Żurawniki (powiat pińczowski)

Żurawniki – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie pińczowskim, w gminie Złota.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa kieleckiego.

Położenie i środowisko przyrodnicze

Należy do parafii Jurków. Wieś położona jest na terenie Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego i jednocześnie w obrębie obszaru chronionego Natura 2000. W świadomości mieszkańców, miejscowość dzieli się na: Starą Wieś, Podedwór, Osiedle, Ulicę i Kobelec. Przynależne do wsi łąki dzielone są na: Duże Łąki, Zowale, Świniekrzywdy, Morgi, Loski, Blachy, Zomłynie, Kozę oraz Błonia. Okoliczne pola swymi nazwami przypominają trudne czasy i liczne spory pomiędzy mieszkańcami. Wyróżnia się tu między innymi: Przecki – od sprzeczania się o tzw. miedzę, Wymysłowy – od wymyślania sobie, wyzwisk, kłótni.

Miejscowość ma charakter typowo rolniczy. Znana jest z bogatych tradycji w uprawie warzyw.

Okoliczne łąki są siedliskiem wielu gatunków ptaków takich jak: czapla siwa (Ardea cinerea), bocian biały (Ciconia ciconia L.), rokitniczka (Acrocephalus schoenobaenus), czajka (Vanellus vanellus L.), potrzos (Emberiza schoeniclus L.).

Wśród ssaków można spotkać: sarny (Capreolus capreolus capreolus), borsuki (Meles meles), lisy (Vulpes vulpes), zające (Lepus europaeus), a także bobry (Castor fiber L.) zwiększające w ostatnim czasie swoją liczebność.

Na terenie wsi znajduje się kilka wiekowych lip drobnolistnych (nie objętych jeszcze ochroną prawną). Na jednej z nich umieszczony jest obraz Matki Bożej – współczesny, na miejscu zniszczonego wpływami atmosferycznymi, starszego obrazu, pamiętającego czasy międzywojenne.

Historia

Historia Żurawnik sięga wieków średnich, a pierwszy zapis dotyczący tej miejscowości pochodzi z 1508 roku, a była to adnotacja w rejestrach podatkowych. Znaleziska archeologiczne z terenu parku podworskiego (dwór Lamota został zniszczony przez żołnierzy ukraińskich w czasie II wojny światowej) pozwalają stwierdzić jednak, iż obszar ten był zasiedlony już w okresie wpływów rzymskich, a nawet jeszcze wcześniej – w epoce schyłkowego neolitu, kiedy to rozwijała się kultura ceramiki sznurowej. We wschodniej części Żurawnik stoi krzyż, postawiony nieopodal miejsca zbiorowej egzekucji, podczas I wojny światowej. Nie do końca wiadomo, kim byli powieszeni ludzie i za co zginęli, aczokolwiek cała wieś pod przymusem obserwowała egzekucję.

Zabytki

We wsi znajduje się pięć świątków, wśród których wyróżnia się trzy krzyże, kapliczkę Matki Boskiej Bolesnej, oraz obraz MB Częstochowskiej. W części zachodniej znajduje sie krzyż z inskrypcją: Franciszek Woycik i Helena żona wystawili R 1826. Krzyż ten znajduje się nieopodal dawnego cmentarzyska średniowiecznego. W środkowej części Żurawnik w 1947 roku mieszkańcy ufundowali kapliczkę Matki Boskiej Bolesnej. We wschodniej części znajduje się natomiast krzyż, położony nieopodal miejsca zbiorowej egzekucji z czasów I wojny światowej. Opisany krzyż posatawiono w roku poprzedzającym pięcseną rocznicę istnienia osady.

Dalej na wschód, przy drodze do Jurkowa, znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej zawieszony na wiekowej lipie drobnolistnej. Ostatni krzyż stoi na granicy sołectw: Żurawniki i Jurków. Jest to jednocześnie granica gmin Złotej i Jurkowa oraz powiatów pińczowskiego i buskiego.

Do ciekawych zabytków zaliczyć można "kurhan" będący w okresie międzywojennym wieżą ciśnień. Pozostałością po międzywojennym dworze starosty pińczowskiego i wojewody pomorskiego, Wiktora Lamota, są słabo zarysowane pozostałości kląbów i stare drzewa w parku podworskim, a przede wszystkim nazewnictwo, bowiem droga prowadząca do Jurkowa do dzisiaj zwana jest "pałacówką". Łąki za nieistniejącym już młynem wodnym, nazywane są "zomłynie" etc.