Hyżne

Hyżne – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, w gminie Hyżne; siedziba gminy Hyżne

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego. W okolicy ślady starego osadnictwa, o którym świadczą zachowane na wzniesieniu zwanym Tatarską Górą resztki wczesnośredniowiecznego grodziska.

Historia

Pierwsze wzmianki o Hyżnem pojawiły się w 1436 roku. Wieś leży na starym trakcie zwanym Węgierską Drogą - z Węgier przez Duklę do Przemyśla. Wieś Hyżne była od początku własnością szlachty: Kmitów, Denowskich, Rzeszowskich i Wapowskich. Piotr Kmita, kasztelan lubelski, był właścicielem Hyżnego a po jego śmierci odziedziczył tą miejscowość jego syn Piotr Lunak Kmita , który ożenił się z Zofią Rzeszowską (1430 - 1448). W roku 1436 dobra te zagarnął bezprawnie stryj małoletniej wówczas Małgorzaty Kmity, Mikołaj Kmita- kasztelan przemyski, zapoczątkowując długoletni spór, który zakończył się w roku 1441 nowym podziałem dóbr. Tereny dynowskie odzyskała Małgorzata Mościcowa z Kmitów. W roku 1590 Katarzyna Wapowska ufundowała drewniany kościół, a w nim umieściła obraz Matki Boskiej.

Pod koniec XVII w. Hyżne nabył hrabia Nieborowski h. Prawdzic. Zbudował on nowy kościół na miejscu starego, spalonego w 1624 roku przez Tatarów. Obecny, trzeci kościół wzniesiony w latach 1727-39 (sanktuarium Maryjne z cudownym obrazem Matki Bożej z XVI w., koronowanym w 1932 r.) jest jednym z najważniejszych zabytków Gminy Hyżne.

W roku 1890 funkcjonowały w Hyżnem cztery karczmy, młyn wodny, cegielnia, gorzelnia i folwark. Od roku 1917 właścicielami majątku do reformy rolnej byli Dzieduszyccy, którzy przebudowali dwór oraz w 1910 roku wybudowali drewniany budynek urzędu gminy.

II Rzeczpospolita i II wojna światowa

Wieś związana jest z życiem gen. Władysława Sikorskiego, który spędził tu dziecinne lata. Od 1863 r. we wsi funkcjonowała szkoła ludowa, w której uczył ówczesny organista Tomasz Sikorski (jego ojciec).

W czasie II wojny światowej działała tu AK, która nazwała te tereny jako Rzeczpospolita Hyżneńsko - Niebylecka, podobwód AK Rzeszów-Południe. Teren zarządzany Hyżne - Niebylec przez kpt. Józefa Maciołka ps. "Żuraw", "Roch", a komendantami Placówek AK byli: Jan Rabczak "Dąb", Stanisław Jakubczyk "Chrobry", Mieczysław Chedyński "Józef" oraz Jan Baran "Blizbor".

Zabytki

• Kościół parafialny z cudownym obrazem Matki Boskiej,
• Renesansowa chrzcielnica z 1592 roku,
• Dzwon z 1649 roku,
• 7 kapliczek
• fortyfikacja ziemna
• Dom Sióstr Miłosierdzia
• Zespół Dworski z parkiem (obecnie Szkoła Podstawowa)
• Budynek starego urzędu gminy (obecnie GOK)
• Pomnik Grunwaldu
• Przydrożne krzyże