dóbr biskupstwa płockiego. Pierwszy zapis- Zorzola pochodzi z 1161 roku. Wtedy to Henryk, książę mazowiecki nadał ją klasztorowi Kanoników Regularnych z Czerwińska. Kolejne wzmianki pochodzą z 1203- Svssola i 1240- Suzola. W tym czasie notuje się tu istnienie kościoła.

W roku 1254 dalej należy do opactwa kanoników w Czerwińsku. W XIV wieku po najazdach Jaćwingów i Litwinów ponownie zwrócona temu klasztorowi. Podlegała opiece kasztelanii w Kamieńczyku, zwanego wtedy Kamieńcem. W nieznanym czasie obdarzona rzekomo prawami miejskimi. Do roku 1796 w posiadaniu klasztoru czerwińskiego.

Po III rozbiorze Zuzela wraz z całą ziemią nurską znalazła się w granicach tzw. Prus Nowowschodnich. W roku 1797 dobra zakonne zostały odebrane przez państwo pruskie. Jednak miejscowi proboszczowie do roku 1865 posiadali własne grunty.

• Liczba domów i mieszkańców wioski w XIX i XX w.:
  • 1817- 13 domów i 93 mieszkańców
  • 1827- 13 domów i 90 mieszkańców
  • 1891- 32 domy i 306 mieszkańców
  • 1906- 44 domy i ponad 400 mieszkańców
  • 1921- 59 domów i ponad 355 mieszkańców

W ostatnich latach XIX wieku powstała w Zuzeli szkoła powszechna. W okresie międzywojennym działał tu sklep spożywczy należący do J. Rutkowskiego.

Historia kościoła

Pierwszy kościół powstał w Zuzeli na początku XIII w. Jednak po najazdach Jaćwingów i Litwinów wieś przestała istnieć.

W 1406 r. wzmiankowany kościół św. Mikołaja. W 1448 roku biskup płocki Paweł Giżycki odnowił parafię, a uposażył opat zakonny Rafał. Parafia obejmowała obszar z obu stron rzeki Bug. W roku 1449 część ziem parafii znalazła się w obrębie nowo utworzonej w Zarębach Kościelnych.

Kościół pw. św. Trójcy wzmiankowany w roku 1480. Kościół pw. św. Trójcy i św. Leonarda wymieniany w 1609 r., kolejny, drewniany wzniesiony w 1726 r. z inicjatywy Jana Słomczewskiego kanonika regularnego, konsekrowany w roku 1792. W 1726 roku powstał drewniany kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego.

Do plebana należała pewna grupa chłopów. Według danych z 1802 roku chłopami plebańskimi byli: Jan Gałązka, Szymon Jarząbek, Paweł Pruszyński, Wawrzyniec Rybaczek, Kazimierz Borkowski.

Obecny kościół neogotycki wzniesiony w latach 1908-1913. W roku 1944 kościół uległ częściowemu zniszczeniu. Odbudowany w kilku etapach do 1967 r. Do najcenniejszego wyposażenia wnętrza kościoła należy renesansowy kielich z 1642 r., późnorenesansowy, srebrny krzyż ołtarzowy z 1604 r., rokokowa monstrancja i gwiazda orderowa z XVIII w. oraz ornat zdobiony kolumną wykonaną z brokatu aksamitnego z XVI w.

Obiekty zabytkowe

• zespół sakralny kościoła parafialnego pw. Przemienienia Pańskiego wzniesiony w latach 1908-1913 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego
• drewniana dzwonnica z 1. ćw. XX w.
• rzymskokatolicki cmentarz parafialny z licznymi grobowcami pochodzącymi z końca XIX w., m.in.: Tomasza Kaczorowskiego z 1865 r., Błażeja Godlewskiego z 1865 r., Jedlińskich z 1893 r.
• budynek drewniany szkoły powszechnej zbudowany w latach 30. XX w., do której uczęszczał pochodzący z Zuzeli Prymas Tysiąclecia- kardynał Stefan Wyszyński. Obecnie mieści muzeum poświęcone kardynałowi Wyszyńskiemu.

Współcześnie

• Zuzela na stronie UG

Urodzeni w Zuzeli

Stefan Wyszyński - 1901-1981 - arcybiskup, metropolita warszawsko-gnieźnieński, kardynał, prymas Polski (zwany Prymasem Tysiąclecia).

Janina Miłosz - 1909-1986 - pierwsza żona Czesława Miłosza.