Sianki

Sianki (ukr. Сянки, w latach 1977−1981 Sanniki) – opuszczona po polskiej stronie granicy miejscowość, formalnie położona nad Sanem w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Lutowiska, leżąca nad rzeką San na obszarze Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Polska część jest od 1945 roku wyludniona, natomiast w Siankach (Сянки) po stronie ukraińskiej znajduje się obecnie około 100 domów i ważna stacja kolejowa na linii Użhorod−Lwów.

Do 1934 roku odrębna gmina jednostkowa, a w latach 1934−1945 gromada w zbiorowej gminie Sianki (siedziba), należącej do powiatu turczańskiego w woj. lwowskim (do 1931 woj. stanisławowskie). Po wojnie w gminie Tarnawa Górna; w latach 1945-51 w obrębie powiatu leskiego w woj. rzeszowskim, w 1952-72 powiatu ustrzyckiego, a w 1972-75 powiatu bieszczadzkiego w tymże województwie (1952-54 i od 1973 w gminie Lutowiska (Szewczenko)). W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Historia

Wieś lokowana na prawie wołoskim w 1560 roku przez ród Kmitów. Właścicielami oprócz Piotra Kmity od 1553 r. była Barbara Kmita, w 1580 r. – rodzina Tarłów. W 1589 r. – Jadwiga Tarło, a w 1663 r. – własność wspólna Zatwarnickich, Czarnieckich, Grochowskich. Od początku XVIII w. do 1939 r. – rodzina Stroińskich i tu znajduje się ich grobowiec.

Od roku 1905 przez miejscowość prowadzi linia kolejowa łączącą Użhorod z Samborem, jest tu dworzec kolejowy. W latach 1772-1918 pod zaborem austriackim, położona w powiecie turczańskim w austriackiej prowincji Galicja, 14 km od miejscowości Borynia, na granicy węgierskiej. Graniczyła z wsiami Beniowa, Sokoliki, Tarnawa Wyżna, Tureczki Wyżne, Butelka Wyżna, Jaworów i Użok. W roku 1880 wieś liczyła 355 mieszkańców, oraz 50 domów, zamieszkana była przez Polaków, Rusinów, Żydów i Niemców. W Siankach znajdował się także kościół i dwie drewniane cerkwie, obydwie pod wezwaniem św. Stefana. Parafia katolicka znajdowała się w Turce, unicka w Beniowej. W końcu lat dwudziestych Sianki odwiedził Józef Piłsudski wędrując także z dziećmi na Opołonek, do Skały Dobosza.

Przed II wojną światową wieś była znanym ośrodkiem narciarskim. Po 17 września 1939 roku przez wieś przebiegała granica między Niemcami a ZSRR. Po roku 1951 wieś została formalnie podzielona między Polskę a radziecką Ukrainę.

W 1921 Sianki liczyły jeszcze 788 mieszkańców (spis powszechny z 1931 podawał 889), wśród których 62% stanowili grekokatolicy.

W polskich Siankach zachowały się do dnia dzisiejszego grobowce Klary z Kalinowskich (zm. 1867) i Franciszka (zm 1893) Stroińskich – przedwojennych właścicieli tych dóbr. Obecnie jest to tzw. obręb geodezyjny, leżący w obrębie Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery "Karpaty Wschodnie". W 1993 r. rekonstruowano mury kaplicy.

Niedaleko od obecnej granicy Polski i Ukrainy w Siankach ma swoje źródło rzeka San. Na samej granicy przy znaku granicznym 224 stoi ukraiński obelisk błędnie informujący, iż jest to źródło Sanu (w rzeczywistości to źródło pierwszego lewego dopływu Sanu). Na obelisku znajdują się koordynaty punktu będącego rzeczywistym źródłem Sanu oddalonym na południowy zachód o ok. 200 m stąd (49°00′10″N 22°52′30″E / 49.00278, 22.875).

Po stronie ukraińskiej planuje się utworzenie ośrodka sportowego dla ukraińskich paraolimpijczyków. Na początku lat 90. XX wieku, 150 m od Sanu, po stronie ukraińskiej, umieszczono 32 żelbetonowe kontenery z toksycznymi substancjami (17 ton substancji). Kilka z nich przeciekało, a trucizna groziła skażeniem Sanu. Z pomocą środków unijnych kontenery usunięto jesienią 2008, a chemikalia zutylizowano w Niemczech.

Znane osoby związane z wsią

• Abraham Messer (1886-1931) – malarz realista, absolwent krakowskiej ASP
• Zygmunt Messer (1885-1941) – rzeźbiarz, absolwent krakowskiej ASP
• Emanuel Messer (?-1970) – syn Zygmunta, malarz
• Zygmunt Wisłouch (1918-2005) - polski dowódca plutonowy, podporucznik Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego