Białaszewo

Białaszewo – wieś w Polsce położona na trasie Ciemnoszyje-Klimaszewnica w województwie podlaskim, w powiecie grajewskim, w gminie Grajewo. Urbanistycznie wieś jest typową ulicówką.

W miejscowości znajduje się kościół, który jest siedzibą parafii św. Stanisława BM. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Grajewo.

Historia

Jan z Godaczy herbu Gozdawa, podpisek i wójt łomżyński, noszący przydomek Białas, założył wieś nazwaną Białaszewo na 21 włókach lasu kupionych w 1524 roku od księcia Janusza III na obszarze książęcej puszczy Dybła. W 1553 roku spadkobiercami Białasa zostali jego zięciowie. Hieronim Kępisty z żoną Urszulą oraz Wojciech Rzewuski z żoną Anną z Godaczewskich. W drugiej połowie XVI wieku Białaszewo było w posiadaniu Wojsławskich, Płońskich i Turowskich. W 1693 roku w dokumentach dotyczących Białaszewa wzmiankowani są Zodia z Białaszewskich i Gabriel Kurzenicki, podkomorzy brański. W początkach XVIII wieku Białaszewo zostało wykupione przez Stanisława Antoniego Szczukę, podkanclerzego litewskiego.

Około 1724 roku Białaszewo było w posiadaniu Łukasza Szczuki, skarbnika łomżyńskiego. W 1739 roku właścicielem Białaszewa został Józef Szczuka, skarbnik upicki. W drugiej połowie XVIII wieku jako właściciela Białaszewa wymienia się Jerzego Zagrzejewskiego, podstolego bracławskiego, zmarłego w 1767 roku i Władysława Wołk-Łaniewskiego. Od 1782 roku do początku XIX wieku właścicielami Białaszewa byli Ignacy Klimaszewski, w 1812 roku Jan Grądzki, w 1827 roku Konstanty Grądzki, w 1830 roku Konstanty hrabia Starzeński. Od 1850 do 1865 roku Białaszewo należało do Kaliksta Świderskiego.

Nadszedł rok 1863.

Bitwa pod Białaszewem

W końcu marca, po pięciu dniach forsownego marszu płk Konstanty Ramotowski "Wawer", ścigany przez wojska carskie, znalazł się wraz ze swym wyczerpanym oddziałem powstańczym na terenie powiatu grajewskiego. 31 marca 1863 roku podczas postoju na folwarku Białaszewo zdecydował się przyjąć bitwę. Oddział "Wawra" został zaatakowany przez wysłaną z Łomży kolumnę pod dowództwem esauła Łatwiejewa złożoną z roty pieszej oraz około 80 Kozaków a także i obieszczyków. Dzięki powstrzymującej impet nieprzyjaciela obronie dworu przez tylną straż "Wawra", udało się jego oddziałowi wycofać w porządku do lasu w kierunku Osowca. Powstańcy wówczas stracili 2 zabitych i 8 rannych. Rosjanie zaś stracili znacznie więcej. Po odejściu powstańców z Białaszewa, zabudowania dworskie zostały przez wojska carskie splądrowane i spalone. Kilku zaś członków rodziny dziedzica Kaliksta Świderskiego oraz paru ludzi ze służby folwarcznej zostało zabitych. Sam dziedzic wraz z parobkami został dotkliwie pobity.

W 1905 roku Białaszewo należało do Władysława Świderskiego.

Do 1954 oraz w latach 1973-1976 miejscowość była siedzibą gminy Białaszewo. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Zabytki

W Białaszewie znajduje się kościół parafialny pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa. Parafia pierwotnie pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i Katarzyny, została erygowana w 1534 roku przez biskupa płockiego Andrzeja Krzyckiego przy istniejącym kościele. W 1532 roku kościół ufundował Jan z Godaczy zwany Białas. W dokumencie erekcyjnym Jan z Godaczy nazwany już Białaszewskim. Kościół wybudowany został z drewna, wzmiankowany w dokumentach był w 1609 roku. W latach 1703-05 wybudowano nowy kościół z fundacji Seweryna Szczuki, biskupa sufragana chełmińskiego. W 1887 roku kościół został rozbudowany. W 1944 roku w czasie działań wojennych kościół został zniszczony. W latach 1954-62 został wzniesiony obecny kościół, obecnie remontowany (wymiana pokrycia dachowego, dobudowa wieży). Murowany z cegły, nietynkowany. Na przedniej fasadzie znajduje się nowo powstała wieża. Dach dwuspadowy kryty dachówką ceramiczną.

W kościele znajduje się zabytkowa rzeźba nieokreślonej świętej, gotycka, pochodząca z pierwszej ćwierci XV wieku.

Czasy współczesne

Instytucje:

• Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej; Pomnik 1000-lecia Państwa Polskiego,
• Ośrodek Zdrowia,
• Kościół parafialny pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika, ks. proboszcz Dariusz Łapiński (2005-), emeryt (były proboszcz) ks. kan. Marian Soliński (1990-2005).

Placówki usługowo-handlowe:

• sklep odzieżowy "Dla każdego coś taniego",
• punkt apteczny "Panaceum",
• dwa sklepy spożywcze,
• magazyn materiałów budowlanych "Biał-Rol",
• kuźnia artystyczna,
• punt skupu mleka,
• agencja pocztowa.

Duża część mieszkańców zajmuje się rolnictwem, ze szczególnym nastawieniem na produkcję mleka.

Bibliografia

• Jerzy Rudnicki: Zabytki Ziemi Łomżyńskiej TOM II. Rajgród: Towarzystwo Miłośników Rajgrodu, 2001. ISBN 83-88371-04-5.