Rachcin

Rachcin – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie lipnowskim, w gminie Bobrowniki (chociaż podejmowano działania na rzecz powrotu Rachcina do Gminy Fabianki), 10 km na północny zachód od centrum Włocławka, 16 km od Lipna, 9 km od Bobrownik, 7 km od Fabianek.

Wieś Rachcin graniczy z gruntami wsi Stary Bógpomóż, Polichnowo, Brzustowa, Stara Rzeczna (sołectwo Brzustowa), Lisek, Łochocin, Cyprianka, Wilczeniec Fabiański, Stary Witoszyn, Winduga.

Sołectwo Rachcin obejmuje dwie wsie: Rachcin i Windugę. Przez Windugę sołectwo Rachcin graniczy z wsiami Nowy Witoszyn i Łęg oraz posiada dostęp do Wisły.

Układ osadniczy wsi Rachcin

Zabudowa wsi podzielona jest obecnie na cztery zasadnicze części:

• Centralna- część górna/nowa; zabudowa przy drodze w kierunku Cyprianki, pomiędzy Szkołą Podstawową a krzyżem przydrożnym; wzdłuż dwóch równolegle biegnących dróg "Ciasnej" (bez asfaltu) i "Szerokiej" (droga asfaltowa z Rachcina do Cyprianki). Część centralna została utworzona jako ciąg zabudowy wzdłuż dwóch dróg w 2 poł. XIX w. wraz z przybyciem uciekinierów politycznych z Wielkopolski,
• Rachcinek- część dolna/stara, 800 m na zachód od części centralnej; zabudowa przy drodze Bobrowniki-Włocławek i jednocześnie początek biegu drogi asfaltowej z Rachcina do Cyprianki, w pobliżu przystanku PKS. Najstarsza część wsi- mimo używanej powszechnie nazwy to tu od XIII do poł.XVII w. znajdowały się zabudowania wsi noszącej nazwę "Rachczyno". Po przeniesieniu wsi na "górną część" teren pozostał niezamieszkany. Z mapy opracowanej w 1930 r. przez Wojskowy Instytut Geograficzny wynika, że był tu zaledwie jeden dom. Choć jest to najstarsza i najściślej związana historycznie z nazwą Rachcin część tej wsi z nieznanych przyczyn zaczęto po II wojnie światowej używać względem niej nazwy "Rachcinek", choć taka miejscowość nigdy nie powstała,
• Okrągła- 1 km na północ od części centralnej; była odrębną miejscowością, ale przed 1981 r. została włączona do Rachcina,
• Parcele- 2 km na wschód i północny-wschód od części centralnej; była odrębną miejscowością, ale przed 1981 r. została włączona do Rachcina.

Historia

Rachcin to stara osada nadana cystersom w 1236 roku przez komesa Boguszę Miecławica z rycerskiego rodu Doliwów, wojewodę na dworze księcia Konrada Mazowieckiego. Dokumentem poświadczającym nadanie komesa jest bulla papieża Innocentego IV z 22 czerwca 1244 r., która wymienia villa Raccino pośród posiadłości zniszczonego przez pogańskich Prusów opactwa cystersów w Szpetalu. Ze znalezisk archeologicznych należy wnioskować, że wieś utworzono na czerwonoziemach dzisiejszej "dolnej części" nazywanej powszechnie "Rachcinkiem".

Po 1258 r. spadkobiercy Boguszy starali się o zwrot Rachcina.

Sądzić należy, że Rachcin jest najstarszą osadą na terenie gminy Bobrowniki - starszą od gminnych Bobrownik, wzmiankowanych pod datą 1321. Według stanu z 1321 r. wieś podzielona była na dwie części: Radczyno/Rachczyno Jakubowe i Klasztorne. Należała wtedy do parafii szpetalskiej.

W 1564 r. Rachcin miał 2,5 łana gruntu i należał do Macieja Nasięgniewskiego.

