Bodzanów (województwo mazowieckie)

Bodzanów – wieś w Polsce położona we zachodniej części województwa mazowieckiego, w powiecie płockim, w gminie Bodzanów.

W latach 1351 - 1869 miasto.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Bodzanów.

Układ wsi tworzy 28 ulic oraz Plac Tadeusza Kościuszki.

Historia

Bodzanów po raz pierwszy wymieniono w dokumentach z XII wieku. Wieś została nadana, norbertankom płockim przez Olta, syna wojewody Żyry. W roku 1351, na wniosek przeoryszy norbertanek Grzymki (Grzymisławy) oraz Stanisława prepozyta konwentu, książę Bolesław III nadał osadzie prawa miejskie (na prawie chełmińskim). Mieszkańcy utrzymywali się z handlu płodami rolnymi i sprzedaży bydła oraz koni (Bodzanów słynął z końskich targów). W 1415 roku książę mazowiecki Janusz I ustanowił w Bodzanowie jarmark na Zielone Świątki. Jego następca Bolesław IV potwierdził w roku 1436 przywilej lokacyjny miasta. W 1570 roku Bodzanów liczył już 400 mieszkańców. Przedmieście Bodzanowa położone na prawym brzegu Mołtawy była własnością prywatną i należało w XV wieku do Andrzeja z Zakrzewa kanclerza płockiego. Potop szwedzki poważnie osłabił znaczenie Bodzanowa, miasto się wyludniło tak, iż od koniec XVIII wieku mieszkało tu 100 osób. Sytuację potęgowały pożary – największe około 1745 i przed 1775 rokiem. W 1810 Bodzanów był ubogim miastem rządowym. Od 1820 roku rozpatrywano odebranie praw miejskich. Stało się to w 1869 roku, Bodzanów utracił prawa miejskie i został osadą w Gminie Mąkolin, która istniała do 1939 roku. Mieszkańcom Bodzanowa pozostawiono prawo do podejmowania uchwał dotyczących osady. Około 1880 roku istniała tu szkółka elementarna, dom zajezdny, stacja pocztowa, odbywało się tu 6 jarmarków rocznie. Od 1907 roku w Bodzanowie istnieje straż ogniowa. W 1920 roku zarejestrowanych było 2000 osób uprawnionych do głosowania, w tym czasie Żydzi stanowili 70% ogółu mieszkańców. Podczas II Wojny Światowej hitlerowcy urządzili w kościele magazyn zbożowy, księży wywieziono do niemieckiego obozu koncentracyjnego Soldau (KL) w Działdowie, bodzanowskich Żydów stracono w obozie zagłady w Treblince, a tutejsza synagoga została zniszczona. W obozie w Działdowie zamordowany został m.in. ks. Adam Goszczyński (1875-1941)- proboszcz parafii Bodzanów, organizator Ochotniczej Straży Pożarnej, Kółka Rolniczego oraz Ochronki dla biednych dzieci. Miała też miejsce egzekucja 13 Polaków. Po II Wojnie Światowej Bodzanów został siedzibą nowo utworzonej gminy i zaczął się intensywny rozwój miejscowości.

Zabudowa

Jedynym zabytkiem chronionym prawnie w Bodzanowie jest gotycki kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP z XV wieku, przebudowany w XVII w. Wybudowany z cegły z użyciem kamieni polnych, w ściany wmurowane liczne koła młyńskie i kamienie polne. Kościół otynkowany, typu salowego, zamknięty trójbocznie bez oddzielnego prezbiterium. Wyposażenie barokowe, w typie manierystycznym.

Obiekty historyczne:

• plebania wybudowana w latach 1890–1898, murowana z cegły, tynkowana, dach dwuspadowy kryty blachą.
• cmentarz otwarty w 1796 roku, zamknięty na początku XX wieku, przy drodze z Wyszogrodu do Płocka. Spośród innych wyróżnia się nagrobek w formie łuku triumfalnego z piaskowca. Pogrzebano tam Kassyldę Miszewską (zm. 1866 r.) właścicielkę Karwowa.
• cmentarz przykościelny czynny do 1796 roku. otoczony murem. Tamże dwie kamienne kropielnice z XVI w. i krzyż misyjny.
• ślady po dwóch cmentarzach żydowskich. Pierwszy za Mołtawą koło wiatraka, gdzie pozostały fragmenty betonowego ogrodzenia. Miejsce po drugim, zlokalizowanym w południowej części Bodzanowa porastają zarośla.
• ruiny młyna wodnego przy ul. Sierakowskiego.
• wiatrak na tzw. Łysej Górze, dawniej poruszany wiatrem, w ostatnich latach zamieniony na elektryczny.