Żernica

Żernica (niem. Deutsch Zernitz, 1936-1945 Haselgrund) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie gliwickim, w gminie Pilchowice.

W latach 1973-1977 miejscowość była siedzibą gminy Żernica. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Nazwa

Pierwotna nazwa wsi to Zernitz. Pochodzi ona od polskiego słowa "ziarno", czyli po niemiecku Korn, albo też od słowa "ściernisko", czyli Stoppelfeld. Owa nazwa świadczy o tym, że w zamierzchłych czasach rozpościerały się tu uprawne pola, otoczone dziewiczymi lasami. Gdy w wiosce zamieszkali koloniści niemieccy dla odróżnienia Żernicy od innych wsi o tej samej nazwie, przemienili ją na "Deutsch Zernitz" względnie "Teutsch Zernitz". Łacińska nazwa miejscowości brzmi: "Sirdnicha". Sporządzający akty prawne, prawdopodobnie niemiecki mnich, nie potrafił poradzić sobie z wymową twardej polskiej mowy, zmienił nazwę polskiej miejscowości. Stąd też Żernica różnie się nazywała: "Sirdniz", "Ziernik", "Sirdnicza", "Schirdnicza", "Ziernicia" i tak dalej.
W 1246 roku Niemcy zmienili nazwę wioski z Zernitz na "Deutsch Zernitz". Przez następne wieki nazwa miejscowości wiele razy uległa zmianie. Około roku 1305 istniały dwie miejscowości o podobnej nazwie, z których następnie "Syrdnicza Senciani" - "szlachetna Sernica" uległa zagładzie. W 1936 roku nazwa wsi uległa kolejnej zmianie, a brzmiała "Haselgrund". W tym, bowiem czasie na niemieckim Śląsku wszystkie nazwy słowiańskiego pochodzenia przemianowano na germańskie. O nazwie Haselgrund stanowiło położenie wioski, jak również znajdujące się tutaj liczne krzaki orzechów laskowych. Od marca 1945 roku cały Górny Śląsk objęły polskie władze cywilne. W tym czasie wioskę nazwano "Żernica" i tak się nazywa po dziś dzień.

Historia

Według najstarszych odkryć dokonanych w okolicy Gliwic, Żernica zamieszkana była już w epoce kamiennej. Urodzajna ziemia, bogactwo ryb i zwierzyny oraz świetne położenie sprzyjały temu, aby zamieszkał tu człowiek. Na ślady kultury tej epoki składają się znalezione tu narzędzia i sprzęty z krzemienia. W IV wieku p.n.e. rozprzestrzeniła się tu nowa kultura, którą przenieśli wędrujący spod Moraw ludzie. Za czasów pierwszych Piastów okolice Gliwic, czyli również i Żernicę zamieszkiwali Polanie, którzy przybyli tu z Wielkopolski. Pierwszym, który rozpoczął pracę misjonarską na Śląsku był św. Metody. Rozpoczął on swoja pracę w 885 roku.

W czasie swojego bytu Żernica przechodziła "z rąk do rąk", od państwa do państwa. Już w 990 roku Śląsk, między innymi także Żernicę, zajęli Czesi. Wioska została w posiadaniu Czech do roku 1050, kiedy to Kazimierz I Odnowiciel, syn Mieszka II przyłączył okoliczne tereny do Polski. Sto lat później, w 1150 roku na ziemi żernickiej osiedlili się pierwsi niemieccy koloniści.

Pierwsza wzmianka o istnieniu kościoła w Żernicy pochodzi z 1200 roku, a sam kościół XII wieku. Powstał on z inicjatywy księcia, który w owych czasach zamieszkiwał te ziemie. W 1246 roku książę Mieszko II udzielił żernickim kolonistom specjalnych praw i przywilejów. Na mocy tychże przywilejów koloniści niemieccy zmienili nazwę miejscowości. W 1258 roku, w oddalonej o kilkanaście kilometrów od Żernicy miejscowości Rudy, zakon cystersów założył klasztor. Klasztor ten w latach późniejszych związany był w sposób bardzo ścisły z parafią św. Michała Archanioła. W 1283 roku opat Bartłomiej, zawarł układ z właścicielem Żernicy - Stefanem Zborowiczem, na mocy którego Żernica stała się fundacją klasztoru w Rudach. Odtąd wszelkie prawa przynależności przysługiwały opactwu cysterskiemu. Ważną datą parafii w Żernicy jest rok 1279, gdyż od tego roku datuje się istnienie Parafii Żernica. W 1339 roku opat Mikołaj II przydzielił sołtysowi żernickiemu połowę stawu rybnego. Dwa wieki później, w 1566 roku opat Marcin II zastawił za cenę 1300 talarów żernickie dobra. W międzyczasie (1428-1430) Górny Śląsk spustoszyli husyci, Żernicę także. Po upływie stu lat opat Piotr III odnowił przywileje Żernicy, zobowiązał on tym samym w 1659 roku sołtysa i jego następców do płacenia 18 groszy w odpust św. Michała Archanioła.

