Bakałarzewo

Bakałarzewo – miasteczko (dawniej miasto) w Polsce położona w północnej części województwa podlaskiego, w powiecie suwalskim. Jest siedzibą gminy Bakałarzewo.

Geografia

Osada jest położona w obrębie Pojezierza Zachodniosuwalskiego, na granicy Mazur Garbatych i zachodniej Suwalszczyzny. Leży nad rzeką Rospudą.

W okolicy znajduje się dużo jezior rynnowych: Sumowo, Garbaś, Głębokie, Siekierewo, Skazdubek, Bolesty, Gaczne, Grabieńszczyzna, Karasiewek, Okrągłe. Teren o urozmaiconej rzeźbie polodowcowej, wiele wzniesień. Mimo wybitnych walorów krajobrazowo-wypoczynkowych infrastruktura turystyczna jest słabo rozbudowana. Turyści to głównie kajakarze uczestniczący w spływie Rospudą, łączącą się w dolnym biegu z Biebrzą.

Warunki glebowo-klimatyczne w gminie są słabe. Krótki okres wegetacyjny, mroźne i śnieżne zimy, wiosenne przymrozki nie sprzyjają rolnictwu. Ponadto pagórkowaty teren utrudnia zabiegi agrotechniczne i wpływa na szybki spływ powierzchniowy wód opadowych.

Historia

Miasteczko zostało założone w głębi puszczy w początkach XVI wieku i pierwotnie nosiło nazwę Dowspuda Bakałarzewska lub Bakałarszczyzna (Bakałarowszczyzna). W 2. połowie XVI wieku była już określana jako Bakalarowo. Nazwa pochodzi od przezwiska Mikołaja Michnowicza - "Bakałarza", pisarza królewskiego, jednego z założycieli miejscowości. Już w 1558 roku Bakałarzewo było miastem. Posiadało swego burmistrza, wójta, rajców a nawet starostę w ramach prawa dziedzica. W 1609 roku właściciel miasta i okolicznych dóbr Mikołaj Wolski ufundował do kościoła do dziś zachowany ołtarz. Na rzecz parafii przekazał też wieś Kotowinę. Od 2. połowy XVII i w XVIII wieku właścicielami Bakałarzewa byli Chlewińscy. W XIX wieku należało do Stefana Horaczko, a po jego śmierci do Kierglewicza i Jana Horaczko, a następnie do Jana Stegmana i Brunona Karwowskiego. Najstarszymi ulicami poza Rynkiem są: Kamieńska, Filipowska, Kozia, Młyńska (dawniej Królewiecka), Suwalska (dawniej Grodzieńska), Krzywa (dawniej Stodolna), Kościelna (obecnie droga do plebanii). W 1870 roku odebrano prawa miejskie i Bakałarzewo stało się osadą miejską (miasteczkiem). Na początku XX wieku mieszkało tu blisko 2000 osób, z czego ponad połowa to Żydzi. W dwudziestoleciu międzywojennym wybudowano nową, murowaną szkołę (1927 r.), kościół (1936 r.) i spółdzielnię przy rynku (ok. 1937 r.). Tuż przed wybuchem II wojny światowej miejscowość była świadkiem ogromnej manifestacji patriotycznej, w której ludność długim korowodem udała się nad pobliską niemiecką granicę.

W czasie II wojny światowej Bakałarzewo zostało w 90% zniszczone. Szczególnie ciężkie walki z hitlerowcami toczyły się w dniach 2-4 września 1939. 23 kwietnia 1944 niemiecka żandarmeria rozstrzelała Stanisława Pankiewicza z trzyosobową rodziną, a 25 maja powieszono 12 AK-owców. Od 1973 r. jest siedzibą gminy Bakałarzewo.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Obiekty zabytkowe

• kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła, 1936, nr rej.:766 z 24.02.1990
• cmentarz parafialny rzymko-katolicki, nr rej.:715 z 30.08.1989
• cmentarz żydowski, nr rej.:741 z 27.11.1989.

Interesujące miejsca

• Pomnik Mikołaja Michnowicza Raczkowicza Bakałarza-założyciela miasteczka w 1514 r.
• zachowany szesnastowieczny miejski układ przestrzenny, z prostokątnym rynkiem
• tzw. bunkry z II wojny światowej (5 schronów bojowych i 8 biernych)
• młyn wodny z przełomu XIX i XX wieku
• grobowiec baronów Myszkowskich z XIX wieku
• grób Pankiewiczów zamordowanych w 1944 r.
• miejsce straceń oraz grób 12. AK-owców zamordowanych w 1944 r.
• tzw. stara szkoła z 1927 r.
• tzw. organistówka z ok. 1910 r.
• Pomnik Obrońców Bakałarzewa z 1939 r.
• Ścieżka Jaćwieska nad jeziorem Sumowo-tzw. deptak wykonany społecznie przez mieszkańców
• ładnie wyremontowany rynek liczący prawie 500 lat

Bibliografia

• Tomasz Naruszewicz, Bakałarzewo. Dzieje miasteczka i ziemi, Warszawa 2006
• Zygmunt Filipowicz, 1980, Suwalszczyzna. Panorama turystyczna, Warszawa, Krajowa Agencja Wydawnicza, ss. 35-36
• Józef Kuran, 1976, Kajakiem po jeziorach augustowskich i suwalskich, Warszawa, Sport i Turystyka, s. 167