Załuski (powiat płoński)

Załuski – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie płońskim, w gminie Załuski.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Załuski.

Położenie

Załuski położone są przy międzynarodowej trasie E77, ok. 50 km na północny zachód od Warszawy i 17 km na południowy wschód od miasta powiatowego Płońska.

Wieś usytuowana jest na Wysoczyźnie Płońskiej na Nizinie Mazowieckiej.

Historia

Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1405 roku. W księgach sądowych zakroczymskich występuje wtedy Vincencius de Zalusky. W pierwszej połowie XV wieku Załuski i sąsiednie Niepiekły należały do rodu Rawitów (de armis Raviczi).

Późniejsza wzmianka z 1423 roku (Zaluszky), rejestr poborowy z 1576 r. wykazuje, że żyli tu Załuscy i Tabałowie posiadający 5,5 łanu (ok. 95 ha) i jednego zagrodnika. Najwybitniejszą postacią XVI-wiecznych Załusk był Jan z Załusek, sędzia i starosta wyszogrodzki, uczestniczył między innymi w przyznawaniu praw targowych (przywilejów) Latowiczowi. W tym czasie szlak z Zakroczymia biegł przez Zdunowo, był więc oddalony od Załusk ok. 1 km.

Jak podaje Ryszard Małowiecki ("Dane zebrane, czyli nieco o Załuskach") Kurier Płoński, nr 5, 1 III 1995, s.4) w II poł. XVIII w. Załuski należały do zamożniejszej szlachty, łącząc się na 200 lat z dobrami zdunowskimi. Do 1782 r. właścicelem był Władysław Zembrzuski (wojski zakroczymski), do 1791 r. pułkownik wojsk koronnych Tadeusz Czerski, później Ludwik Felicjan Golońskie herbu Jastrzębiec - podkomorzy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

• I ćwierć XIX wieku - szlak zakroczymski zyskał rozgałęzienie przechodzące przez Załuski.
• 1827 r. - wieś liczy 42 mieszkańców, 7 domów.
• 1885 r. - folwark w Załuskach, 705 mórg, 2 budynki murowane, 8 drewnianych.
• 1895 r. - wieś ma 22 domy, 191 mieszkańców, 588 mórg ziemi. Istnieje karczma, urząd gminy i kasa "zaliczkowo-wkładowa".
• 1900 r. - istnieje gorzelnia.
• 1915 r. - przemarsz wojsk niemieckich i rosyjskich. Zniszczony folwark, wojska rosyjskie zatrzymują na kilka dni nacierających Niemców na przedpolach szosy, umocnienia rosyjskie znajdowały się w Załuskach na tzw. górce (Niemcy swoje pozycje mieli w Olszynach Starych ok. 5 km na zachód).

(na podst. "O Zdunowie raz jeszcze" , Kurier Płoński, nr 7, 01 IV 1995 , s.4)

• 1930 r. - istnieje regularna zabudowa, 17 zagród, istniał folwark z 6 domami, gorzelnia, duży sad.

Ostatnim dziedzicem był Stanisław Jaworowski.

Źródła

• Dokumenty z Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Płońska
• www.zaluski.cba.pl

Zobacz też: Załuski, Załuski-Lipniewo, Załuskie Koronne, Załuskie Kościelne