Lipno

Lipno – miasto w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie lipnowskim. Miasto jest siedzibą gminy wiejskiej Lipno.

Do 1954 siedziba wiejskiej gminy Jastrzębie. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa włocławskiego. Od 1999 po reformie administracyjnej, siedziba powiatu lipnowskiego.

Według danych z 1 stycznia 2010 miasto miało 14 791 mieszkańców.

Położenie

Miasto znajduje się na ziemi dobrzyńskiej, które jako trzecie uzyskało prawa miejskie i w którym odbywały się sejmiki ziemskie. Geograficznie Lipno usytuowane jest na Pojezierzu Dobrzyńskim. Odległość od stolicy wynosi 160 km, od Torunia 54 km, Płocka 50 km, a od Włocławka 23 km.

Przez miasto przepływa rzeka Mień.

Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 10,99 km². Miasto stanowi 1,07% powierzchni powiatu.

Według danych z 2002 Lipno ma obszar 10,88 km², w tym:

• użytki rolne: 52%
• użytki leśne: 13%

Demografia

Dane z 31 grudnia 2011

Ludność

• 1800 – 480 mieszkańców
• 1808 – 917
• 1825 – 3008
• 1827 – 2891
• 1857 – 3884
• 1897 – 6214
• 1919 – 8467
• 1921 – 8630
• 1939 – 12018
• 1946 – 8389
• 1991 – 14300
• 2004 – 14872
• 2006 – 15014
• 2009 – 15806
• 1 stycznia 2010 – 14791
• 31 grudnia 2011 – 14517 osób zameldowanych na pobyt stały oraz 510 osób zameldowanych na pobyt czasowy

Miasto nawiedziły epidemie w latach: 1348, 1623, 1626-1629, oraz 1708-1709. Przed wybuchem II wojny światowej 40% mieszkańców Lipna stanowiła ludność pochodzenia żydowskiego.

Historia

• 1349 – nadanie praw miejskich,
• 1411 – Lipno wraz z Ziemią dobrzyńską powraca do Rzeczypospolitej na mocy I Pokoju toruńskiego,
• 1466 – Lipno wraz z Ziemią dobrzyńską powraca do Rzeczypospolitej na mocy II Pokoju toruńskiego,
• XV i XVI – duży ośrodek wytwórczy,
• 1793 – miasto pod administracją zaboru pruskiego,
• 1807 – miasto w Księstwie Warszawskim,
• 1815 – miasto w Królestwie Polskim,
• 1939 – początek niemieckiej okupacji, liczne zbrodnie na ludności polskiej i żydowskiej,
• 1941-1945 – podczas okupacji niemieckiej była używana nazwa niem. Leipe,
• 1375-, 1919-75 i od 1999 – siedziba powiatu

Zabytki

• park miejski

Założony w 1914 położony jest w południowo-wschodniej części miasta zajmując wzgórze morenowo-czołowe o powierzchni ok. 11 ha. Jego postać stanowi przejście między drzewostanem naturalnym, a założeniem parkowym. Najliczniej reprezentowane gatunki stanowią sosny, dęby szypułkowe. Zabór rosyjski to okres, gdy wejście do Parku było płatne. Dąb Wolności, został posadzony w 1918 jako symbol uwolnienia spod jarzma zaborcy. W latach 20. XX w Parku odsłonięty został Pomnik Poległych, który usunięty został przez niemieckiego okupanta. Przy północnym wejściu znajduje się pomnik Niepodległości. Głównym elementem kompozycyjnym jest polana przylegająca do alei poprzecznej, utrzymana w formie parteru kwiatowego, gdzie dawniej znajdował się zegar kwiatowy i herb, kawiarnia, a także staw, po którym pływały łabędzie. Centralnym punktem polany jest okrągły kwietnik, a nieco dalej znajduje się zabytkowa drewniana altana z 1924. Część zachodnia utrzymana jest w stylu naturalistycznym ze swobodnie prowadzonymi alejami, a najwyższy punkt zajmuje amfiteatr z muszlą koncertową zbudowany w końcu lat 70. W okresie międzywojennym park otrzymał czwartą lokatę w kraju za nasadzenia drzew i był wysoko notowany w rankingach europejskich.

