Żychlin

Żychlin – miasto w woj. łódzkim, w pow. kutnowskim, położone na Nizinie Środkowomazowieckiej, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żychlin. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. płockiego.

Według danych z 7 marca 2011 miasto liczy 8 766 mieszkańców.

Historia

Pierwsza wzmianka o Żychlinie pochodzi z 1331 roku. Mówi ona o istniejącej zapewne już wcześniej wsi wraz z kościołem, która należała do wojewody łęczyckiego Chwała. Prawa miejskie miasto otrzymało przed 1397. W drugiej połowie XVI stulecia miasto spotkała klęska pożaru. Powolna odbudowa, a nawet wyjednany u króla przywilej jarmarków nie wpłynął na znaczny rozwój miasta. W 1790 Żychlin liczył 350 mieszkańców.
W XIX wieku ludność miasta znacznie wzrosła, jednak, tak jak w pobliskim Kutnie występował tu znaczny odsetek ludności żydowskiej. W 1870 roku na mocy ukazu carskiego Żychlin stracił prawa miejskie. Odzyskał je dopiero w 1924 roku. Na końcu XIX wieku miasto liczyło już 7830 mieszkańców.

Zabytki

• Grób skrzynkowy kultury Łużycko-Pomorskiej z ok. 500 roku p.n.e na placu 29 Listopada .
• Zespół kościoła parafialnego św. św. Piotra i Pawła – ul. Jana Pawła II:
  • kościół murowany z 1782 r., rozbudowany w 1838, dobudowana kaplica i zakrystia po 1911 r.,
  • dzwonnica murowana, 1 poł. XIX w.,
  • plebania murowana z XIX w.,
• Kilka kamieniczek mieszczańskich przy dawnym rynku, oznaczonych nr 24-27 z I połowy XIX w. z oryginalnymi oknami i drzwiami – Plac 29-go Listopada
• Dom tkaczy – ul. 1 Maja 17
• Zabytkowy dom z początku XIX wieku – ul. Narutowicza
• Zespół Cukrowni "Walentynów", obecnie zajmowany przez zakład "EMIT" – ul. Narutowicza 72: cukrownia murowana z 1853 r., przebudowana w 1921 r., obecnie hala fabryczna,
• Dom Pruszaków, murowany, pocz. XX w., przebudowany, obecnie przedszkole; portiernia z 2 poł. XIX w.;
• Synagoga z 1888 r. – ul. Kilińskiego

Kościół mieszczący się we wsi Żychlin posiada potwierdzoną metrykę przynajmniej od 1331 r., gdy budowlę spalili Krzyżacy. Następna wzmianka pochodzi z 1418 r., kiedy to Rocznik Archidiecezji Warszawskiej zamieścił wiadomość o ufundowaniu kościoła w Żychlinie przez Wojciecha z Żychlina, herbu Szeliga. Jednak inne źródło podaje, że fundacji dokonał dziadek Wojciecha Żychlińskiego.

Kościół z 1813 r. wykonany był ze rżniętych bali, kryty gontem, na podmurówce z kamienia i cegły na wapno. Znajdował się na Starym Rynku (aktualnie Plac Wolności). Parafia Żychlin od XIV do XIX wieku zaliczona była do najgorzej wyposażonych w całej parafii.

W XVII wieku pojawiły się poważne problemy z utrzymaniem parafii. Przełamał je dopiero Tomasz Pruszak, kasztelan gdański wraz z małżonką ze Skarżyńskich, który oddali na potrzeby parafii w wieczystą dzierżawę folwark składający się z 18 włok, dzisiejsza Wola Popowa, który przeszedł na własność parafii. Ostatnie zbiory z tego folwarku zebrał ks. proboszcz Walenty Kondracki.

Dzięki Tomaszowi Pruszakowi i jego małżonce ze Skarżyńskich (właścicieli Żychlina) dawny, drewniany kościół w Żychlinie został zastąpiony nowym, usytuowanym przy Nowym Rynku. Patronami tego kościoła są Św. Apostołowie Piotr i Paweł.

