Pokrzywno (powiat grudziądzki)

Pokrzywno – wieś w Polsce położona w województwo kujawsko-pomorskie, w powiecie grudziądzkim, w gminie Gruta. Przez wieś przechodzi droga wojewódzka nr 534.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa toruńskiego.

Historia

Główna atrakcją turystyczną wsi jest zamek krzyżacki (niem. Engelsburg) powstał na miejscu słowiańskiego grodu Copriven. Zniszczony gród został nadany biskupowi Chrystianowi w 1222 roku, a po klęsce biskupiej misji nawracania Prus gród przejęli Krzyżacy około 1230 roku.

Pierwszy zamek powstał w XIII wieku. Początkowo była to prymitywna drewniano-ziemna fortalicja, nazywana Engelsberg - Mons Angelorum (Górą Aniołów). Według kroniki Piotra z Duisburga, w 1239 zamieszkiwali tam już rycerze zakonu krzyżackiego. Pierwszym komturem pokrzywieńskim był Henryk Brabantczyk i przypuszczalnie wtedy właśnie rozpoczęto budowę murowanego założenia. Na początku ze względu na bezpieczeństwo zaczęto od budowy murów obronnych w trakcie realizacji prac do kolejnych fragmentów muru dostawiano wewnętrzną zabudowę. Pokrzywno pełniło funkcję siedziby komturstwa do śmierci ostatniego komtura Fryderyka von Zollern. Zamek pełnił tę funkcję z krótką przerwą. Podczas bitwy pod Grunwaldem zginął komtur Pokrzywna Burchard von Wobecke, a wojska polskie opanowały warownię, jednak nie na długo. Rok po tym wydarzeniu zamek ponownie znalazł się we władaniu Krzyżaków.

W 1411 z inicjatywy wielkiego mistrza Henryk von Plauen Krzyżacy rozpoczęli modernizację systemu obronnego. Został wyremontowany, a mury podwyższono i zaopatrzono w nowocześniejsze strzelnice, a sam Henryk von Plauen po zamachu stanu został zdegradowany i przeniesiony do komturii w Pokrzywnie. Własnością zakonu zamek pozostawał do wybuchu wojny trzynastoletniej w 1454 roku, kiedy został zajęły przez zbuntowane oddziały Związku Pruskiego.

Na mocy porozumień drugiego pokoju toruńskiego w roku 1466 Pokrzywno wraz z całą ziemią chełmińską zostało przyłączone do Polski i aż do pierwszego rozbioru w 1772 roku było siedzibą polskich starostów. Spłonął w 1611 r. Około roku 1630 na terenie warowni zamieszkały siostry norbertanki z Żukowa. Podczas potopu Szwedzi zdobyli i spalili zamek, a kaplicę sprofanowali. Za rządów Prusaków (w 1784 r.) całość sprzedano osobie prywatnej, która rozpoczęła jego demontaż z przeznaczeniem na budowę drogi. Rozbiórka została wstrzymana po szybkiej interwencji biskupa chełmińskiego Baiera, jednak osłabione sklepienie kaplicy runęło w 1789 i spowodowało dalsze działania likwidacyjne.

W 1934 polskie władze konserwatorskie uznały ruiny za zabytek, mimo to w 1965 roku przebudowa drogi doprowadziła do wyburzenia zabudowań przylegających do południowej partii murów. Pierwsze prace zabezpieczające podjęto w roku 1967. Gotycki zamek na nieregularnym rzucie składał się z zamku wysokiego i dwóch przedzamczy. Stosunkowo najlepiej zachowała się brama zamku wysokiego, przebudowany spichrz i brama na przedzamczu, ponadto fragmenty ścian budynku głównego i murów obronnych. Dziś ruiny znajdują się w rękach prywatnych, jego nowy właściciel planuje odbudowę zamku.

Bibliografia

• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 11, 'Województwo bydgoskie, pod red. Tadeusza Chrzanowskiego i Mariana Korneckiego, z. 7, Powiat grudziądzki, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 1974
• Andrzej Pabian, Waldemar Rozynkowski, Zamki krzyżackie na ziemi chełmińskiej, Toruń, Wydaw. Naukowe Scriptor, 1997, ISBN 83-905595-3-6
• Ryszard Boguwolski, Lothar Hyss, Zamki krzyżackie powiatu grudziądzkiego = Burgen des Deutschen Ordens im Kreis Graudenz, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2004, ISBN 83-88076-13-2