• gotycki kościół Wniebowzięcia NMP

Zbudowany w 1388 w stylu gotyckim, najprawdopodobniej na miejscu wcześniej istniejącego. Zamknięty pod koniec XVIII, a ponownie otwarty w 1819. Po remoncie cały budynek został obniżony, co wpłynęło na utratę cech charakterystycznych dla stylu gotyckiego. W drugiej połowie XIX dobudowano kaplice św. Barbary i św. Teresy, przebudowano kruchtę. Okna ostrołukowe w prezbiterium i nawie zdobione są witrażami. Ołtarz wykonany w pierwszej połowie XVIII, a przeniesiony z klasztoru Ojców Bernardynów w Skępem ok. 1762. Odnawiany był w latach 1952 i 1975. W kościele znajdują się również dwa ołtarze boczne rokokowe z fragmentami barokowymi z XVIII.

• neogotycki kościół ewangelicko-augsburski z lat 1865-1868
• neogotycka kaplica cmentarna z 1837
• ratusz klasycystyczny zbudowany po 1831
• domy z XIX
• Od początku wieku XX działała w Lipnie parafia prawosławna z murowaną cerkwią przy ul. Gdańskiej. Po przebudowie w latach 20. i 30. XX wieku budynek przeznaczono na Dom Ludowy, obecnie mieści się w niej kino "Nawojka"
• stara synagoga z XIX, później przekształcona na kino (poprzednik kina "Nawojka")
• nowa synagoga z pocz. XX, obecnie dom towarowy.

Edukacja

• Zespół Szkół Technicznych im. Ziemi Dobrzyńskiej
• Zespół Szkół im. Romualda Traugutta
• Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Noblistów Polskich
• Gimnazjum Prywatne nr 1 im. Jadwigi Jałowiec
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Władysława Broniewskiego
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. Janusza Korczaka
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. Jana Pawła II

Sport w mieście

Klub piłkarski Mień

Jego założycielem był w 1922 nauczyciel miejscowego gimnazjum Jan Horowica. W 1934 na peryferiach miasta do użytku oddano stadion. Największe sukcesy drużyna odnosiła w latach 1983-1984 i 1990-2001 grając w III lidze i mając za przeciwników drużyny z Pomorza, Śląska czy Wielkopolski. Od sezonu 2001-2002 drużyna gra w IV lidze kujawsko-pomorskiej. Mień Lipno na swoim boisku podejmowała m.in.: Legię Warszawa, Polonię Warszawa, Widzew Łódź oraz Wisłę Płock. Od sezonu 2008/2009 będzie grała w III lidze tj. liga: kujawsko-pomorsko-wielkopolska.

Motocross

W mieście istnieje również motocrossowy klub Jastrząb. Niebawem zrzeszenie obchodzić będzie 40 urodziny. Z lipnowskim motocrossem związany jest tor przy ul. Wyszyńskiego, który jest jednym z najatrakcyjniejszych w Europie. Uczestnikami zawodów byli m.in. sportowcy z Białorusi, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Rosji. Z zawodników klubowych należy wymienić m.in. Jacka Olszewskiego, Marcina Abramowskiego, Michała Stępińskiego i Mateusza Ognistego.

Karate

Od dziesięciu lat w Lipnie działa klub Kyokushin Karate zrzeszając ok. 80 osób. Lipnowscy karatecy posiadają liczne osiągnięcia w działalności sportowej, do których zaliczyć można m.in. tytuł wicemistrza Polski.

Lipnowiak Lipno

Od 2005 roku funkcjonuje Międzyszkolny Klub Sportowy siatkówki dziewcząt "Lipnowiak" w Lipnie.

