Wiślinka

Wiślinka (niem. Wesslinken, kaszb. Wislënkô) – wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie gdańskim, w gminie Pruszcz Gdański na obszarze Żuław Gdańskich nad Martwą Wisłą w pobliżu Mostu Sobieszewskiego.

Do 1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Wiślinka. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego.

Na obszarze Wiślinki, nad południowym brzegiem Martwej Wisły, znajduje się olbrzymia hałda fosfogipsu. Według wielu różnych, niezależnych źródeł hałda stanowi zagrożenie ekologiczne dla rejonu Wyspy Sobieszewskiej i Żuław Gdańskich.

Dojazd do miejscowości z centrum Gdańska zapewnia linia autobusowa 112 , 186 i 212 obsługiwana przez Zakład Komunikacji Miejskiej w Gdańsku.

Składowisko fosfogipsów w Wiślince

Geneza

Składowisko w Wiślince formalnie funkcjonuje od 1972 roku. Znajduje się tutaj około 16 mln ton odpadów poprodukcyjnych, głównie fosfogipsu. W trakcie produkcji 1 tony nawozu powstaje 4 do 5 ton fosfogipsu, który jest następnie transportowany barkami na hałdę. Właścicielem składowiska są Gdańskie Zakłady Nawozów Fosforowych "Fosfory" sp. z o.o., należące do giełdowej spółki Ciech SA. Początkowo składowisko miało mieć tymczasowy charakter – planowano zapełnić jedynie głębokie na 10 metrów wyrobisko po dawnej cegielni. Hałda jednak zaczęła rosnąć. Władze zapowiadały, że przestanie działać, gdy osiągnie 18 metrów, później – krytyczną granicą miało być 40 metrów. Dziś wysokość hałdy wynosi około 50 metrów.

Oddziaływanie na środowisko

Niezależne badania ekspertyzy wskazują na bardzo negatywne oddziaływanie składowiska na środowisko.

Nieformalna Grupa Inicjatywna "Fosfi" podaje, iż zgromadzony na hałdzie fosfogips powoduje emisję do wód, gleb i powietrza metali ciężkich, związków fluoru, siarki oraz strontu i uranu.

Ekspertyza Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu

W ramach ekspertyzy "Ocena ryzyka zdrowotnego mieszkańców Wiślinki związanego z oddziaływaniem hałdy fosfogipsu", wykonanej na zlecenie samorządu województwa pomorskiego przez Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu w ramach umowy nr 322/UM/DZ/2005, dokonano analizy zagrożeń stwarzanych przez składowisko fosfogipsu pochodzącego z Gdańskich Zakładów Nawozów Fosforowych dla populacji ludzkiej zamieszkującej na terenie sąsiadującej ze składowiskiem wsi Wiślinka. W oparciu o dane dostarczone przez zleceniodawcę ustalono listę potencjalnie szkodliwych dla zdrowia ludzi substancji występujących na składowisku fosfogipsu. Obejmuje ona: arsen, bor, cynk, chrom, kobalt, miedź, molibden, ołów, azotyny, fluorki, kadm, rtęć, mangan, żelazo i rad.

W odniesieniu do zidentyfikowanych substancji szkodliwych, wykonano ocenę ryzyka zdrowotnego populacji Wiślinki w oparciu o dane dostarczone przez zleceniodawcę.

• Raport instytutu wskazuje na wysoki iloraz zagrożenia mieszkańców Wiślinki i najbliższych okolic, związany z narażeniem na rozważane substancje. Jednocześnie wskazuje jednak, iż dominujący wkład daje tu jednak fluor występujący w wodzie; dodając przy tym, iż problem anomalnie wysokich zawartości fluoru w wodach na terenie Żuław jest znany od lat, zatem nie jest on specyficzny dla Wiślinki w kontekście lokalizacji składowiska fosfogipsu.

• Jednakże – jak podają autorzy raportu – analiza sumarycznego ilorazu zagrożenia dla rozważanych substancji z wyłączeniem fluoru pokazuje, że jakkolwiek dla populacji ogólnej jest on na granicy dopuszczalnej wartości HQ=1 (nieznaczne ją przekracza), to jednak dla pod-populacji dzieci przedszkolnych wynosi ponad 4 (dla 10% dzieci może nawet być wyższy od 8.7). Oznacza to istnienie potencjalnego zagrożenia wystąpieniem w tej grupie populacji negatywnych skutków zdrowotnych związanych z toksycznym działaniem substancji występujących na składowisku fosfogipsu.

• Ryzyko nowotworowe (rozumiane jako prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu) związane z narażeniem na arsen w glebie, nie osiąga poziomów skłaniających do interwencji. Jest ono jednak o rząd wielkości wyższe od bezdyskusyjnie akceptowalnego poziomu 10-6 (jeden na milion). Sięga bowiem 10-5 (jeden na sto tysięcy) średnio dla populacji, z dominującym wkładem dzieci przedszkolnych.

• Udział badanych substancji w całkowitym populacyjnym ilorazie zagrożenia związanym z narażeniem na zanieczyszczoną glebę dominujący wkład wnosi mangan (82.6%), w dalszej kolejności nikiel (6.2%), arsen (4.3%) i miedź (3.7%). Odnośnie zagrożeń związanych ze spożyciem wody pitnej, dominujące znaczenie (97.4%) stanowi fluor. Z pozostałych substancji najistotniejszymi są żelazo (45%), nikiel (42.8%) i mangan (8.2%).

Zamknięcie składowiska

5 lutego 2009 marszałek województwa pomorskiego Jan Kozłowski wydał decyzję o zamknięciu hałdy. Projekt zakłada, że na hałdę zostanie dowiezione jeszcze pół miliona ton fosfogipsu (celem nadania jej regularnego kształtu). Nieformalna Grupa Inicjatywna Fosfi – ustosunkowując się sceptycznie do projektu GZNF "Fosfory" sp. z .o. – zleciła wykonanie niezależnej ekspertyzy, którą opracowali naukowcy z Naczelnej Organizacji Technicznej. W opinii ekspertów zaproponowane przez firmę tłoczenie wody na szczyt jest niezrozumiałe i spowoduje dodatkowe straty środowiskowe.