Lutcza

Lutcza – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie strzyżowskim, w gminie Niebylec.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.

Historia

Lutcza założona została przed rokiem 1390. Król Władysław II Jagiełło, pismem datowanym w Skokach, 5 października 1390, oznajmił Czadorowi z Potoka o decyzji przeniesienia wsi Prochnya, Wuzne, Babice, Slunki, Minussiznow, Lustscha, Domaradz in Sandomiriensi, Sadowe, Potok et Blynow z prawa polskiego na magdeburskie. Decyzja została zatwierdzona przez króla w Krakowie 20 października 1390 na prośbę Stanisława Procheńskiego z rodu Gryfitów. Wg Jana Długosza dziedzicem Lutczy był Jakub Czepielowski z herbu Gryf. W pierwszej połowie XV w. dziedzicami Lutczy byli bracia Andrzej i Jakub Czador z Potoka h. Gryf, pismem datowanym na środę po święcie Paschy - 17 kwietnia 1392 powierzył swemu zaufanemu Mikołajowi Besseger ulepszenie dziedzictwa (stanu posiadania) we wsi Lutcza nad rzeką Stobnycza. Bracia: Marcin, Mikołaj, Jan i Stanisław Machowscy herbu Awdaniec 16 czerwca 1460 ufundowali w Konieczkowej parafię z wydzielonych okręgów parafialnych Lutczy, Połomi i Czudca. Nową parafię erygował 14 lipca 1464 biskup krakowski Jan Gruszczyński. W 1536 wsią Ludcza władają L. Stanisław Domaradzki i Bernard Czepielowski. W 1581 w okręgu Lutcza występuje Bonarówka. Patronat szlachecki nad ówczesną parafią w Lutczy sprawują Czepielowscy, Strzyżowscy, Izdebscy i Domaradzcy. W latach 1795-1918 Lutcza znalazła się w obrębie zaboru austriackiego, natomiast po odzyskaniu niepodległości przez Polskę weszła w skład województwa lwowskiego. Po II Wojnie Światowej Lutcza znalazła się w obrębie województwa rzeszowskiego, a później podkarpackiego.

Środowisko przyrodnicze

Teren Lutczy znajduje się w całości w obrębie Pogórza Dynowskiego, które stanowi część Makroregionu Pogórzy Środkowo-Beskidzkich. Obszar zajmowany przez miejscowość charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, wysokości bezwzględne wahają się w granicach około 250-460 metrów nad poziomem morza. Grzbiety górskie są rozcięte równolegle do nich usytuowaną doliną rzeki Stobnicy o przebiegu równoleżnikowym, której szerokość wynosi 300-600 metrów w obrębie wsi. Średni spadek terenu wynosi 10-20%.Lutcza położona jest w obrębie Klimatów Wyżyn Podkarpackich na terenie, których głównym czynnikiem kształtującym klimat jest wpływ gór i wyżyn. Powoduje to wysokie dobowe amplitudy temperatur oraz wysokie sumy opadów (700 -800 mm/rok), zwłaszcza w dolinie Stobnicy. Częstym zjawiskiem jest także występowanie inwersji temperatur, które powodują powstawanie mgieł. Średnie roczne wartości temperatur powietrza atmosferycznego wahają się od 7,5 do 7,8 °C, natomiast okres wegetacyjny trwa 200 dni. Okres bezprzymrozkowy wynosi średnio 157 dni.Przeważającym kompleksem leśnym na terenie Lutczy jest buczyna karpacka w formie podgórskiej, której dominującymi gatunkami drzew są: buk, jodła i sosna. Na stokach wzniesień występuje grąd, natomiast w dolinach potoków występują zbiorowiska łęgów.

Demografia

Pod względem liczby ludności Lutcza zajmuje pierwsze miejsce w obrębie gminy. Jest zamieszkiwana przez 2 200 mieszkańców z czego 103 osoby zamieszkują Kąty Luteckie, które są wydzielane odrębnie gdyż są położone na pograniczu miejscowości i są bardziej związane z Gwoźnicą Górną. Natomiast, jeśli chodzi o gęstość zaludnienia, miejscowość ta znajduję się na ostatnim miejscu w gminie 78,125 osób/ km²).

Zabytki

Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP, wzniesiony w II poł. XV w., rozbudowany w I poł. XVI w., m.in. o murowaną zakrystię a także – prawdopodobnie w I poł. XVII w. (budowa wieży, wzmocnienie ścian lisicami). Dziedzice Domaradzcy z Gryfitów ufundowali parafię w Lutczy wymienianą 24 stycznia 1442. W 1670, kościół został częściowo zniszczony pożarem, odbudowany i odnowiony dopiero po 1722. Z tego okresu pochodzą m.in. strop z fasetą, zaskrzynienia, dach z wieżyczką na sygnaturkę, okna nawy. Świątynię konsekrowano w 1743.

Kaplice

W Lutczy znajduje się ponad 60 kapliczek przydrożnych:

• Kaplica na cmentarzu I na "Małówce" z roku 1898 wzniesiona przez hrabiego Łosia, właściciela Żyznowa którą ufundował po śmierci żony Heleny ze Straszewskich zmarłej 7 VII 1898. We wnętrzu kaplicy nagrobek Jadwigi Straszewskiej zmarłej w 1890 r. a przeniesiony tutaj z cmentarza. Na ścianie południowej widnieje tablica inskrypcyjna "ŚP. Heleny ze Straszewskich hr. Łosiowej", zaś na północnej "ŚP. Kantego Wolskiego spoczywającego na tym cmentarzu ur. 1801 i zm. W 1867".

• Kaplica Św. Krzyża na obszarze podworskim, (w odległości 1 km przy drodze od starego kościoła do Domaradza}. W niej był krzyż z wizerunkiem Chrystusa ukrzyżowanego, który w latach 60. został przeniesiony do starego kościoła na belkę tęczową, następnie zdjęty stamtąd został umieszczony w nowym kościele przy stacji XII drogi krzyżowej.

Zobacz też

• Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Lutczy