Górno (województwo podkarpackie)

Górno – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, w gminie Sokołów Małopolski.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.

Miejscowość jest siedzibą parafii Ofiarowania NMP, należącej do dekanatu Sokołów Małopolski, diecezji rzeszowskiej.

Geografia

Wieś położona jest w centralnej części Kotliny Sandomierskiej, na północnym krańcu Płaskowyżu Kolbuszowskiego, na ubogich, piaszczystych glebach. Występują tu również śródleśne wydmy, obecnie porośnięte lasem. Podstawowymi uprawami w okolicach Górna są: żyto, owies i ziemniaki. Górno otoczone jest przez lasy sosnowe będące częścią Puszczy Sandomierskiej.W ostatnich latach obserwuje się tendencję do stopniowego zalesiania części gruntów rolnych. Przez Górno przepływa potok Trzybnik, w 2005 roku częściowo uregulowany. Okolice potoku porasta ols.

Nazwy części wsi (przysiółki): Dołęga, Gruby, Majdan, Meszne, Rękaw, Walickówka, Zaborze, Zagrody.

Nazwy obiektów fizjograficznych:

• las - Kotówka, Moskal, Starówki, Za Rzeką,
• pole - Piaski, Półćwiartek, Sznury, Ugory,
• łąka - Kąty, Porąbka, Rudka.

Historia

Wieś założona prawdopodobnie już w XVI wieku na karczowanych terenach Puszczy Sandomierskiej. Obecnie liczy ok. 600 numerów domów.

Parafia Matki Bożej Szkaplerznej erygowana została w 1599 roku, obecny kościół według projektu Jana Sas-Zubrzyckiego wybudowano w latach 1911-1913 (neogotycki, pseudobazylika trójnawowa z transeptem i trójbocznie zamkniętym prezbiterium). W centrum wsi znajdują się dwie XIX-wieczne kapliczki domkowe, w znajdującej się bliżej kościoła, krytej gontem, na ścianach obejrzeć można ludowe malowidła z lat 30. XIX wieku przedstawiające zwiastowanie i ofiarowanie w Świątyni.

W latach II wojny światowej na skraju wsi okupant utworzył powiązany z pobliskim poligonem ćwiczebnym obóz dla żołnierzy Luftwaffe, po wojnie zmienione w sanatorium przeciwgruźlicze. Wraz z założonym w 1991 roku zakładem masarskim "Smak-Eko", sanatorium jest miejscem pracy znacznej części mieszkańców Górna.

Kwestia regulacji potoku Trzebnik

Do 2005 roku przepływający przez Górno potok Trzebnik był nieuregulowany. Plany jego regulacji sięgały lat siedemdziesiątych XX w. W dolnym biegu Trzebnik okresowo wylewał, podtapiając okoliczne gospodarstwa. W 2005 roku zaczęto prace przy regulacji potoku, na całej jego długości. Według przeciwników inwestycji działanie takie było niepotrzebne, gdyż potok tylko w swoim dolnym biegu stanowił zagrożenie dla gospodarstw. W biegu górnym i środkowym przepływał przez las tworząc meandry. Utworzona przez niego podmokła dolinka, porośnięta olsem była siedliskiem kilku rzadkich gatunków roślin i płazów. Wątpliwości budził także aspekt prawny - brak zgody wielu mieszkańców na działania na ich działkach. Ostatecznie pogłębiono i wyprostowano koryto potoku, w wielu miejscach przekopując zupełnie nowe, oddalone nawet o 30 metrów od pierwotnego. Takie działanie wywołało oburzenie wielu mieszkańców. Odbył się szereg zebrań dotyczących tej kwestii. Jako że regulacja potoku w roku 2005 była bezprawna, od tego czasu nie poczyniono żadnych działań mających na celu dokończenie regulacji. Poziom wód gruntowych opadł w Górnie o ok. 1,5 - 2m powodując wyschnięcie wielu studni. Nieuregulowany pozostaje bardzo krótki odcinek (ok 300 m) w okolicach źródła Trzebnika.

Galeria

• 

  Kapliczka domkowa z 1830 roku

• 

  Część prezbiterialna kościoła

• 

  Typowy krajobraz górnieński

• 

  Typowy krajobraz górnieński

Bibliografia

• Krzysztof Ożóg, Dzieje parafii Górno 1599-1999, Rzeszów 1999, ss. 256 + fot.
• Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych - 59 - Powiat kolbuszowski. Warszawa: Urząd Rady Ministrów - Komisja Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych, 1965. 

Zobacz też

• Górno
• Górno-Parcele
• Górnowo