Kostomłoty (województwo lubelskie)

Kostomłoty – wieś w Polsce w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie Kodeń, położona na Równinie Kodeńskiej, na lewym brzegu Bugu, przy granicy z Białorusią.

Do 1943 roku wieś była siedzibą władz gminy Kostomłoty. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bialskopodlaskiego.

Historia

Wieś o rodowodzie średniowiecznym. Od 1412 roku własność zakonu augustianów z Brześcia Litewskiego, od XVI wieku w posiadaniu rodziny Sapiehów z Kodnia. W XIX wieku w miejscowość należała do różnych rodów ziemiańskich. Jednym z właścicieli majątku ziemskiego w Kostomłotach w tym czasie był publicysta Tygodnika Ilustrowanego, Józef Łoski.

Od XVII wieku w Kostomłotach istniała parafia greckokatolicka. W 1875 wierni uniccy zostali administracyjnie podporządkowani Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. W 1927 obok parafii prawosławnej powstała katolicka parafia obrządku bizantyjsko-słowiańskiego. W okresie międzywojennym w miejscowości dochodziło do wielu konfliktów na tle wyznaniowym.

W 1945 r. znaczna część mieszkańców wsi została wysiedlona na Mazury w ramach Akcji Wisła. Ich miejsce zajęli Polscy wysiedleńcy z Kresów Wschodnich i migranci.

Od lat 60. XX wieku wieś jest jedynym w Polsce ośrodkiem prowadzenia duszpasterstwa katolickiego w obrządku bizantyjsko-słowiańskim. W 1985 roku powstał w Kostomłotach dom zakonny Małych Sióstr Jezusa. W latach 1998-2007 istniał dom zakonny marianów. Od początku XXI wieku obserwowana jest również wzmożona działalność Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. W 2003 roku we wsi został założony męski monaster i parafia prawosławna. Zbudowano też cerkiew, służącą zarówno monasterowi, jak i parafii.

Ośrodek neounii

W Kostomłotach znajduje się jedyna na świecie parafia neounicka. Miejscowa cerkiew św. Nikity Męczennika od 1998 r. jest ośrodkiem pielgrzymkowym, sanktuarium błogosławionych męczenników z Pratulina.

W latach 1969-2007 parafią opiekowali się zakonnicy ze Zgromadzenia Księży Marianów. Obecnie pieczę nad parafią i sanktuarium sprawują duchowni rzymskokatolickiej diecezji siedleckiej.

Zabytki

• drewniana cerkiew neounicka św. Nikity Męczennika z XVII wieku
• drewniana plebania neounicka z poł. XIX wieku

Inne obiekty

• prawosławny monaster św. Serafima z Sarowa z XXI wieku
• parafialna cerkiew prawosławna pw. św. Serafima z Sarowa z XXI wieku
• drewniana kaplica neounicka z XX wieku.
• drewniane domy z XIX wieku
• park dworski z XIX wieku

Zobacz też

• Kostomłoty (województwo dolnośląskie)
• Kostomłoty Pierwsze
• Kostomłoty Drugie

Bibliografia

• Tadeusz Wasilewski, Tadeusz Krawczak: Z nieznanej przeszłości Białej i Podlasia. 1990. 
• Zbigniew Nikoniuk: Kostomłoty droga ku jedności. 
• Wirtualne Podlasie: Kostomłoty. .