Wspólnoty religijne

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Wniebowzięcia NMP
  • bł. Michała Kozala
• Kościół Ewangelicko-Augsburski
• Świadkowie Jehowy

Komunikacja

Kolejowa

W Lipnie znajduje się jedna stacja kolejowa Lipno, leżąca na linii kolejowej nr 27. Linia jest obsługiwana w okolicy Lipna przez spółkę Arriva PCC Rail w rozkładzie 2009/2010 przewidziano 5 pary pociągów relacji Toruń Główny – Lipno dodatkowo jedna kursuje tylko do Torunia Wschodniego. 3 pary do Sierpca oraz jedna dodatkowa kursująca tylko do stacji Skępe jeden pociąg dodatkowo jedzie od stacji Skępe do Torunia. Jedna para relacji Toruń Główny – Sierpc kursuje tylko w wybrane dni podczas wakacji. Kolej wąskotorowa dotarła do Lipna w 1916. Była to linia łącząca leżących koło Torunia Lubicz z Lipnem. Krótko przed II Wojną Światową powstała linia normalnotorowa łącząca Toruń z Nasielskiem. Stacja Lipno została otwarta 23 stycznia 1937.

Samochodowa

Znajduje się również dworzec PKS, który ma bardzo dobrą komunikację z innymi miastami np. z Bydgoszczą, Gdańskiem, Koszalinem, Lublinem, Szczecinem i Warszawą. Miasto jest ważnym węzłem drogowym. Znajduje się na drodze krajowej nr 10 (Szczecin – Bydgoszcz – Lipno – Płońsk) i nr 67 (Włocławek – Fabianki – Lipno) oraz na drodze wojewódzkiej nr 557 (Lipno – Rypin), nr 558 (Lipno – Wielgie – w stronę Dobrzynia nad Wisłą i nr 559 (Lipno – Płock).

Honorowi Obywatele Lipna

• Leszek Balcerowicz (ur. 1947 w Lipnie) – polski ekonomista i polityk. Przedstawiciel szkoły ekonomicznej zwanej monetaryzmem. Inicjator ekonomicznej transformacji Polski z kraju o socjalistycznej gospodarce planowej w stylu radzieckim do kraju o gospodarce rynkowej w stylu zachodnim.
• Wiesława Czapińska (ur. 1932 w Bydgoszczy, zm. 2010) – Była uznanym autorytetem w dziedzinie filmu, teatru, literatury. Autorka polskiej biografii Poli Negri.
• Roman Czarnomski, h. Jastrzębiec, niekiedy zwany Czarnocki (ur. 1800 w Tłuchówku koło Lipna, zm. 1892 w Paryżu), polski oficer i działacz niepodległościowy.
• Bogusław Kaczyński (ur. 1942 w Białej Podlaskiej) – dziennikarz, publicysta i krytyk muzyczny, popularyzator opery, operetki i muzyki poważnej, teoretyk muzyki, twórca telewizyjny, animator kultury, prezenter i autor wielu programów kulturalnych.
• Pola Negri (właśc. Barbara Apolonia Chałupiec) (ur. 1897 w Lipnie, zm. 1987 w San Antonio, Teksas) – polska aktorka filmowa, międzynarodowa gwiazda kina niemego.
• Stanisław Ossowski – polski socjolog, metodolog nauk społecznych i teoretyk kultury.
• Lech Wałęsa (ur. 1943 w Popowie) – polski działacz związkowy, polityk, z zawodu elektryk, lider Solidarności, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1983 i Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990-1995. Absolwent Zespołu Szkół Technicznych im. Ziemi Dobrzyńskiej w Lipnie.

Urodzeni w Lipnie

• Wincenty Rapacki – aktor, reżyser teatralny
• Pola Negri – aktorka filmowa, międzynarodowa gwiazda kina niemego
• Stanisław Ossowski – socjolog, profesor Uniwersytetu Łódzkiego
• Janusz Osuchowski – prawnik, politolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego
• Leszek Balcerowicz – ekonomista, poseł, minister finansów, wicepremier, prezes NBP
• Wojciech Korpal – chemik
• Małgorzata Sadowska – aktorka
• Michał Rosiak – lekkoatleta, skoczek w dal

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Lipnie
• Lipnowskie Towarzystwo Kulturalne
• ks. Szczęsny Starkiewicz