Pomorska Wieś

Pomorska Wieś (dawniej: Bierutowo, niem. Pomehrendorf) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Milejewo na Wysoczyźnie Elbląskiej.Jest to jedna z najstarszych osad na Wzniesieniu Elbląskim leżąca w odległości około 13 km na wschód od Elbląga, w otoczeniu wzniesień dochodzących do 146m n.p.m. i w pobliżu niewielkich połaci leśnych. Około 1 km na zachód od centrum wsi płynie w zagłębieniu Rogowa, niewielki potoczek wcinający się w dalszym swym biegu głęboko w morenowe podłoże. Wyżłobiona przez ten ciek malownicza dolinka porośnięta jest lasem, a na jej krawędziach w rejonie wsi Rogowo i Weklice wznosiły się we wczesnym średniowieczu trzy pruskie grody.

Pomorska Wieś leży przy starym trakcie biegnącym z Elbląga do Młynar. Z jej terenu rozbiega się także kilka innych lokalnych dróg do sąsiednich miejscowości. Była ona prawdopodobnie prastarą osadą Pogezanów. Lokacja jej, przez komtura krzyżackiego, nastąpiła pod koniec XIIIw. Nowy przywilej uzyskała osada w 1344r. na prośbę synów pierwszego lokatora. Jan i Tymno, pełnili wspólnie funkcje sołeckie i sądownicze, dzieląc dochody między siebie. Na wojnę musiał wyruszać jeden z nich, lecz drugi zobowiązany był wówczas pokrywać koszty tej wyprawy. Proboszcz imieniem Mateusz, posiadający 4 włóki ziemi, wymieniony jest dopiero w 1378r. Do wsi należało ogółem 57 włók gruntu. Za czasów krzyżackich osada podlegała krzyżackiemu leśnemu. Po wyzwoleniu spod jarzma krzyżackiego weszła w skład terytorium elbląskiego. Miejscowa karczma zasilała kasę rady miejskiej.

Około 1820r. należało do wsi 67 włók ziemi, istniało 14 gospodarstw kmiecych i żyło 331 osób. Zajmowano się wyrobem płótna, które sprzedawano w Gdańsku.

Najstarszą budowlą jest kościół z gotyckim, z XIV-wiecznym prezbiterium, nawą z 1672r. i drewnianą wieżą z 1766r. Pierwotną świątynię strawił pożar w 1671r., niszcząc także 12 zagród chłopskich, karczmę i szkołę. Z wypalonego kościoła pozostały tylko mury obwiednie i wschodni szczyt. Odbudowano go częściowo już w następnym roku, a później wyposażono w nowy sprzęt. Drewniany strop uzyskał w 1688r. polichromię, zachowaną do dziś. Pośrodku kompozycji widnieje, w owalu, przedstawienie Sądu Ostatecznego. Ambonę ufundował w 1674r., po rozbudowie dwa lata wcześniej kościoła, sędzia ziemski Samuel Barner, a wykonano ją w warsztacie elbląskim; później odnawiano ją i uzupełniano niektóre części. W 1690 ufundowany został dzwon, pochodzący z elbląskiego warsztatu Dawida Jonasa, o czym informuje napis na płaszczu: Jonas mich in Elbing umgegossen. W Elblągu wykonano również w 1689r. barokowy prospekt organowy zdobny ornamentyką roślinną i figuralną. Barokowy ołtarz, zapewne z końca XVIIw., nosi ślady przeróbek i uzupełnień. W predelli zachował się obraz przedstawiający Ostatnią Wieczerzę. W retabulum umieszczono, po wojnie, nowy obraz. Najstarszym zabytkiem kościoła jest gotycka kropielnica wykuta w granicie. Odbudowaną prowizorycznie, po pożarze, wieżę musiano rozebrać w kilkadziesiąt lat później, a obecną wzniesiono w 1766r., wieńcząc ją hełmem o formach gotykich. Gruntowną konserwację świątyni przeprowadzono w latach 1852/1853, a nowe organy zakupiono w 1899r.

Nazwa Pomehrendorf utrzymała się w pieczęciach nagłówkowych Urzędu Gminnego, obok nadanej przez władzę nazwy Bierutowo, aż do roku 1947. Pomorska Wieś została stosunkowo szybko zasiedlona przez przybyszów z Polski i już w roku 1945 działał tu urząd gminny. Nie udało się ustalić stanu spustoszenia kościoła. Ludność miejscowa zadbała jednak, by doprowadzić go do stanu używalności i poprosić polskiego księdza katolickiego o poświęcenie domu Bożego. Stało się to udziałem ks. Pracz-Praczyńskiego lub ks. Żynela, bo tylko ci dwaj pracowali wtedy na terenie Elbląga. Poświecenia dokonano w dniu 1.11.1945 roku. Poświadcza ten fakt Starostwo Powiatowe w piśmie skierowanym do Urzędu Bezpieczeństwa w kwietniu 1946 roku. Była to odpowiedź na pismo UB z dnia 29.03.1946 roku nr 234/46. Komunikuje się w tym piśmie, "że dnia 1.11.1945 roku kościół ewangelicki w Bierutowie został samorzutnie przejęty przez polskie społeczeństwo wyznania rzymsko-katolickiego, które sprowadziło księdza z Elbląga do wyświęcenia".

8 sierpnia 1946 roku Urząd Gminny w Bierutowie zawiadamia w odpowiedzi na pismo Starostwa Powiatowego z dnia 23.08.1946 nr VIII/6/46, że na terenie gminy Bierutowo nie ma żadnego duszpasterza. Do Bierutowa i do Wańkowicz (Przezmark) dojeżdża co drugą niedzielę ks. mjr Białek z Elbląga. W trzy miesiące później ks. Białek zawiadamia Kurię Biskupią o dokonanym wcześniej poświęceniu kościoła w Pomehrendorf - Bierutowo i o tym, że odprawia się tam Mszę św. w każdą pierwszą niedzielę miesiąca. Ze sprawozdania Urzędu Gminnego (bez daty, lecz, jak wynika z okoliczności, pisanego na początku 1947 roku) można się dowiedzieć, że przed wojną do majątku kościelnego należały następujące składniki majątkowe: ośmiopokojowa plebania, dom dla służby kościelnej i 69 ha ziemi.

Szkoła parafialna istniała tam już od kilku wieków, nowy budynek szkoły wzniesiono w XVIIIw. Po wojnie otwarto szkołę już w 1946r. Około 1920r. wieś posiadała 1025 ha ziemi i liczyła 428 mieszkańców. Do 1 stycznia 1973r. mieściła się w Pomorskiej Wsi siedziba Gromadzkiej Rady Narodowej, obecnie wieś włączona jest jako wieś sołecka do gminy Milejewo. W Pomorskiej Wsi znajduje się 6-klasowa Szkoła Podstawowa im. Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku, Filia Biblioteczna oraz sklep spożywczy.

W latach 1945-1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Bierutowo/Pomorska Wieś. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

W roku 1920 miejscowość liczyła 428 mieszkańców, w roku 1939 – 351 mieszkańców.

W 1948 r. wprowadzono urzędowo nazwę Pomorska Wieś, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Pomehrendorf.

Zabytki

• XIV-wieczny kościół
• XIX-wieczne domy podcieniowe