Wąsosz (województwo podlaskie)

Wąsosz – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie grajewskim, w gminie Wąsosz.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa łomżyńskiego. Zobacz też: Wąsosz

Ogólnie o Wąsoszu ( z opracowania A. Gordon )

Obecnie Wąsosz liczy 1409 mieszkańców. Jest miejscowością typowo rolniczą, oraz siedzibą Gminy Wąsosz. W Wąsoszu znajduje się Gminna Biblioteka Publiczna, Gminny Ośrodek Kultury i Sportu, Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza i Gimnazjum im. Ks. Stanisława Konarskiego. A także obiekty sportowe tj. "Orlik 2012", kort tenisowy,itd.

Zabytki i obiekty historyczne

• Kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego przy ul. Sienkiewicza, który został wybudowany w latach 1508 – 1532 w stylu późnogotyckim. Murowany z cegły w wątku wendyjskim i polskim, trójnawowy, pseudobazylikowy. ** W kościele znajdują się trzy murowane ołtarze.
  • W środku usytuowany jest obraz Przemienienia Pańskiego,
  • po jego lewej stronie obraz św. Rozalii namalowany w 1908 roku.
  • Z białego marmuru wykonano epitafium przez małżeństwo Bzurów w drugiej połowie XIX wieku.
  • Drugie prostokątne epitafium z białego marmuru zostało wmurowane 15 sierpnia 1997 roku na uroczystej mszy św. przez wojewodę łomżyńskiego i parafian wąsoskich.

• Kościół filialny (dawniej karmelitów) usytuowany przy rynku (zwany przez mieszkańców klasztorkiem) jest jedną z cenniejszych pamiątek nie tylko architektury, ale i burzliwej historii regionu. Kościół filialny, pierwotnie karmelitów trzewiczkowych powstał około 1625 roku. Karmelici trzewiczkowi zjawili się w Wąsoszu na początku XVII wiek.u Legenda głosi, że dwóch zakonników zatrzymało się na wypoczynek w Wąsoszu, podczas podróży z Krakowa do Wilna. Szlachta i mieszczanie zwrócili się do nich z prośbą o założenie w Wąsoszu klasztoru. Obiecali cenne darowizny. Prośba mieszkańców została wysłuchana. Klasztor powstał w 1605 roku. Zaczątkiem jego siedziby była podarowana kamienica przez bogatego mieszczanina, Andrzeja Rogalę. Przez prawie dwa stulecia, do powstania styczniowego karmelici byli błogosławieństwem dla Wąsosza i okolic. Założyli pierwszą szkołę, uczyli uprawy roli i leczyli mieszkańców. Po rozbiorach stali się ostoją polskości. Wspierali uczestników kolejnych powstań. W podziemiach klasztoru przechowywali broń, chronili rannych powstańców. Po upadku powstania, na rozkaz gubernatora łomżyńskiego klasztor został zlikwidowany.
  • W podziemiach kościoła znajduje się trumna rycerza przypisywana wg legendy, Rzędzianowi z Wąsoszy.
  • W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, pochodzący z XVI wieku, przesłonięty srebrną sukienką pochodzącą z około 1740 roku, zaś korony są z 1659 roku.
  • Podczas remontu kościoła robotnicy natrafili na pewien detal zdobniczy. Po jego zbadaniu okazało się, że jest to sgraffito, ozdoba charakterystyczna dla architektury renesansowej. Sgraffito umieszczone było nad jednym z dawnych okien elewacji frontowej i przedstawia Ostatnią wieczerzę.

Wydarzenia historyczne

W lipcu 1941 zginęło ok. 250 miejscowych Żydów. IPN prowadzi śledztwo w tej sprawie. Dr Jan Milewski z Białostockiego IPN uważa, że zbrodni dokonało kilkunastu miejscowych z inspiracji Niemców. Istnieje podejrzenie, że zbrodni tej dokonano jeszcze przed wkroczeniem tam niemieckiej żandarmerii. W miejscu gdzie pochowano ofiary znajduje się pomnik upamiętniający to wydarzenie.