Główna nawa jest położona na planie wydłużonego prostokąta z prezbiterium zamkniętym wielobocznie, w ścianach bocznych nawy arkadowe i przejścia do dwóch kaplic. Kościół posiada elewację frontową dwukondygnacyjną rozczłonkowaną pilastrami, zwieńczona jest ona falistym szczytem z posągami św. Apostołów Piotra i Pawła. Kościół przykryty jest dwuspadowym dachem z wieżyczką. W świątyni znajduje się pięć ołtarzy z I połowy XIX wieku (cztery neoklasycystyczne i jeden barokowy). W głównym ołtarzu znajduje się obraz patronów Kościoła, a w bocznych obrazy św. Wojciecha, Stanisława Kostki, Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i Matki Bożej Nieustającej Pomocy oraz św. Antoniego. W jednej z kaplic znajduje się obraz św. Walentego, a w drugiej krucyfiks barokowy. W kaplicy św. Walentego stoi chrzcielnica barokowa z marmuru. Na ścianach kościoła znajdują się stacje drogi krzyżowej, wykonane z gipsu oraz obrazy Matki Bożej Różańcowej i św. Michała Archanioła. Na ścianach kaplic natomiast znajdują się obrazy św. Anny i św. Józefa, namalowane przez artystę Strungego w 1862 r., św. Rocha, wskrzeszenie córki Jaira, św. Marka Ewangelisty i św. Teresy. W kościele znajdują się również nagrobki: Aleksandra Pruszaka, Tomasza Pruszaka, Aleksandy z Pruszaków Mleczko-Gruszeckiej, ks. Walentego Kondrackiego, ks. Piotra Truskolaskiego, ks. Jana Sabak.

Z ofiar parafian w 1884 roku kościół został odnowiony z zewnątrz i wewnątrz. W latach 1929 i 1930 założono instalację elektryczną. Zakupiono trzy żyrandole w stylu eklektycznym, odlane z mosiądzu i 28 kinkietów trzy- i jednoramiennych.

W czasie I wojny światowej kościół przetrwał niezniszczony. W 1920 r. została wymieniona więźba dachowa, zdjęto wieżyczkę.

Podczas II wojny św. kościół zrabowano i zamieniono na magazyn. Ponadto został uszkodzony dach, rozebrano ogrodzenie, zdewastowano grobowce i nagrobki na cmentarzu przykościelnym. 10 lutego 1945 roku kościół został ponownie otwarty oraz podjęto systematyczne remonty. W 1946 r. założono ogrodzenie, w 1947 r. dokonano kapitalnego remontu organów (11 głosowe, wykonane przez firmę A. Hamona z Warszawy). Później odnowiono także wnętrze kościoła, w okna wstawiono witraże wg stanu pierwotnego, wstawiono konfesjonały i ławki (wykonane przez Ignacego Zomerfelda z Woli Popowej). W 1960 r. dokonano gruntownego remontu dachu. W latach 1973-78 kościół zradiofonizowano, ogrzano elektrycznie piecami akumulacyjnym, położono posadzki z marmuru, wstawiono nowe dębowe drzwi główne i boczne, ostawiono drewniany ołtarz soborowy z ambonką, umeblowano zakrystię. W 1982 r. odnowiono wnętrze kościoła. Przetarto tynki zewnętrzne i pomalowano farbą emulsyjną, zreperowano ogrodzenie. W 1984 r. osuszono ściany kościoła i zabezpieczono przed ponownym zawilgoceniem, położono betonowy chodnik wokół kościoła.

W latach 1996-97 całkowicie odnowiono wnętrze łącznie z kaplicami i zakrystią przywracając pierwotną malaturę. Odnowiono ołtarz główny z obrazem, obrazy Matki Bożej Różańcowej i św. Michała, stacje drogi krzyżowej, ambonę, organy, żyrandole i lampy, ołtarze boczne z obrazami i obrazy z kaplic. W 2000 r. ponownie zaimpregnowano więźbę dachową.

Dla upamiętnienia Wielkiego Jubileuszu 2000 lat Chrześcijaństwa w Kościele Żychlińskim w prezbiterium kościoła zbudowano marmurowy Stół Słowa Bożego- Ambonę z sylwetką Ojca Świętego wykonaną ze spiżu i Stół Chleba Pańskiego – Ołtarz.

Obok kościoła stoi dzwonnica. Jest to obiekt murowany, czworoboczny i dwukondygnacyjny, z dachem namiotowym pokrytym miedzią. Najstarszym dzwonem jest "Św. Piotr". Od 1998 roku w dzwonnicy znajduje się kaplica przedpogrzebowa z chłodnią.

18 maja 1992 roku, w 72. rocznicę urodzin Karola Wojtyły, na placu pomiędzy kościołem a Domem im. Jana Pawła II odsłonięto popiersie Jana Pawła II z brązu, umieszczone na cokole z granitu.

Zobacz też

• Stara Synagoga w Żychlinie
• Synagoga w Żychlinie
• Cmentarz żydowski w Żychlinie