Zwierzyniec (powiat zamojski)

Zwierzyniec – miasto w woj. lubelskim, w powiecie zamojskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Zwierzyniec. Położony jest nad Wieprzem, przy granicach Roztoczańskiego Parku Narodowego.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 3353 mieszkańców.

Zwierzyniec jest ośrodkiem turystyczno-wypoczynkowym na Roztoczu i uchodzi za "stolicę" Roztocza Środkowego. Mieści się tutaj siedziba Roztoczańskiego Parku Narodowego, w zabytkowym pałacu ("Pałac Plenipotenta") naprzeciwko niego znajduje się nowy Ośrodek Edukacyjno-Muzealny parku.

Położenie

Na zachód od Zwierzyńca w odległości 3 km przebiega granica pomiędzy wapienno-piaskowym Roztoczem Środkowym, a lessowym Roztoczem Zachodnim. Miasto ze wszystkich stron otoczone jest lasami, które zajmują aż 66% powierzchni gminy. W ich pobliżu, tuż za południową granicą miasta, znajdują się Stawy Echo.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 6,19 km².

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. zamojskiego.

Zwierzyniec jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich.

Historia

Najbardziej reprezentatywną budowlą miasteczka jest kościół na wysepce pod wezwaniem św. Jana Nepomucena z barokową fasadą, z połowy XVIII wieku (1741-1747), ufundowany przez ówczesnego ordynata Tomasza Antoniego Zamoyskiego. W skromnym wnętrzu znajdują się polichromie Łukasza Smuglewicza.

Warto też zobaczyć browar założony przez Zamoyskich w 1806 r. Na dziedzińcu zakładu od sierpnia 2000 r. rokrocznie odbywa się Letnia Akademia Filmowa.

Bardzo interesującą, a niemal zupełnie nieznaną dzielnicą Zwierzyńca jest Borek. Stanowi ją kompleks 71 drewnianych domów, które wybudowane zostały na przełomie lat 20. i 30. XX wieku, kiedy Ordynacja Zamojska przekazała ten teren chłopom za zrzeczenie się praw do serwitutów. Borek tworzy 6 ulic, z których jedna, ul. Wąska, stanowi ewenement z racji swej szerokości i w całości zachowanej drewnianej zabudowy. Spacer tą i innymi ulicami Borku przenosi nas w klimat dwudziestolecia międzywojennego.

W latach 1940-1944 hitlerowcy utworzyli obóz dla ludności cywilnej oraz obóz przejściowy, a od grudnia 1942 przesiedleńczy dla ludności wysiedlanej z Zamojszczyzny. Na tym terenie znajduje się obecnie kościół rzymskokatolicki pw. Matki Bożej Królowej Polski z 2. połowy XX wieku.

1 stycznia 2010 miasto powiększyło się o część wsi Obrocz, o powierzchni 136,92 ha.

Zabytki Zwierzyńca

• 

  Kościół "Na Wyspie" pw. św. Jana Nepomucena

• 

  Dzwonnica obok kościoła

• 

  Browar

• 

  Dyrekcja RPN - Pałac Plenipotenta

• 

  Budynek zarządu Ordynacji Zamojskiej

• 

  Kościół na wodzie

• Barokowy kościół filialny "Na Wyspie" pw. św. Jana Nepomucena z XVIII wieku wraz z drewnianą dzwonnicą i cmentarzem
• Cmentarz rzymsko-katolicki z początku XX wieku
• Cmentarz żydowski z XIX wieku
• Pałac dawnej Ordynacji Zamojskiej, tzw. Pałac Plenipotenta (obecnie siedziba Dyrekcji RPN) z XIX wieku
• Budynek zarządu Ordynacji Zamojskiej z XIX wieku i cztery oficyny

Inne atrakcje

W Zwierzyńcu jest 68 różnych pomników, tablic oraz figur historycznych i religijnych, co w przeliczeniu na liczbę mieszkańców przypada jeden obiekt na około 50 osób. Wśród tych pomników znajdują się m.in. poświęcone żołnierzom Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, leśnikom, ormowcom, powstańcom styczniowym, jeńcom francuskim, Węgrom, psu Marysieńki Sobieskiej i wielu innym postaciom czy wydarzeniom. Jedynym w swoim rodzaju jest kamień w parku miejskim, umieszczony dla uczczenia zwalczenia szarańczy, podczas jej nalotu na miasto w 1711 r.

• Ośrodek Edukacyjno-Muzealny RPN
• Rezerwat i wzniesienie Bukowa Góra
• Stawy Echo
• Tablica w kościele pw. Matki Bożej Królowej Polski upamiętniająca obóz przesiedleńczy z czasów II wojny światowej i makieta tego obozu
• Borek - dzielnica drewnianych domów.

Osoby związane ze Zwierzyńcem

• Maria Kazimiera D'Arquien, Marysieńka (1641-1716) - żona Jana Sobiepana Zamoyskiego, następnie króla Jana Sobieskiego, którego spotykała właśnie w Zwierzyńcu;
• Edward Nyary (1830-1863) - węgierski hrabia, major, ochotnik walczący w szeregach polskich w czasie Powstania Styczniowego, zmarł z odniesionych ran po bitwie pod Panasówką, pochowany w Zwierzyńcu;
• Eugenia Siemaszkiewicz (1932-) - urodzona w Zwierzyńcu, pisarka oraz tłumaczka poezji rosyjskiej i radzieckiej;
• Jan Sobieski (1629-1696) - hetman wielki koronny, następnie król Polski, odwiedzał Marysieńkę jako wdowę, w letniej rezydencji Zamoyskich Zwierzyniec;
• Zbigniew Ścibor-Rylski, ps. Motyl, Stanisław (1917-) - pilot, żołnierz AK, generał brygady WP, prezes Zarządu Głównego Związku Powstańców Warszawskich, przebywał w Zwierzyńcu jako uczeń szkolny i gimnazjalny;
• Stanisław Tatar (1896-1980) - żołnierz WP, AK, generał PSZ na Zachodzie, w okresie II Wojny Światowej przez pewien czas ukrywał się w Zwierzyńcu;
• Aleksandra Wachniewska (1902-1989) - malarka pejzaży Zwierzyńca i okolic;
• Jerzy Wasowski (1913-1984) - kompozytor, dziennikarz, ukrywał się w Ordynacji Zamojskiej w czasie II Wojny Światowej;
• Jan Tomasz Zamoyski (1912-2002) - ostatni ordynat Ordynacji Zamojskiej;
• Tomasz Antoni Zamoyski (1707-1752) - ordynat, fundator kościoła na wodzie w Zwierzyńcu.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Artea
• Braunsbach
• Dulverton
• Stanisławów
• Kicewo
• Saint Laurent
• Soponya

Zobacz też

• Zwierzyniec
• Wysiedlenia Polaków podczas II wojny światowej dokonane przez Niemców