Czarna Góra (województwo małopolskie)

Czarna Góra – wieś spiska w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim, w gminie Bukowina Tatrzańska, nad Białką. Wieś połozona w historycznym regionie – na Spiszu (w części północnej – Zamagurzu).

Wieś typu zarębkowego, pozostałości zarębków-przysiółków o nazwach od nazwisk osadników np. Młynarczykowskie, Sarnowskie, Wacławowskie, Budzowskie. Najprawdopodobniej centrum osadniczym był przysiółek Sołtystwo zlokalizowany na przełęczy. Pierwszymi sołtysami była prawdopodobnie rodzina Czarnogurskich (przodkowie byłego premiera Słowacji), którzy wyemigrowali do wsi Frankova. Wieś administracyjnie dzieli się na dwie części: Czarną Górę oraz Zagórę. Historycznie istnieje podział na 3 części – z najstarszą częścią: Sołtystwem. Wsie należały pierwotnie do parafii Łapsze Wyżne. Z chwilą usamodzielnienia się parafii w Jurgowie, Czarna Góra przypadła Jurgowowi a Zagóra stanowi oddzielną niezależną parafię. Samodzielna parafia w Czarnej Górze została erygowana w 1995.

Historia

Tereny dzisiejszej wsi jak i całe Zamagurze, od wczesnego średniowiecza należały do Królestwa Węgier. Weszły w skład dóbr rodziny Horvathów, w których osiedliło się pięć rodzin: Milonów, Kiernoziaków, Jezierczaków, Tomeczkowiczów i Miszkowiczów. Ważnym zajęciem mieszkańców było pasterstwo, gdyż gleba i położenie mało sprzyjały uprawom rolniczym. Na początku XVII wieku wieś została lokowana na prawie wołoskim. Dzięki osiedlaniu się nowych osadników wieś powoli się rozrastała – w 1772 liczyła 64 gospodarstwa, w 1831 – 77 gospodarstw, w 1867 – 89 gospodarstw. Do dziś zachował się pasterski charakter wsi, widoczny jeszcze w zabudowie wsi, układzie pól oraz oczywiście pozostałościach pasterskiej gospodarki rolnej. Wsie posiadały następujące zakłady: młyn, 2 folusze, olejarnię, tartak oraz elektrownię wodną (przed wojną – zniszczoną przez powódź). Nazwa miejscowości pochodzi najprawdopodobniej od wyglądu wzniesienia, na którym ją ulokowano – góra była porośnięta ciemnym, świerkowym lasem, który osadnicy wycięli.

Cytując za Zbigniewem Ładyginem:

Wprawdzie pierwsza wzmianka o Czarnej Górze pochodzi z dokumentu Kapituły Spiskiej z końca XVI wieku, ale wyliczona jest ona tylko wśród ""szałasów i owczarń". Wieś rozwinęła się prawdopodobnie z osiedla pasterskiego, lecz o jej początkach nic nie wiadomo. Musiała istnieć już w początkach XVII wieku, gdyż Michał Hrosieński w "Opisaniu ciekawym gór Tatrów" (1650) wymienia należące do Czarnej Góry hale w Tatrach Bielskich. Już pierwszy rzut oka na wieś wskazuje, że znajdujemy się w innym regionie Podtatrza. Szczególnie uderzające są różnice w budownictwie. Zagrody stawiane w czworobok zamknięte są szczytową ścianą budynku mieszkalnego i wysoką bramą. Domy, niejednokrotnie murowane, posiadają bogate zdobienia zwieńczeń ścian szczytowych.

Po rozpadzie Austro-Węgier, ze względu na zamieszkiwanie jej przez ludność polską, w końcu 1918 r. wieś została włączona do Polski, co nieco później zostało zaakceptowane przez porozumienie polsko-czechosłowackie z 1.01.1919 r. i – po kolejnej zmianie przebiegu granicy – ostatecznie przyznana została Polsce decyzją mocarstw wraz z częścią Zamagurzem w 1920 r.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

• słow. Čierna Hora
• węg. Feketebérc urzędowa nazwa wsi podczas przynależności do Królestwa Węgier), również Csarnagura na niektórych mapach austriackich
• niem. Schwarzberg (w gwarze Niemców spiskich oraz na mapach austriackich)