W 2 poł. XIX w. do Rachcina zostali sprowadzeni uciekinierzy polityczni z Wielkopolski, którzy zbudowali zagrody na nowych siedliskach. Do nich należy zagroda, w której do dziś zachował się jedyny budynek zbudowany przez uciekinierów, tj. "Dom Powstańca".

Po powstaniu styczniowym (1863 - 1864) prowadzono w Rachcinie tajne nauczanie, o którym wspomina kronika szkolna z 1938 roku: kiedy do wioski docierała władza rosyjska hasło trafiało najpierw do tajnej szkółki (...). Dzieci rozbiegały się po krzakach i parowach kryjąc drewniane tabliczki do pisania. Nauczyciel zajmował się jakąś pracą. Tę tradycję kontynuuje istniejąca do dziś Szkoła Podstawowa w Rachcinie. Już wtedy większość zabudowań wsi znajdowała się w pobliżu skarpy, w "górnej części" - w miejscu, które dziś powszechnie kojarzone jest z nazwą "Rachcin".

W 1919 r. utworzono szkołę powszechną, której pierwszym kierownikiem został Jan Byra. Murowany obiekt szkolny zbudowano w 1926 r. Od 1927 r. rozpoczęła swoją działalność OSP, która od 1928 r. posiadała dzwon. W 1932 r. pozyskano dla niej ręczną pompę. Od 1938 r. jednostka dysponowała murowaną remizą.

Na polach walki we wrześniu 1939 r. zginęli dwaj mieszkańcy wsi Rachcin - Józef Mizak i Czesław Misterski. W 1941 r. zginął naczelnik OSP i kierownik szkoły w Rachcinie Kazimierz Ziemniewicz.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa włocławskiego.

Zabytki

W miejscowości znajdują się następujące zabytki:

• Dom Powstańca - drewniany dom zbudowany w 1865 r. przez powstańca - uczestnika Wiosny Ludów w Wielkopolsce,
• Zespół dworski: dwór (ok.1920 r., przebudowany w latach 70. XX w.) i park (pocz.XX w.)- pozostałość majątku Okrągła. Wpisany do Rejestru Zabytków pod numerem 325/A z 5.11.1993.

Organizacje społeczne

W 1927 roku powołano do życia Ochotniczą Straż Pożarną w Rachcinie. Obecnie jest to pierwsza w Gminie Bobrowniki jednostka OSP, która realizuje projekty współfinansowane ze środków POKL w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Dzięki pozyskanym przez tę organizację funduszom prawo jazdy kat.C uzyskało nieodpłatnie 14 osób, a 28 mieszkańców gminie Bobrowniki zdobędzie w 2011 r. prawo jazdy kat.B.

Od 2007 roku działa także Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa Rachcin, które 11 grudnia 2008 r. otrzymało nagrodę Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego w konkursie "Rodzynki z pozarządówki" na najlepsze inicjatywy realizowane przez organizacje pozarządowe za utworzenie niepublicznej Szkoły Podstawowej w Rachcinie w miejsce placówki zlikwidowanej przez Radę Gminy Bobrowniki. 19 marca 2009 r. działalność Stowarzyszenia Rozwoju Sołectwa Rachcin została zaprezentowana w trakcie obrad sejmowej Podkomisji stałej ds. jakości kształcenia i wychowania jako przykład dobrych praktyk. Po zakończeniu obrad delegacja z Rachcina spotkała się z ministrem edukacji narodowej Katarzyną Hall. Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa Rachcin jest pierwszą w gminie Bobrowniki organizacją pozarządową, która pozyskała środki na realizację projektu z POKL. Szkoła podstawowa w Rachcinie jest pierwszą społeczną szkołą podstawową w powiecie lipnowskim.

Bibliografia

• Kronika szkolna (rękopis z 1938 r.);
• Nowacki J., Opactwo św. Gotarda w Szpetalu pod Włocławkiem Zakonu Cysterskiego (ok. 1228 – 1285 – 1358), Gniezno 1934, s. 66, 91, 92, 98, 122, 129;
• Szacherska S. M., Opactwo cysterskie w Szpetalu a misja pruska, Polska Akademia Nauk. Instytut Historii, s. 56 -117.