Radziki Duże

Radziki Duże – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Wąpielsk.

Do 1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Radziki Duże. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego.

Zabytki

Wieś Radziki Duże słynie z legendarnych ruin zamkowych oraz ze znajdującego się w ich sąsiedztwie klasycystycznego dworu wzniesionego w połowie XIX w. Również z powodu spękanej od starości kopii obrazu Guido Reniego znajdującego się obecnie w kościele paraf. p. w. św. Katarzyny.

W Radzikach Dużych znajdują się ruiny zamku, który powstał pod koniec wieku XIV, lub po roku 1413. Wybudowała go rodzina Radzikowskich, którzy wcześniej nosili nazwisko Ogończykowie. Zamek w 1510 r. został przebudowany przez ostatniego z rodu Mikołaja Radzikowskiego, potem znalazł się w rękach Radziwiłłów. W czasie wojen szwedzkich uszkodzony popadł w ruinę. Obiekt reprezentował najprostszy typ rycerskiej siedziby obronnej, gdzie budynek mieszkalny obwiedziono murem obronnym z wykorzystaniem jednego boku jako oparcia. Pierwotnie dostępu do zamku broniła mokra fosa nawadniana z zanikającego obecnie stawu. Budulcem użytym przez budowniczych zamku była cegła, którą układano w układzie wendyjskim i gotyckim a do podmurówki użyto kamienia polnego. Zamek był założony na planie kwadratu 28,8 m x 28,8 m. Wjazd do zamku prowadził od strony północno-zachodniej przez przedbramie. "Wizyta" Szwedów w XVII wieku sprawiła, że zamek stracił na znaczeniu i zaczął popadać w ruinę.

Kościół parafialny Św. Katarzyny z przełomu XIV/XV wieku, gotycki, usytuowany na niewielkim wzniesieniu, w otoczeniu kręgu starych drzew. W zakrystii i kruchcie sklepienia kolebkowe. W kruchcie kościoła znajduje się epitafium poświęcone poległym w 1920 r. Na cmentarzu znajduje się krzyż powstańców styczniowych z 1864 r.

Dwór wzniesiony w II połowie XIX wieku przez Przeciszewskich, o cechach klasycystycznych, murowany z cegły, z czterokolumnowym portykiem w fasadzie. Obecnie siedziba gimnazjum gminnego.

Legendy

Przekleństwo matki

W czasach Władysława Łokietka, kiedy Polska została zaatakowana przez Krzyżaków, na zamku w Radzikach Dużych mieszkała matka z synem. Syn ten, w zamian za obietnicę otrzymania władzy nad zamkiem, wyjawił Krzyżakom tajemne przejście prowadzące do budynku. Nieprzyjaciel, po zdobyciu obiektu, spełnił przyrzeczenie. Zrozpaczona matka przeklęła syna-zdrajcę. Gdy wieść o zagarnięciu zamku w Radzikach Dużych dotarła do króla Łokietka, zebrał on armię, odbił budowlę z rąk Krzyżaków, a zdrajcę skazał na karę obcięcia członków. Ciało zdrajcy pochowano w trzech różnych miejscach, w których – jako przestrogę dla innych – usypano trzy kopce (istnieją one do dnia dzisiejszego). Stąd właśnie nazwa Trzy Kopce.

Legenda o podziemnym krużganku

W czasach, gdy na Rzeczpospolitą napadali Szwedzi i mieszkańcy miasta Golubia odmówili zapłaty nałożonej dodatkowo kontrybucji, wojska szwedzkie uwięziły ludność golubską na dziedzińcu zamkowym. Dopiero duch Anny Wazówny wskazał więźniom podziemne przejście do drugiego zamku w Radzikach Dużych. Kiedy Szwedzi zaczęli ścigać uciekających Golubian, ziemia zadrżała i ogromny głaz, wpadając do rzeki Drwęcy załamał tajemne przejście – w ten właśnie sposób została odcięta droga ścigającym. Szwedzi, dowiedziawszy się o tym dziwnym wydarzeniu pośpiesznie opuścili Golub. Zaś ów głaz do dzisiaj leży w Drwęcy.

W Radzikach Dużych rozpoczęła swoją działalność orkiestra dęta.

Zobacz też

• Radziki Małe

Bibliografia

• M. Krajewski, A. Mietz, Zabytki ziemi dobrzyńskiej, Włocławek 1996.
• F. S. Dmochowski, Przekleństwo matki, wstęp i przypisy M. Krajewski, Rypin 2011.