Emilianowo (województwo kujawsko-pomorskie)

Emilianowo – mała osada śródleśna w Puszczy Bydgoskiej położona w woj. kujawsko-pomorskim, w pow. bydgoskim, w gminie Nowa Wieś Wielka, w sołectwie Brzoza. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

Emilianowo znajduje się w środku sosnowego boru, na przecięciu drogi krajowej 10 i magistrali węglowej Śląsk – Gdynia. W obecnej postaci istnieje od lat 60. XX w. po połączeniu miejscowości Emilianowo (leśniczówka i stacja PKP) z miejscowością Kobyle Błota (leśniczówka i kilka domostw) i zniesieniu Leśnictwa Emilianowo, a przemianowaniu osady i Leśnictwa Kobyle Błota na Emilianowo. W osadzie znajduje się kilka budynków leśniczówki Emilianowo (poprzednio Kobyle Błota) i dawne Emilianowo (kilometr na południowy-wschód od stacji PKP Bydgoszcz Emilianowo), dwa domy mieszkalne oraz kompleks budynków kolejowych. Przez osadę przebiega pieszy szlak turystyczny "Wolnościowy".

Lokalizacja

Nazwę „Emilianowo” spotyka się na XVII- XVIII-wiecznych mapach, aczkolwiek jakiś obiekt administracji Bydgoskich Borów Królewskich istniał tu zapewne wcześniej. Istnieją przesłanki świadczące o tym, że w miejscu, w którym znajdowała się niegdyś Leśniczówka Emilianowo istniała może nawet w neolicie jakaś osada. Sprzyjało temu skrzyżowanie traktów łączących liczące się wówczas ośrodki gospodarcze z terenów obecnej Bydgoszczy i Inowrocławia oraz Chrośnej i Łabiszyna.

W czasie II wojny światowej Leśnictwo Emilianowo stanowiło zaplecze fabryki zbrojeniowej Dynamit AG Bromberg. Budowana od grudnia 1939 r. szybko uzyskała dużą zdolność produkcyjną i pod koniec II wojny światowej była ważnym ogniwem przemysłu militarnego III Rzeszy. Z tego względu budziła żywe zainteresowanie organizacji konspiracyjnych, jak i alianckich wywiadów. W Emilianowie Niemcy wznieśli stację kolejową, która była ważnym ogniwem zakładowego transportu. W 1945 r. wyposażenie fabryki zostało zdemontowane przez Armię Radziecką i wywiezione do ZSRR. Obecnie większość terenu dawnej fabryki DAG Bromberg zajmują przedsiębiorstwa przemysłu chemicznego (Zachem, Nitrochem), Bydgoski Park Przemysłowo-Technologiczny, a fragment dawnej strefy produkcji nitrogliceryny zaadaptowano na Esploseum, prowadzone przez Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy.

Placówka konspiracyjna „Zagroda”

W „dawnej” leśniczówce Emilianowo funkcjonowała w latach 1939-1948 polska placówka konspiracyjna Związku Walki Zbrojnej (1939-1942), Armii Krajowej (1942-1945) i Wolność i Niezawisłość (1945-1948) pod kryptonimem „Zagroda”. W jej ramach - z inicjatywy miejscowych leśników – powstała grupa konspiracyjna „Darzbór”. Jej komendantem w latach 1939-1948 był miejscowy leśniczy Franciszek Wrembel ps. „Marcin”. Placówka dokonała wielu bohaterskich czynów: udzielała pomocy więźniom z obozu Bromberg-Ost, dokonywała wywiadu w fabryce zbrojeniowej DAG Fabrik Bromberg, przerzucała do Anglii jeńców brytyjskich ze stalagu XX-A w Toruniu, ukrywała Polaków, a w 1945 r. założyła oddział partyzancki „Świerki II”. Po rozbiciu oddziału na poligonie Kabat przez NKWD, członków grupy sądziły władze PRL. Dwie osoby skazano na karę śmierci „za działalność w AK”.

Pomnik ku czci partyzantów z grupy Darzbór

W byłej leśniczówce Emilianowo ustawiono 1 września 2009 roku pomnik dla uczczenia pamięci grupy Darzbór i jej bohaterskich członków – „Na przyszłą rzeczy pamiątkę – Ad futuram rei memoriam”...

Bibliografia

• Kubicki Władysław: I w podsoleckich lasach była Armia Krajowa, cz.I, 1999, Solecki Peryskop, Nr 9 (95), s. 65.
• Szefke, Agnieszka Wiktoria 2009, Leśnictwo Emilianowo k. Bydgoszczy na tle dziejów konspiracji pomorskiej w latach 1939-1948, praca magisterska w Instytucie Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy; s. 1-132.
• Wrembel Henryk ps. „Kukułka”, „Wilga”, 1991, Informacja o działalności konspiracyjnej placówki ZWZ-AK „Zagajnik”, „Zagroda” w Emilianowie pow. Bydgoszcz, Archi-wum Pomorskie AK, M-418/ Pom., Akta osobowe, t. 2, s. 1-16.