Niemirów (województwo podlaskie)

Niemirów – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, w gminie Mielnik. Leży przy granicy z Białorusią, nad rzeką Bug.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie białostockim.

Historia

W okolicy stwierdzono cmentarzyska z grobami w obstawie kamiennej (w typie mazowieckim) i kurhany (w typie ruskim) świadczące o istnieniu w XIII wieku w tym rejonie równoległego osadnictwa z zachodu i wschodu. Pierwszy gród powstał tu jednak już w XI-XII wieku. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z roku 1495, kiedy nosiła nazwę Niwice. W 1548 r. wieś otrzymał od króla Zygmunta Augusta Stanisław Niemira herbu Gozdawa z Ostromęczyna. Jego wnuk Stanisław Niemira, kasztelan podlaski, uzyskał dla miejscowości prawa miejskie i zmienił nazwę na dzisiejszą. Położenie przy drodze handlowej i przeprawie przez Bug sprzyjało rozwojowi miasta. W 1620 r. właściciele wytyczyli duży rynek i ufundowali kościół. Od 1631 r. Niemirów występuje w dokumentach jako miasto. Po zniszczeniach "potopu" szwedzkiego i najazdu Rakoczego zostało tu w 1662 r. zaledwie 88 mieszkańców. W 1709 r. właścicielem miasta był chorąży mielnicki Antoni Niemira. Odbudowa miasta nastąpiła po 1738 r., kiedy właścicielem miasta został ród Czartoryskich. Za staraniem kanclerza wielkiego litewskiego księcia Michała Czartoryskiego, w roku 1775 Niemirów otrzymał od króla Stanisława II Augusta prawo do dwóch targów w tygodniu i dwóch jarmarków w roku, co spowodowało rozwój handlu i napływ ludności żydowskiej.

W latach 1795-1807 zbiegały się tu granice trzech zaborów.

W czasie zaborów Niemirów znalazł się w zaborze rosyjskim. W XIX wieku własność Niemojewskich i Szaniawskich, od 1851 własność rządowa. Podczas powstania styczniowego w pobliżu Niemirowa rozegrała się 4 lutego 1863 bitwa oddziału Romana Rogińskiego ze ścigającymi go wojskami rosyjskimi Iwana Nositza. W 1921 r. Niemirów liczył 120 domów i 777 mieszkańców, z czego dużą część stanowili Żydzi. We wrześniu 1939 roku ludność została zmuszona przez władze radzieckie do opuszczenia miasta ponieważ na Bugu powstała granica radziecko-niemiecka. Część drewnianych domów przeniesiono do prowizorycznej osady pod lasem, oddalonej o ok. 1 km. Mieszkańcy wrócili po zajęciu terenów przez Niemców w 1941 r. Prawa miejskie Niemirów utracił w 1944 r. po zniszczeniach wojennych.

Obiekty zabytkowe i turystyczne

O dawnej, miejskiej przeszłości Niemirowa świadczy jedynie zachowany układ urbanistyczny z prostokątnym rynkiem, zamienionym w ogrodzony plac z wychodzącymi z niego uliczkami. Przy niektórych zachowała się stara, drewniana zabudowa.

• Kościół św. Stanisława barokowo-klasycystyczny przy północnej stronie rynku. Pierwotny drewniany z 1620 r. fundacji kasztelana podlaskiego Stanisława Niemiry i jego żony Ewy z Mogielnickich spłonął w 1775 r. Nowy murowany ufundowany został przez kanclerza Michała Fryderyka Czartoryskiego w 1780 r. Jego projektantem był prawdopodobnie Jan Samuel Becker. Po kilkuletniej przerwie w budowie ukończył ją w 1791 r. generał ziemi podolskich Adam Kazimierz Czartoryski zlecając ozdobienie stiukami wnętrz oraz frontonu. Po Powstaniu styczniowym zamknięty przez zaborców rosyjskich po 1866 r. W tym czasie nieskutecznie próbowano zamienić go w cerkiew. Zwrócony katolikom w 1905 roku. Kościół posiada barokowo-klasycystyczne wyposażenie z czasów budowy, m.in. żyrandol rokokowo-klasycystyczny, ambonę, klasycystyczny konfesjonał, obrazy w rokokowych snycerskich ramach. Wewnątrz tablica epitafijna dziedziczki miasta Teresy z Borzęckich Szaniawskiej (zm. 1813).
• Brama z dzwonnicą z 1823 r. zbudowana przez ks. Marcina Niemyskiego w stylu barokowo-klasycystycznym. Całość założenie otacza mur. Na dzwonnicy znajdują się barokowe dzwony z XVIII w. odlane w Gdańsku i Warszawie.
• Nad rzeką znajduje się Góra Zamkowa ze średniowiecznym grodziskiem z XI - XII wieku z rowem i wałami. Grodzisko strzegło przeprawy przez rzekę ku której biegła ul.Brzeska. Leżało niegdyś nad Bugiem, który później zmienił koryto i płynie w odległości ok. pół kilometra.
• resztki cmentarza żydowskiego w lesie, tuż przy granicy, z zachowanymi nielicznymi macewami. Większość nagrobków została zniszczona przez żołnierzy radzieckich, którzy użyli ich do budowy schronów na Linii Mołotowa.
• betonowe schrony wschodzące w skład zbudowanej przez Sowietów w latach 1940-41 Linii Mołotowa: na polu za cmentarzem przy granicy oraz drugi 100 metrów od drogi z Niemirowa do Sutna. Była to pozycja polowa sowieckiej 49 dywizji strzeleckiej. Inne bunkry znajdują się między wsią Moszczona Królewska i Homoty, gdzie znajduje się 14 schronów.
• Nad Bugiem czynna jest przeprawa promowa (poza okresami, gdy Bug zalewa doprowadzającą do promu drogę). Najbliższy most przez rzekę znajduje się w odległych o ponad 25 km Kózkach.

Zobacz też

• inne miejscowości o nazwie Niemirów
• Niemirówek, Niemirówek-Kolonia
• Cmentarz żydowski w Niemirowie