W 1683 roku przez Gliwice, a także częściowo przez Żernicę przemaszerowały wojska Jana III Sobieskiego, które szły na odsiecz Wiednia. W roku 1679 i 1688 odbyły się wizytacje kościelne. W protokole pierwszej wizytacji nadmieniono, że wioska może poszczycić się księdzem, który pochodził z Żernicy. Był on synem sołtysa o nazwisku Pendzich. Ks. G. F. Pendzich urodził się ok. 1638 roku. Odznaczał się wielką pracowitością i skromnością. Przez pięć lat pracował jako kapłan w diecezji krakowskiej, a przez następnych 11 lat był proboszczem w Przyszowicach. Około roku 1716 koło kościoła zostało zbudowane probostwo. Jednak na skutek ogromnego zawilgocenia i zagrzybienia budynku w 1980 roku rozpoczęła się budowa nowej plebanii, do której w 1983 roku wprowadzili się mieszkańcy. Po upływie niedługiego czasu do budynku wdała się wilgoć i plebania wymagała prac remontowych, które zostały zakończone w 2000 roku. Lata 1804-1822 są to lata, w których to w parafii administruje ostatni duszpasterz z zakonu Ojców Cystersów, który pochodził z Żor. Był on ostatnim cystersem, gdyż w 1810 roku nastąpiło zniesienie klasztoru w Rudach, a tym samym więzy Żernicy z Rudami zostały zerwane.

W 1808 roku na żernickim rynku została wybudowana kaplica św. Jana Nepomucena. Do dziś dnia, co roku podczas uroczystości Bożego Ciała kaplica ta jest ostatnim ołtarzem, przed którym wierni modlą się w czasie procesji. W związku z zerwaniem więzi z Rudami w 1822 roku duszpasterstwo w wiosce objęli księża diecezjalni. Księża ci mieli wiele pracy przed sobą, w tym musieli załatwić procesy obciążające parafię. Zadanie to udało się spełnić ks. Rinke. Z jego inicjatywy powstały budynki potrzebne kościołowi. Po księdzu Rinke urząd proboszcza objął ks. F. Kromschmidt, któremu zawdzięcza się park wokół kościoła. Resztki tego parku przetrwały do czasów obecnych.

W latach 1914 i 1939 wybuchły wojny. W tym czasie proboszczem parafii był ks. Stawinoga. Ksiądz ten charakteryzował się otwartym sposobem mówienia na ambonie. Z tego też powodu w czasie wojen był on ciągle prześladowany przez władze niemieckie. Stało się to powodem jego rezygnacji z probostwa w 1942 roku. Jego następcą był ks. proboszcz Ernst Kiesling. 22 stycznia 1945 roku mieszkańcy Żernicy dostali rozkaz opuszczenia wioski, lecz tylko nieliczni go spełnili. W cztery dni później z pól spod Ostropy wjechały do wioski czołgi radzieckie, pojawili się żołnierze. W marcu Żernica znalazła się pod administracją polską, zaś 9 maja rozległo się bicie dzwonów, które symbolizowało zakończenie działań wojennych. W roku 1950 parafię w Żernicy objęli Misjonarze świętej Rodziny, którzy pełnią swoją posługę po dzień dzisiejszy.

Z tego względu, że kościół św. Michała uległ podniszczeniu i stał się za mały, Misjonarze Świętej Rodziny zostali zmuszeni do zbudowania kościoła zastępczego. Pod koniec lat sześćdziesiątych, w tajemnicy przed władzami świeckimi zaadaptowano na kościół zabytkową stodołę. W odpust Św. Michała Archanioła, 27 września 1970 r., biskup opolski Franciszek Jop, dokonał poświęcenia nowego kościoła pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego. W połowie lat siedemdziesiątych została dobudowana dzwonnica, a przez następnych kilka lat kościół został upiększany. W 1980 roku parafia obchodziła jubileusz 700-lecie istnienia. W uroczystość odpustową Św. Michała Archanioła w 1998 roku została poświęcona kaplica przedpogrzebowa na cmentarzu w Żernicy. Aktualnie trwają prace renowacyjne zabytkowego kościoła św. Michała.

Edukacja

Przedszkola:

• Przedszkole w ZSP w Żernicy

Szkoły podstawowe:

• Szkoła podstawowa w ZSP w Żernicy

Gimnazja:

• Gimnazjum w Żernicy

Turystyka

Przez wieś przebiega szlak turystyczny:

• - Szlak Husarii Polskiej

Sport

W Żernicy działa klub piłkarski LKS Naprzód Żernica.