Ortel Królewski Pierwszy

Ortel Królewski Pierwszy – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie Piszczac, na obszarze Zaklęsłości Łomaskiej nad Zielawą (prawy dopływ Krzny).

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bialskopodlaskiego.

Stara wieś królewska. Dawna nazwa - Wortel.

Od końca XVII w., kiedy to osadzono w tej wsi kilka rodzin tatarskich (m.in. ród Bielaków) nadając im ziemię jako rekompensatę za zaległy żołd, zaścianek tatarski. W XIX w. miejsce prześladowań unitów przez prawosławnych.

W pobliżu wsi pozostałości jednego z największych grodzisk średniowiecznych na Podlasiu z XI-XIV w.

Zabytki

• Drewniany kościół parafialny z 1706 roku, dawna cerkiew unicka. Świątynia zbudowana została staraniem ks. Teodora Bieleckiego w 1706 r. w miejscu cerkwi z 1660 r. jako cerkiew unicka pw. św. Dawida i Romana. Nad drzwiami świątyni do dziś zachował się napis "Za staraniem prezbitera tej cerkwi Teodora Bieleckiego przez cieślę Nazara". Nie zachowała się dokładna data erekcji parafii unickiej. Dokumenty podają, że parafia i świątynia istniały już w 1660 r. Wykaz alfabetyczny świątyń i kaplic unickich w Królestwie Polskim zachowany w rękopisie w bibliotece w Siedlcach podaje następujący opis świątyni w Ortelu: "Kościół orientowany na wschód, drewniany, konstrukcji zrębowej, z bali modrzewiowych i związanych "na jaskółczy ogon", oszalowany, dach czterospadowy z szerokimi okapami, z wysoką sygnaturką na środku, kryty gontem. Nawa na planie kwadratu otwarta na prezbiterium szerokim łukiem. Nad kruchtą wieża, w dolnej części z szerokim daszkiem okapowym wspartym na słupach, w górnej części ażurowa, zdobiona grzebieniami zwieńczona czterospadowym daszkiem, nad którym góruje cebulasta kopuła."

Wnętrze zdobią barokowe ołtarze i drewniany krucyfiks z XVIII/XIX w. Zabytkowa świątynia służy do dzisiaj jako kościół parafialny pw. M. B. Różańcowej. Od roku 1994 jest odnawiana - dach otrzymał gont, odnowiono też wnętrze.

Cmentarz przy kościele, dawniej unicki, obecnie katolicki, został założony w XVIII w. Rozplanowany na rzucie prostokąta z aleją główną od kościoła i podziałem na trzy nierówne kwadraty. Teren ogrodzony murem z jedną bramą wejściową, obok kościoła dąb pomnikowy.

Zobacz też: Ortel Książęcy Drugi, Ortel Książęcy Pierwszy